ជំពូក ២ បរិស្ថានធម្មជាតិ
មេរៀនទី១ ស្ថានប្រព័ន្ធតាមមូលដ្ឋាន
មេរៀនសង្ខេប
សេចក្ដីផ្ដើម
នៅក្នុងស្ថានប្រព័ន្ធមួយមាន៖
ភាវៈមានជីវិត៖ មនុស្ស សត្វ រុក្ខជាតិ មីក្រូសារពាង្គកាយ
ភាវៈគ្មានជីវិត៖ សីតុណ្ហភាព ពន្លឺព្រះអាទិត្យ ទឹក ដី…
និយមន័យ៖ ប្យូម(Biome) ជាតំបន់ភូមិសាស្ដ្រធំទូលាយជាមួយនឹងអាកាសធាតុពិសេសព្រមទាំង សហគមន៍សត្វនិងរុក្ខជាតិ។
១. ប្យូមដីគោក
១.១ ទុនដ្រា
ទុនដ្រា ជាមានផ្ទៃដីប្រហែល១/២នៃផ្ទៃដីសរុបលក្ខណៈទុនដ្រាដែលមានភ្លៀងតិចតួច ប៉ុន្ដែសីតុណ្ហភាព
ត្រជាក់ខ្លាំងស្ទើរពេញមួយឆ្នាំធ្វើឱ្យផ្ទៃដីគ្រប់ដណ្ដប់ដោយទឹក។ រដូវដាំដុះនិងរដូវក្ដៅមានរយៈពេកខ្លី។
សត្វរស់នៅតំបន់ទុនដ្រា ជាជម្រកសត្វល្អិតដូចជា មូស សុច និងសត្វស្លាប ជាច្រើនលានក្បាល។
ទន្សាយស្លឹក ក្ដាន់ កញ្ជ្រោង ចចក...។ ចំពោះរុក្ខជាតិ លីកែន ស្លែ ស្មៅ ចុល្លព្រឹក និងរុក្ខជាតិឈើទាប់ៗ។
១.២ វាលស្មៅ
ប្រហែល១/៤នៃផ្ទៃដីសរុបគ្រប់ដណ្ដប់
ដោយប្យូមវាលស្មៅដែលមាន សីតុណ្ហភាព
ក្ដៅហួតហែងនៅរដូវក្ដៅនិងត្រជាក់ក្រោម
សូន្យនៅរដូវរងា។
សត្វរស់នៅតំបន់វាលស្មៅ:
ថនិកសត្វមាន៖ ក្របីអាមេរិច សេះបង្កង់ ស៊ីរ៉ាប់ (Giraffe) សត្វល្អិតជាច្រើនប្រភេទ និងបក្សី។ 
វាលស្មៅមានសារៈសំខាន់ចំពោះមនុស្សព្រោះសម្បូរទៅដោយកសិដ្ឋានដែលជាកន្លែងផលិតអាហារច្រើនជាងសម្រាប់ប្រជាជនលើពិភពលោក។
១.៣ ព្រៃតៃកា
ព្រៃតៃកាមានរដូវត្រជាក់វែង ហើយផ្ទៃដីគ្របដណ្ដប់ដោយទឹកកកយ៉ាងក្រាស់។ រដូវដាំដុះមានរយៈពេលវែងជាងទុនដ្រា។
ព្រៃតៃកាមានបឹងនិងវាលល្បប់ភក់សម្បូរសត្វ ត្រី និងសត្វស្លាប។ ពពួករុក្ខជាតិមានស្រល់ បណ្ណង្គជាតិនិងស្លែ។ ថនិកសត្វមានចចក ខ្លាឃ្មុំ ក្ដាន់ កញ្ជ្រោង ប្រមា និងសត្វកកេរផ្សេងៗ។
១.៤ ព្រៃឈើជ្រុះស្លឹកនៅតំបន់ត្រជាក់បង្គួរ
នៅតំបន់នេះមាន សីតុណ្ហភាពនៅរដូវក្ដៅមានប្រហែល 
។ ដើមឈើតែងតែជ្រុះស្លឹកធំៗរៀងរាល់
រដូវស្លឹកឈើជ្រុះ។ អាកាសធាតុក្ដៅហើយសើមព្រមទាំងដីសម្បូរជីជាតិ។
រុក្ខជាតិនៅទីនោះច្រើនដុះលូតលាស់ជាស្រទាប់ឬថ្នាក់ចំពោះបណ្ណង្គជាតិស្មៅ ស្លែគ្រប់ដណ្ដប់លើ
ជាកម្រាលព្រៃ។ សត្វនៅទីនោះមានសត្វល្អិតបក្សី ល្មូន កង្កែប និងថនិកសត្វខ្លាឃ្មុំ ចចក កញ្រ្ជោង កំប្រុក ក្ដាន់ ឈ្លូស ប្រើស...។
១.៥ វាលលំហខ្សាច់
វាលលំហខ្សាច់មានសីតុណ្ហភាពខ្ពស់និងភ្លៀងតិច។
• សីតុណ្ហភាពក្ដៅខ្លាំងនៅពេលថ្ងៃ
• ត្រជាក់ខ្លាំងនៅពេលយប់។
v ចំពោះរុក្ខជាតិនៅវាលលំហខ្សាច់
• ស្ដុកទឹកដូចដើមដំបងយក្ស
• ប្រភេទរុក្ខជាតិមានប្រព័ន្ធឫសជ្រៅ ស្លឹកល្អិត ឬរាងម្ជុល (ចុល្លព្រឹក្ស)។
ចំពោះសត្វមានដូចជា ថ្លែន បង្គួយ ពស់...។
១.៦ ព្រៃរងទឹកភ្លៀងតំបន់ត្រូពិច
តំបន់នេះសើមហើយក្ដៅជានិច្ច។ វាទទួលពន្លឺពេញមួយឆ្នាំ ហើយអាកាសធាតុមានការប្រែប្រួលតិចណាស់ក្នុងរដូវនីមួយៗ។
ព្រៃនេះមានប្រភេទសារពាង្គកាយច្រើនជាង នៅប្យូមដីគោកដទៃទៀតដូចជា បណ្ណង្គជាតិ ស្លែ
វល្លិ រុក្ខជាតិជាច្រើនទៀតហើយក៏ជាជម្រកសម្រាប់សត្វគ្រប់ប្រភេទដូចជាសត្វល្អិត បក្សី ថនិកសត្វ ...។
២. ប្យូមទឹក
ផ្ទៃផែនដីភាគច្រើនត្រូវបានគ្របដណ្ដប់ដោយផ្ទៃទឹក។
២.១ ប្យូមសមុទ្រ
ក. តំបន់ឆ្នេរ
តំបន់ឆ្នេរ ជាតំបន់នៅតាមបណ្ដោយមាត់សមុទ្រដែលគ្របដណ្ដប់ដោយទឹកនៅពេលមានជំនោរ
និងក្រោមខ្យល់ពេលលំនាច។ តំបន់នេះមានខ្យងតូចៗ លៀស ក្ដាម និងរុក្ខជាតិសមុទ្រតូចៗមានសារាយជាដើម។
ខ. តំបន់ក្បែរឆ្នេរ
ផ្នែកនៃមហាសមុទ្រដែលចោតចុះក្រោមជាស្រទាប់ទ្វីប។ តំបន់ក្បែរឆ្នេរជាកន្លែងទឹករាក់ដែលនៅខាងលើស្រទាប់ទ្វីប។ ទឹកមានជានិច្ចតំបន់នេះ។
តំបន់ក្បែរឆ្នេរ មានពន្លឺគ្រប់គ្រាន់ និង
និងសារធាតុចិញ្ចឹមដែលជួយទ្រទ្រង់សារពាង្គកាយច្រើនប្រភេទដូចជា ងាវ និងត្រីអណ្ដែតលើផ្ទៃទឹក។
គ. តំបន់លំហសមុទ្រ
តំបន់លំហសមុទ្រ ស្ថិតនៅបន្ទាប់តំបន់ក្បែរឆ្នេរ។ តំបន់នេះងងឹតជានិច្ច ហើយត្រជាក់ខ្លាំងនិងសម្ពាធទឹកភ្លៀងខ្ពស់ ព្រោះពន្លឺនិងសីតុណ្ហភាពថយចុះនៅពេលដែលជម្រៅទឹកកើនឡើងនិងសម្ពាធទឹកកើនឡើងជាមួយជម្រៅទឹក។
ស្រទាប់ខាងលើនៃតំបន់នេះមានប្លង់តុងរុក្ខជាតិ ឆ្លាម បាឡែន មឹក។ នៅក្នុងជម្រៅបាតសមុទ្រមានសត្វស៊ីគំរង់ វាចិញ្ចឹមជីវិតដោយសាកសពដែលធ្លាក់ចុះពីលើ។
២.២ ប្យូមទឹកសាប
• ទឹកស្ងប់: បឹង ត្រពាំង
• ទឹកហូរ: ជ្រោះ ទន្លេ អូរ ស្ទឹង
• ដីសើម: ទឹកនិងដីរលាយចូលគ្នា។
ក បឹងនិងត្រពាំង
ស្ថានប្រព័ន្ធបឹងទន្លេសាបឬបឹងធំដែលជាអាងទឹកធម្មជាតិធំជាងបង្អស់នៅប្រទេសកម្ពុជានិងនៅភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍មាន៖
• ភាវៈស្វ័យជីព
• ភាវៈបរជីពមាន រុក្ខាសីនិងមំសាសី
ក្រុមរុក្ខាសីមានប្លង់តុងសត្វដែលរស់នៅបាតបឹង។
• ភាវៈគ្មានជីវិត ដែលធ្វើឱ្យជីវិតងាយក្នុងការរស់នៅ
ខ ដីសើម
ដីសើមជាតំបន់គ្របដណ្ដប់ដោយទឹកយ៉ាងហោចណាស់មួយរយៈពេលដែរក្នុងមួយឆ្នាំ។ បឹងទន្លេសាបជាតំបន់ដីសើមមួយយ៉ាងសំខាន់។ដីប្រហែល៧០%ជាតំបន់ដីសើមបឹងទន្លេសាបនេះជាព្រៃលិចទឹកដែលមានដុះរុក្ខជាតិជាច្រើនប្រភេទ។
តំបន់ដីសើមមានសារប្រយោជន៍ដូចជា៖
• ជាសំបុកនិងជម្រកសត្វដ៏សំខាន់
• ជារបាំងការពារខ្យល់ព្យុះនានា
• ទប់ស្កាត់ការហូរច្រោះដី
• អាកាសធាតុពុំសូវប្រែប្រួល
• អាចបំបាត់សារធាតុពុលចេញពីទឹក
• បឹងទន្លេសាបផ្ដល់ទិន្នផលត្រីច្រើនជាងគេបំផុត