(ជ៤) មេរៀនទី២៖ (សង្ខេបមេរៀន) សេដ្ឋកិច្ចតំបន់ និងការបែងចែកប្រភេទខេត្តក្រុង

១. សេដ្ឋកិច្ចតំបន់

   +   សេដ្ឋកិច្ចតំបន់ គឺជាសកម្មភាពផលិតកម្ម និងសេវាកម្មនានា កើតមានដោយផ្ទាល់ នៅតាម តំបន់នីមួយនៃប្រទេស កម្ពុជា។ សេដ្ឋកិច្ចតំបន់ទំនាបកណ្តាល នៃប្រទេសកម្ពុជារួមមាន៖
         -   ដំណាំស្រូវ
         -   ការនេសាទតាមទន្លេមេគង្គ និងទន្លេសាប
         -   ដំណាំចម្ការនៅតាមដងទន្លេ
         -   គមនាគមន៍ និងការដឹកជញ្ជូនតាមផ្លូវទឹក ផ្លូវគោក និងផ្លូវអាកាស
         -   ពាណិជ្ជកម្មនៅតាមទីផ្សារទីក្រុង និងតំបន់ទីប្រជុំជននានា
         -   ទេសចរណ៍តាមរមណីយដ្ឋាននានា។

         សកម្មភាពនៅតាមបណ្តាខេត្តមួយចំនួននៅប្រទេសកម្ពុជាមានលក្ខណៈជាសេដ្ឋកិច្ចចិញ្ចឹមពោះ ពោលគឺប្រជាជន ផលិតទំនិញ និងផលិតកសិផល សម្រាប់តែចិញ្ចឹមពោះប៉ុណ្ណោះ។ ដើម្បីបំពេញតម្រូវ ការបង្គ្រប់នូវជីវភាពរស់នៅរបស់ខ្លួន កសិករនៅក្នុងបណ្តាខេត្តទាំងនោះត្រូវ៖
         -   ប្រកបនូវរបរជួញដូរបន្តិចបន្តួចនៅតាមទីផ្សារ
         -   ធ្វើការងារបន្ថែមទៀតដូចជា កម្មករសំណង់ និងការងារផ្សេងៗទៀត។

២. ប្រភេទខេត្ត-ក្រុង

   +   គេបែងចែកប្រភេទខេត្ត-ក្រុងនៅប្រទេសកម្ពុជាចំនួន ៧ ប្រភេទ ដាច់ដោយឡែកពីគ្នាគឺ៖
         -   ប្រភេទខេត្ត-ក្រុងទី១
         -   ប្រភេទខេត្តរឹងមាំ
         -   ប្រភេទខេត្ត-ក្រុងផ្សារភ្ជាប់នឹងវិស័យទេសចរណ៍
         -   ប្រភេទខេត្ត-ក្រុងផ្សារភ្ជាប់នឹងសកម្មភាពកំពង់ផែ
         -   ប្រភេទខេត្ត-ក្រុងផ្សារភ្ជាប់នឹងសេដ្ឋកិច្ចព្រំដែន
         -   ប្រភេទខេត្តដែលមានកម្លាំងសេដ្ឋកិច្ចខ្សោយ
         -   ប្រភេទខេត្តដាច់ស្រយាល។

   +   ការបែងចែងប្រភេទខេត្ត-ក្រុងទាំង ៧ នៅប្រទេសកម្ពុជានេះ ដោយផ្អែកទៅលើកត្តាសំខាន់ ៣ យ៉ាង ដែលរួមមានដូចជា៖
         -   កត្តាសេដ្ឋកិច្ច ៖ សកម្មភាពកសិកម្ម សកម្មភាពឧស្សាហកម្ម សកម្មភាពពាណិជ្ជកម្ម សកម្មភាពទេសចរណ៍ សកម្មភាពគមនាគមន៍ និងសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចព្រំដែន។
         -   កត្តាទីតាំងភូមិសាស្រ្ត ៖ ទីតាំងជាក់ស្តែងរបស់បណ្តាខេត្តនានាទាំងនោះ។
         -   កត្តាប្រជាជន ៖ ចំនួនប្រជាជននៅតាមបណ្តាខេត្តទាំងនោះ (ច្រើន ឬតិច) ។

   +   ខេត្ត-ក្រុងប្រភេទទី ១ គឺជាខេត្ត-ក្រុងទាំងឡាយណា ដែលមានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំ និងមានចំនួនប្រជាជនច្រើនជាងគេ។ ប្រភេទខេត្ត-ក្រុងទាំងនេះរួមមាន ខេត្តកំពង់ចាម និងរាជធានីភ្នំពេញ។ គេចាត់ទុកខេត្ត-ក្រុងទាំងនេះជាប្រភេទខេត្ត-ក្រុង រឹងមាំ ពីព្រោះ ៖
        -   មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំ
        -   ជាមជ្ឈមណ្ឌលទាក់ទាញខ្ពស់ខាងសេដ្ឋកិច្ច
        -   មានចំនួនប្រជាជនច្រើនជាងគេ។
        -   ខេត្ត ដែលគេចាត់ទុកថារឹងមាំរួមមាន ខេត្តកំពង់ចាម ខេត្តកណ្តាល និងខេត្តបាត់ដំបង ពីព្រោះ ៖
        -   មានសេដ្ឋកិច្ចរីកលូតលាស់ខ្លាំង
        -   មានចំនួនប្រជាជនច្រើន។

   +   ខេត្ត-ក្រុងដែលផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងវិស័យទេសចរណ៍រួមមាន ខេត្តសៀមរាប ខេត្តកណ្តាល រាជធានីភ្នំពេញ ខេត្តព្រះសី ហនុ និងខេត្តកែប ពីព្រោះខេត្ត-ក្រុងទាំងនេះមានសក្តានុពលច្រើនផ្នែក ទេសចរណ៍ ដូចជា៖
        -   ផ្តល់ប្រាក់ចំណូលច្រើនដល់ប្រជាជន
        -   ផ្តល់ការងារច្រើនដល់ប្រជាជន
        -   សម្បូររមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ប្រវត្តិសាស្រ្ត
        -   សម្បូររណីយដ្ឋានវប្បធម៌
        -   សម្បូររមណីយដ្ឋានធម្មជាតិ
        -   សម្បូរប្រាសាទបុរាណ។

   +   ខេត្ត-ក្រុងដែលផ្សារភ្ជាប់នឹងសកម្មភាពកំពង់ផែរួមមាន ខេត្តព្រះសីហនុ រាជធានីភ្នំពេញ និងខេត្តកំពង់ចាម ពីព្រោះខេត្តទាំងនេះមានសក្តានុពលខាងផ្នែកកំពង់ផែ ដូចជា៖
        -   ស្ថិតជាប់នឹងដងទន្លេ និងសមុទ្រ
        -   សម្បូរកំពង់ផែ
        -   មានសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចទាក់ទងទៅនឹងសកម្មភាពដឹកជញ្ជូន និងកំពង់ផែ។

   +   ខេត្តដែលផ្សារភ្ជាប់នឹងសេដ្ឋកិច្ចព្រំដែនរួមមាន៖
        -   ខេត្តដែលមានព្រំប្រទល់ជាប់ជាមួយប្រទេសឡាវ ៖ ខេត្តស្ទឹងត្រែង ខេត្តព្រះវិហារ និងខេត្តរតនគីរី។
        -   ខេត្តដែលមានព្រំប្រទល់ជាប់ជាមួយប្រទេសថៃ ៖ ខេត្តព្រះវិហារ ខេត្តឧត្តរមានជ័យ ខេត្តបន្ទាយ មានជ័យ ខេត្តប៉ៃលិន ខេត្តបាត់ដំបង និងខេត្តពោធិ៍សាត់។
        -   ខេត្តដែលមានព្រំប្រទល់ជាប់ជាមួយប្រទេសវៀតណាម ៖ ខេត្តរតនគីរី ខេត្តមណ្ឌលគីរី ខេត្តក្រ ចេះ ខេត្តកំពង់ចាម ខេត្តត្បូងឃ្មុំ ខេត្តព្រៃវែង ខេត្តស្វាយរៀង ខេត្តកំពត និងខេត្តកែប។
        ជារួមបណ្តាខេត្តនៅតាមបណ្តោយព្រំដែនច្រើនជាខេត្តមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងឆាប់រហ័ស ហើយកំណើននេះកាន់តែខ្ពស់ឡើងថែមទៀត នៅពេលដែលផ្លូវអន្តរជាតិសំខាន់ៗត្រូវបានគេស្ថាបនារួចរាល់។

   +   ខេត្តដែលគេចាត់ទុកថាខ្សោយរួមមាន ខេត្តតាកែវ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ខេត្តព្រៃវែង ខេត្តកំពង់ធំ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ និងខេត្តកំពត ពីព្រោះ ៖
         -   មានចំនួនប្រជាជនតិច
         -   មានសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចទន់ខ្សោយ។

   +   ខេត្តដែលគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដាច់ស្រយាលរួមមាន ខេត្តព្រះវិហារ ខេត្តស្ទឹងត្រែង ខេត្តក្រចេះ ខេត្តរតនគីរី ខេត្តមណ្ឌលគីរី និងខេត្តឧត្តរមានជ័យ ពីព្រោះបណ្តាខេត្តទាំងនេះ ៖
         -   មានសេដ្ឋកិច្ចខ្សោយ
         -   ស្ថិតនៅតំបន់ដាច់ស្រយាល
         -   មានហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធមិនសូវទំនើប។

៣. សក្តានុពលតំបន់ និងការផុសឡើងនូវប៉ូលកំណើន

   +   ប្រទេសកម្ពុជាអាចមានសក្តានុភាពសេដ្ឋកិច្ចលើវិស័យសំខាន់ៗមួយចំនួនដូចជា ៖
         -   វិស័យកសិកម្ម
         -   វិស័យទេសចរណ៍
         -   វិស័យឧស្សាហកម្ម
         -   វិស័យគមនាគមន៍
         -   វិស័យពាណិជ្ជកម្ម។

       សក្តានុភាពផ្នែកកសិកម្មនៅប្រទេសកម្ពុជារួមមានដូចខាងក្រោម៖
   +   លក្ខខ័ណ្ឌធម្មជាតិ
         -   ទីតាំងភូមិសាស្រ្តមានអំណាយផលល្អ ដែលអនុគ្រោះដល់ការប្រកបរបរកសិកម្ម
         -   សណ្ឋានដីសំបូរទំនាប និងខ្ពង់រាបទាបៗ ដែលអនុវគ្រោះដល់ការដាំដុះ និងចិញ្ចឹមសត្វ
         -   ដីសំបូរជីជាតិល្អ ដែលអនុគ្រោះដល់ការដុះលូតលាស់នៃដំណាំគ្រប់ប្រភេទ
         -   ផ្លូវទឹកសំបូរខ្វាត់ខ្វែង ដែលអនុវគ្រោះដល់ការធ្វើកសិកម្ម។

   +   លក្ខខ័ណ្ឌសង្គម
         -   ប្រជាជនភាគច្រើនមានជំនាញខាងកសិកម្ម និងជាកសិករ
         -   សម្បូរផ្ទៃដីដាំដុះ
         -   សម្បូរផ្លូវគមនាគមន៍ សម្រាប់ដឹកជញ្ជូនកសិផល
         -   រដ្ឋាភិបាលយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍វិស័យកសិកម្ម
         -   ទិន្នផលមានកំណើនជាលំដាប់
         -   សម្បូរអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ដែលយកចិត្តទុកដាក់លើវិស័យកសិកម្ម។

   +   សក្តានុភាពផ្នែកទេសចរណ៍នៅកម្ពុជារួមមានដូចខាងក្រោម៖
         -   សម្បូររមណីយដ្ឋានធម្មជាតិដូចជា ទឹកធ្លាក់ ព្រៃឈើ សត្វព្រៃ ឆ្នេរសមុទ្រ កោះ ទន្លេ ភ្នំ ទឹកជ្រោះ.....
         -   សម្បូររមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្រ្តដូចជា រាជវាំង វត្តភ្នំ សារមន្ទីរជាតិ សារមន្ទីរទួលស្លែង សារមន្ទីរជើងឯក...
         -   សម្បូររមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ និងប្រាសាទបុរាណដូចជា វត្តអារាម ទំនៀមទំលាប់ប្រពៃណី សិល្បៈ ជនជាតិ ភាគតិច របាំ ប្រាសាទអង្គរវត្ត
         -   ប្រាសាទព្រះវិហារ ប្រាសាទបាយ័ន និងប្រាសាទជាច្រើនទៀត...
         -  សម្បូររមណីដ្ឋានកែច្នៃដូចជា ភូមិវប្បធម៌ បុណ្យអុំទូក ការប្រគួតកីឡា ផ្សារទំនើប.......
         -   រាជរដ្ឋាភិបាលយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍វិស័យទេសចរណ៍នៅកម្ពុជាដូចជា ជួយផ្សព្វផ្សាយពីរមណីដ្ឋានទេសចរណ៍នៅកម្ពុជាទៅកាន់ពិភពលោក។

   +   គេអាចរំដោះខេត្តដាច់ស្រយាលឬបណ្តាខេត្តនៅតាមព្រំដែនមួយចំនួនឲ្យចេញផុតពីភាពដាច់ស្រយាលបាន ដោយប្រើប្រាស់មធ្យោបាយមួយចំនួនដូចជា៖
         -   កសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធឱ្យសម្បូរបែបនៅបណ្តាខេត្តទាំងនេះដូចជា ផ្លូវថ្នល់ សាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ ស្ពាន បណ្តាញទឹកស្អាត បណ្តាញអគ្គិសនី បណ្តាញលូរទឹកស្អុយ និងផ្សារជាដើម....។
          -   អភិវឌ្ឍន៍បណ្តាខេត្តទាំងនេះឱ្យរីកចម្រើនដូចជា អភិវឌ្ឍន៍កសិកម្ម អភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្ម អភិវឌ្ឍន៍ពាណិជ្ជកម្ម និងអភិវឌ្ឍន៍វិស័យសេវាកម្មផ្សេងៗទៀត។
          -   លើកទឹកចិត្តប្រជាជនឱ្យទៅរស់នៅក្នុងបណ្តាខេត្តទាំងនេះឱ្យបានច្រើន តាមរយៈការផ្តល់ដីសង្គមកិច្ច ការផ្តល់ថវិកា ការផ្តល់ឥណទានដែលមានអត្រាការប្រាក់ទាប ការបង្កើតការងារជាដើម។