- សន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍ៖ កម្រិតនៃការរីកចម្រើន។
- សង្ឃឹមរស់ពីកំណើត ឬអាយុសង្ឃឹមរស់៖ អាយុគិតជាមធ្យមដែលមនុស្សម្នាក់អាចរស់នៅបានចាប់ពីថ្ងៃកើតរហូតដល់ថ្ងៃស្លាប់។
- ព្រៃស្បាត៖ ព្រៃដែលមានប៉ែកខាងក្រោមញឹក ជិតទ្រុបទ្រុល។
- ប្លាស្មូដ្យូម៖ ឈ្មោះមេរោគគ្រុនចាញ់។
- កាឡូរី៖ ខ្នាតថាមពលប្រើសម្រាប់សម្គាល់កម្រិតថាមពលបានមកពីអាហារ។
- អាហារូបត្ថម្ភ៖ អាហារសម្រាប់ជំនួយដល់សុខភាព។
- ទារក៖ កុមារក្រោមអាយុ 1
ឆ្នាំ។
ជាទូទៅ គេចាត់ទុកជម្ងឺគ្រុនចាញ់ជាជម្ងឺឆ្លង
ពីព្រោះជម្ងឺនេះបានឆ្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀត តាមរយៈមូសដែកគោលញីខាំ។
ជម្ងឺនេះ បង្កឡើងដោយមេរោគម្យ៉ាងដែលមានឈ្មោះថា អេម៉ាតូសូអ៊ែរ
ដែលជាពពួកមេរោគចូលចិត្តរស់នៅក្នុងគោលិកាឈាមក្រហម។
នៅប្រទេសកម្ពុជា មានតំបន់មួយចំនួនគឺជាតំបន់ជម្ងឺគ្រុនចាញ់។
តំបន់ទាំងនេះរួមមាន៖
+ តំបន់ព្រៃស្បាត៖ មានតំបន់ភូមិភាគកណ្តាល តំបន់ភូមិភាគឥសាន្ត
តំបន់ពាយ័ព្យ តំបន់ឧត្តរ និងតំបន់ចម្ការកៅស៊ូ។
+ តំបន់ខ្ពង់រាប និងតំបន់ភ្នំដែលសម្បូរព្រៃឈើ៖ មានតំបន់ភាគឥសាន្តនៃខេត្តរតនគីរី
តំបន់អាគ្នេយ៍នៃខេត្តក្រចេះ តំបន់ព្រំប្រទល់ខេត្តព្រះវិហារ និងខេត្តឧត្តរមានជ័យ
តំបន់ព្រំប្រទល់ខេត្តបាត់ដំបង - ខេត្តពោធិ៍សាត់
និងខេត្ត បាត់ដំបង់ - ខេត្តប៉ៃលិន និងតំបន់ចម្ការកៅស៊ូ។
+ រីឯតំបន់នៅប្រទេសកម្ពុជាដែលពុំមានជម្ងឺគ្រុនចាញ់រួមមាន៖
- តំបន់ជុំវិញបឹងទន្លេសាប
- តំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គ
- តំបន់ខាងក្រោមទន្លេបាសាក់។
+ បច្ចុប្បន្ននេះ
កំណើននៃជម្ងឺគ្រុនចាញ់មានទំនាក់ទំនង ឬផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងចលនាបម្លាស់លំនៅរបស់ប្រជាជន
ពោល គឺចលនាបម្លាស់ លំនៅពីជនបទទៅជនបទ
ពីព្រោះប្រជាជនកម្ពុជាភាគច្រើនមានជីវភាពក្រីក្រ
ដូច្នេះពួកគេតែងតែផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅពីទីកន្លែងមួយទៅទីកន្លែងមួយទៀត
សម្រាប់ប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិតដូចជា៖
- ប្រកបរបរកសិកម្ម ពិសេសការដាំដំណាំ
- ការធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែត្បូង
- ការធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែមាស
- ការកាប់អុស សម្រាប់ចម្អិនអាហារ និងសម្រាប់លក់ដូរ
- ការធ្វីអាជីវកម្មព្រៃឈើ។
+ នៅប្រទេសកម្ពុជា
ខេត្តដែលមានប្រជាជនស្លាប់ច្រើនជាងគេដោយសារជម្ងឺគ្រុនចាញ់រួមមាន៖
- ខេត្តបាត់ដំបង
- ខេត្តសៀមរាប
- ខេត្តពោធិ៍សាត់
- ខេត្តកំពង់ធំ
- ខេត្តក្រចេះ
- ខេត្តកំពង់ចាម។
ជាទូទៅ ជម្ងឺគ្រុនចាញ់បង្កឲ្យមានផលវិបាកជាច្រើនចំពោះសុខភាពមនុស្សទូទៅ
ស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ កុមារ សង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចជាតិដូចជា៖
+ ចំពោះសុខភាពមនុស្សទូទៅ៖
- បង្កឱ្យមានជម្ងឺថ្លើមរីក
- បង្កឱ្យធ្លាក់អណ្តើក
- បង្កឱ្យមានភាពស្លេកស្លាំងដោយសារបែកគ្រាប់ឈាម
- បង្កឱ្យអស់កម្លាំងល្ហិតល្ហៃ
- បង្កឱ្យអ្នកជម្ងឺមានសុខភាពខ្សោយ
- បង្កឱ្យអ្នកជម្ងឺមានសតិបញ្ញាអន់ មិនអាចរៀន ឬធ្វើការងារបាន
- អាចបង្កឱ្យអ្នកជម្ងឺស្លាប់ប្រសិនបើព្យាបាលមិនទាន់។
+ ចំពោះសុខភាពស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ និងកុមារ៖
- បង្កឱ្យកូនក្នុងផ្ទៃស្រ្តីមានសភាពខ្សោយ
ដោយសារម្តាយខ្វះគ្រាប់ឈាមក្រហម
- បង្កឱ្យស្រ្តីមានជម្ងឺស្លេកស្លាំងធ្ងន់ធ្ងរ
- បង្កឱ្យស្រ្តីធ្លាក់ឈាមខ្លាំងនៅពេលសម្រាលកូន
- បណ្តាលឱ្យទាកស្លាប់ក្នុងផ្ទៃ ឬរលូត
- បង្កឱ្យទារកលូតលាស់យឺតយ៉ាវក្នុងផ្ទៃ
- បង្កឱ្យទារកកើតមិនគ្រប់ខែ
- បង្កឱ្យទារកមានទម្ងន់មិនគ្រប់គ្រាន់ និងមានកម្លាំងខ្សោយ
- បង្កឱ្យទារកលូតលាស់មិនប្រក្រតី និងងាយទទួលរងនូវជម្ងឺផ្សេងៗ ។
+ ចំពោះសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ច៖
- បាត់បង់ធនធានមនុស្ស
- បាត់បង់កម្លាំងពលកម្ម
- បាត់បង់ថវិកាជាតិ និងថវិកាគ្រួសារក្នុងការចំណាយលើការព្យាបាល
- បណ្តាលឱ្យប្រទេសជាតិអភិវឌ្ឍន៍យឺត។
ជាទូទៅ
មេរោគអេដស៍ និងជម្ងឺអេដស៍មានលក្ខណៈខុសគ្នា
គឺមេរោគអេដស៍ជាមេរោគដែលធ្វើឱ្យប្រព័ន្ធភាពស៊ាំរបស់សារពាង្គកាយមនុស្សចុះខ្សោយ
រីឯជម្ងឺអេដស៍វិញ
គឺជាប្រជុំរោគសញ្ញាដែលកើតឡើងក្រោយពីប្រព័ន្ធនៃភាពស៊ាំរបស់សារពាង្គកាយមនុស្សចុះខ្សោយ។
ដូចនេះ ជម្ងឺអេដស៍គឺជាតំណាក់កាលចុងក្រោយនៃការបង្កឡើងដោយមេរោគអេដស៍។
នៅលើពិភពលោក
ទ្វីបដែលមានមានអត្រាជម្ងឺអេដស៍ខ្ពស់ជាងគេគឺ ទ្វីបអាព្រិច និងទ្វីបអាស៊ី
រីឯនៅក្នុងទ្វីបអាស៊ីដែលមានអត្រាជម្ងឺអេដស៍ខ្ពស់ជាងគេគឺ ភូមិភាគអាស៊ីខាងត្បូង
និងភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍។
វ័យដែលមានជម្ងឺអេដស៍ គឺកុមារ និងយុវវ័យ រីឯវ័យដែលបានប្រឈមមុខនឹងជម្ងឺអេដស៍ខ្ពស់ជាងគេ
គឺជាវ័យដែលមានអាយុចាប់ពី ១៥ ទៅ ៤៩ ឆ្នាំ
ពីព្រោះពួកគេស្ថិតនៅក្នុងវ័យដែលជាដំណាក់បន្តពូជ ពោលគឺជាវ័យដែលអាចបង្កកំណើតបាន។
នៅប្រទេសកម្ពុជាក្នុងចំណោមអ្នកជម្ងឺអេដស៍ចំនួន
១២៣ ១០០ នាក់ មានកុមារដែលមានជម្ងឺអេដស៍ចំនួន ១២ ០០០ នាក់។
កុមារភាគច្រើនបានឆ្លងមេរោគអេដស៍ពីម្តាយទៅកូន។
ដើម្បីកាត់បន្ថយនូវការចម្លងមេរោគអេដស៍នេះឱ្យមានកម្រិតទាប ស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ
និងស្វាមី ឬដៃគូគប្បីស្ម័គ្រចិត្តទៅធ្វើតេស្តឈាមដើម្បីពិនិត្យរកមេរោគអេដស៍។
+ ជាទូទៅ
មេរោគអេដស៍អាចចម្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀតតាមរយៈ ៖
- ការរួមភេទ
- ការប៉ះពាល់ឈាមអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍
- ការប៉ះពាល់មុខរបួសអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍
- ការប្រើប្រាស់ម្ជុល ឬសឺរ៉ាំងរួមគ្នា
- ពីម្តាយទៅកូន នៅពេលពពោះ ពេលសម្រាល និងពេលបំបៅដោះកូន។
- ទន្ទឹមនឹងការចម្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀត ជម្ងឺអេដស៍មិនអាចឆ្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀតតាមរយៈ ៖
- ទឹកមាត់
- មូសខាំ
- ការដកដង្ហើម
- ការហូបទឹករួមគ្នា
- ការហូបចំណីអាហាររួមគ្នា
- ការប៉ះពាល់លើស្បែកអ្នកជម្ងឺអេដស៍
- ការប្រើប្រាស់សំលៀកបំពាក់រួមគ្នាជាមួយអ្នកជម្ងឺ
- ការនៅកំដរអ្នកជម្ងឺ
- សកម្មភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃជាមួយអ្នកជម្ងឺអេដស៍។
+ ជាទូទៅ
បណ្តាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍមានបញ្ហាចោទអំពីការបរិភោគមិនគ្រប់គ្រាន់ដែលបណ្តាលមកពីមូលហេតុមួយចំនួនដូចខាងក្រោម៖
- បណ្តាប្រទេសទាំងនេះមានកំណើនប្រជាជនខ្ពស់ជាងកំណើនស្បៀង
- ផលិតកម្មកសិកម្មរបស់បណ្តាប្រទេសទាំងនេះនៅមានភាពអន់ថយនៅឡើយ
- ផ្ទៃដីកសិកម្មរបស់បណ្តាប្រទេសទាំងនេះភាគច្រើនតូចចង្អៀត
និងជាចម្ការមីន
- បណ្តាប្រទេសទាំងនេះជួបប្រទះនូវគ្រោះធម្មជាតិញឹកញាប់ដូចជា
គ្រោះរាំងស្ងួត និងទឹកជំនន់ជាដើម
- ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចនៅមានកម្រិតនៅឡើយ។
- ការបរិភាគមិនគ្រប់គ្រាន់បានផ្តល់នូវផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់កុមារដូចជា៖
- កុមារមានជម្ងឺកង្វះសារធាតុចិញ្ចឹម ឬកង្វះអាហារូបត្ថម្ភ
- កុមារមានរាងកាយស្គមស្គាំង
- កុមារមានសុខភាពទ្រុឌទ្រោម
- កុមារស្លាប់ច្រើន
- រាងកាយកុមារលូតលាស់មិនប្រក្រតី
- កុមាររៀនសូត្រខ្សោយ។
+ ប្រជាជនកម្ពុជាបានចាត់ទុកបាយជាអាហារមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន។
ជារួមប្រជាជនកម្ពុជាមានរបបអាហារបរិភោគមិនទាន់បានគ្រប់គ្រាន់នៅ ឡើយពីព្រោះ៖
- ប្រជាជនកម្ពុជាបរិភោគបាយច្រើនជាងចំណីអាហារផ្សេងៗទៀត
ដែលបណ្តាលឲ្យខ្វះសារធាតុចិញ្ចឹមជាច្រើនដូចជា វីតាមីន A វីតាមីន B វីតាមីន C និងសារធាតុចិញ្ចឹមផ្សេងៗទៀត។
- កំណើនស្បៀងអាហារនៅកម្ពុជាមិនទាន់បានធានាទាំងស្រុងនៅឡើយ
ជាហេតុធ្វើឱ្យប្រជាជនមានស្បៀងអាហារបរិភោគមិនគ្រប់គ្រាន់។
- ប្រជាជនកម្ពុជាភាគច្រើនមានកម្រិតយល់ដឹងទាប
មិនបានយល់ច្បាស់ពីតុល្យភាពនៃអាហារសម្រាប់ទ្រទ្រង់រាងកាយ។
- ផលិតកម្មស្បៀងនៅកម្ពុជានៅមានភាពអន់ថយនៅឡើយ
ជាហេតុធ្វើឱ្យប្រជាជនកង្វះស្បៀងអាហារបរិភោគ។
- សេដ្ឋកិច្ចនៅកម្ពុជាមានការអភិវឌ្ឍយឺត
ដែលជាមូលហេតុធ្វើឱ្យប្រជាជនមានជីវភាពរស់នៅទាប។
+ ជាទូទៅ
កង្វះអាហារូបត្ថម្ភ ឬកង្វះសារធាតុចិញ្ចឹមបណ្តាលមកពីមូលហេតុជាច្រើន ដែលរួមមានដូចជា៖
- កង្វះចំណីអាហារ
- ការបរិភោគចំណីអាហារមិនមានតុល្យភាព
- កង្វះការថែទាំរបស់មាតាបិតា
- កង្វះសេវាថែទាំសុខភាព
- កង្វះអនាម័យ
- កង្វះការប្រើប្រាស់ទឹកស្អាត
- កង្វះបង្គន់អនាម័យ។
+ ជម្ងឺពិសអាចម៌កុក
ត្រូវបានអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តឱ្យឈ្មោះថា ជម្ងឺកង្វះជីវជាតិ
ឬជម្ងឺកង្វះសារធាតុចិញ្ចឹម។ ជម្ងឺនេះ មានលក្ខណៈសំគាល់មួយចំនួនដូចជា៖
- រាងកាយស្គមស្គាំង
- ស្បែកជ្រីវជ្រួញ
- សាច់ដុំទន់ជ្រាយ
- ពោះធំ
- រាគរួសញឹកញាប់។
+ ដើម្បីទប់ទល់នឹងជម្ងឺពិសអាចម៌កុក
ឬជម្ងឺជីវជាតិ ឬជម្ងឺកង្វះសារធាតុចិញ្ចឹមនេះ ក្រសួងសុខាភិបាលនៃប្រទេសកម្ពុជាបានប្រើនូវយុទ្ធសាស្រ្តមួយចំនួនដូចជា៖
- អប់រំមាតាបិតាឱ្យចេះថែទាំកុមារ
- អប់រំមាតាឱ្យបំបៅកូនដោយទឹកដោះ
- បង្កើនគុណភាពចំណីអាហារ
- អប់រំប្រជាជនឱ្យយល់ដឹងពីការទទួលទានអាហារដែលមានតុល្យភាព
- ពង្រីកសេវាកម្មថែទាំសុខភាព
- អប់រំមាតាបិតាឱ្យចេះមានអនាម័យ
- អប់រំមាតាបិតាឱ្យប្រើប្រាស់ទឹកស្អាត
និងបង្គន់អនាម័យ។
- ការបំបៅដោះកូន
ដោយទឹកដោះម្តាយមានផលប្រយោជន៍យ៉ាងច្រើនចំពោះទារក និងកុមារដូចជា៖
- ទារកមានសុខភាពរឹងមាំ
- ជួយការពារជម្ងឺផ្សេងៗ
- ផ្តល់នូវសារធាតុចិញ្ចឹមសំខាន់ៗដូចជា វីតាមីន A វីតាមីន B
វីតាមីន C ជីវជាតិដែកជាដើម
- ជួយសម្អាតអាចម៍ព្រៃកុមារ
ឬទារក
- ជួយទារក
ឬកុមារឱ្យមានការលូតលាស់ល្អ
- ផ្តល់នូវសារធាតុចិញ្ចឹមដែលទារក
ឬកុមារត្រូវការពិតៗ
- ជួយកុមារ
ឬទារកមិនឱ្យមានប្រតិកម្មផ្សេងៗ ។