(ជ៣) មេរៀនទី៤៖ (មេរៀនសង្ខេប) ប្រទេសឥណ្ឌាក្នុងមជ្ឈិមសម័យ

I. ស្ថានភាពនយោបាយឥណ្ឌាក្នុងមជ្ឈិមសម័យ

◾ នៅដើមមជ្ឈិមសម័យរាជវង្សគុប្តៈមានស្នាព្រះហស្តសំខាន់ៗដូចជា៖
​     - មានឫទ្ធានុភាពខ្លាំងពូកែ
​     - ជាអារ្យប្រទេសដ៏រុងរឿង។
​     - ព្រះរាជាមានសមត្ថភាពក្នុងការកំចាត់ភាពពុករលួយ
​     - បង្រួមប្រទេសឥណ្ឌាខាងជើង។
​     - ផ្តល់រង្វាន់ជាដីធ្លីដល់ពួកអភិជន និងស្តេចត្រាញ់។

◾ នៅសតវត្សទី៨ សាសនាអ៊ីស្លាមបានចូលមកផ្សព្វផ្សាយនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា។
◾ នៅដើមសតវត្សទី១៣ រាជវង្សអ៊ីស្លាមបានបង្កើតឡើងក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា រាជវង្សនេះមានឈ្មោះថាស៊ុលតាណាដេលី (១២០៦.១៥២៥)។
◾ រាជវង្សអ៊ីស្លាមបានគាបសង្កត់ប្រជាជនឥណ្ឌានិងសាសនាដទៃទៀតយ៉ាងព្រៃផ្សៃ បណ្តាលឱ្យ
ប្រជាជនឥណ្ឌាក្រោកឡើងប្រឆាំង។
◾ នៅសតវត្សទី១៥ រាជវង្សអ៊ីស្លាមបានធ្លាក់ចុះជាលំដាប់
◾ នៅសតវត្សទី១៦ ពួកម៉ូកូលបានចូលវាយលុកឥណ្ឌាហើយបង្កើតបានជាចក្រភពម៉ូកូល។

◾ ព្រះរាជាឥណ្ឌាដែលល្បីល្បាញក្នុងចក្រភពម៉ូកូលមាន៖
​     - បាបួ (១៥២៦-១៥៣០)
​     - អាក់បា (១៥៥៦-១៦០៥)
​     - អូរ៉ងស៊ែប (១៦៨៥-១៧០៧)

◾ មូលហេតុបណ្តាលឱ្យចក្រភពម៉ូកូលដួលរលំបណ្តាលមកពី៖
​     - ស្តេចម៉ូកូល និងស្តេចត្រាញ់ឥណ្ឌារស់នៅឆើតឆាយពេក។
​     - ការធ្វើសញ្ជ័យ ការកសាងវិមាន និងរាជវាំងធ្វើឱ្យខាតបង់ទ្រព្យសម្បត្តិច្រើន។
​     - ស្តេចត្រាញ់ប្រកាសឯករាជ្យ និងបំបែកខ្លួនចេញពីម៉ុងកូល។
​     - ពួកបរទេស (ប៉ទុយកាល់ ហូឡង់ បារាំង អង់គ្លេស) ចូលលុកលុយប្រទេសឥណ្ឌា។

II. អរិយធម៌ឥណ្ឌានៅមជ្ឈិមសម័យ

២.១. សាសនា

◾ នៅដើមមជ្ឈិមសម័យប្រជាជនឥណ្ឌាគោរពសាសនាធំៗពីរគឺ សាសនាហិណ្ឌូ និងព្រះពុទ្ធសាសនា។
◾ នៅសតវត្សទី១១ សាសនាអ៊ីស្លាមបានមកពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនធ្វើឱ្យសង្គ្រាមសាសនាបានផ្ទុះឡើងទីបំផុតសាសនាព្រះពុទ្ធវិនាសស្ទើរអស់ក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា។

២.២. ស្ថាបត្យកម្ម

◾ ផ្នែកស្ថាបត្យកម្មមាន៖ រូបចម្លាក់ ផ្ទាំងគំនូរនៅតាមជញ្ជាំងនិងតាមពិដានដែលមានភាពរស់រវើក។

២.៣. អក្សរសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រ

◾ ប្រទេសឥណ្ឌានៅមជ្ឈិមសម័យមានអ្នកនិពន្ធខាងអក្សរសាស្ត្រ ដ៏ល្បីល្បាញដូចជា៖
​     - លោក តាលីទេស
​     - មហាកវី កាប៊ា

◾ ផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រ ឥណ្ឌាមានអ្នកប្រាជ្ញជាច្រើនផ្នែកដូចជា៖
​     - ផ្នែកតារាវិទ្យា
​     - គណិតវិទ្យា
​     - គីមីវិទ្យា
​     - រូបវិទ្យា