loader image
រំលងទៅកាន់មាតិកាមេ
ដើម
តម្រូវការសម្រាប់ការបញ្ចប់
មើល

I. សង្គមខ្មែរនៅសម័យអង្គរ

**គេចែកមនុស្សនៅក្នុងសម័យអង្គរជា ៤វណ្ណៈគឺ៖

   - វណ្ណៈព្រាហ្មណ៍ និងបព្វជិត៖ ជាអ្នករៀបចំខាងសាសនាព្រាហ្មណ៍។
   - វណ្ណៈក្សត្រឬរាជវង្ស មានសិទ្ធិមិនបង់ពន្ធ មិនជាប់កំណែន មិនធ្វើការធ្ងន់។
   - វណ្ណៈពួកអ្នកជាឬកសិករ៖ មានមន្ត្រីរាជការតូចតាច ឈ្មួញ សិប្បករ កសិករ ប្រជារាស្ត្រសាមញ្ញ។
   - វណ្ណៈទាសករនិងអ្នកងារ៖ ពួកនេះនៅបម្រើគេអស់មួយជីវិត ហើយគ្មានសិទ្ធិសេរីភាពអ្វីទាំងអស់។

II. ស្ថាប័នដឹកនាំសម័យអង្គរ

.១ វិស័យនយោបាយ

ក. នយោបាយក្រៅប្រទេស៖

   - ព្រះរាជាបង្រួបបង្រួមជាតិឱ្យមានឯកភាព អនុវត្តនយោបាយចក្រពត្តិនិយម ធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីលើរដ្ឋតូចៗ ហើយអនុវត្តនយោបាយចងមិត្ត​ជាមួយប្រទេសធំៗ ដូចជាចិនជាដើម។

ខ. នយោបាយក្នុងប្រទេស៖

   - បង្រួបបង្រួមជាតិឱ្យមានឯកភាពជុំវិញរាជបល្ល័ង្ក រួមកំលាំងកសាងប្រទេស និងពង្រីកទឹកដី។

**ដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រទេសទាំងមូល ព្រះរាជាទ្រង់ពឹងផ្អែកលើពួកឧកញ៉ាទាំង៤គឺ៖
   - ឧកញ៉ាក្រឡាហោម
   - ឧកញ៉ាយមរាជ
   - ឧកញ៉ាចក្រី
   - ឧកញ៉ាវាំង

.២ វិស័យរដ្ឋាភិបាល

**ចូរនិយាយពីវិស័យរដ្ឋបាលនៅសម័យអង្គរ។
   - ប្រទេសទាំងមូលត្រូវបែងចែកជាខេត្តចំនួន៩០ទៅ១០១ខេត្ត ដោយមានស្តេចត្រាញ់ ឬចៅហ្វាយខេត្តម្នាក់ មើលការខុសត្រូវ ព្រះរាជាជាស្តេចផែនដី ចំពោះមន្រ្តីមុននឹងឡើងកាន់តំណែងត្រូវធ្វើសច្ចាប្រណិធានថាស្មោះត្រង់ចំពោះព្រះរាជា និងប្រទេសជាតិ។

**អំណាចព្រះរាជាមានប្រភពចេញពីព្រះអាទិទេព ទ្រង់មានសិទ្ធិសំខាន់ៗ ដូចជា៖
   - ជាអ្នកចែងច្បាប់      
   - ជាអ្នកអនុវត្តច្បាប់
   - ជាអ្នកជ្រើសរើសមន្ត្រី និងដកមន្ត្រីតាមព្រះទ័យព្រះអង្គ   
   - ជាមេបញ្ជាការទ័ព    
   - ជាអ្នកដឹកនាំនយោបាយ
   - ជាមេសាសនា។

.៣ ស្ថាប័នតុលាការ

**ចូរនិយាយពីប្រព័ន្ធតុលាការនៅសម័យអង្គរ។ 

   + នៅសម័យអង្គរការផ្តន្ទាទោសជនជាប់ចោទមានបីយ៉ាងគឺ៖
        - បើទោសស្រាល ត្រូវពិន័យជាប្រាក់ ឬវត្ថុមានតម្លៃ។
        - បើទោសមធ្យម ឬល្មម ត្រូវចៀរស្លឹកត្រចៀក កាត់ច្រមុះ ឬកៀបក្បាលក្នុងដង្កៀប។
        - បើទោសធ្ងន់ ត្រូវយកទៅកប់ចោលទាំងរស់។

III. សាសនា សិល្បៈ និងលទ្ធិផ្សេងៗ

.១ សាសនា

        ការគោរពសាសនាប្រែប្រួលទៅតាមចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗ ព្រះរាជាខ្លះគោរពព្រះឥសូ ខ្លះគោរពព្រះវិស្ណុ ខ្លះគោរពព្រះពុទ្ធ។

.២ ផ្នែកសិល្បៈ

**ខ្មែរនៅសម័យអង្គរកសាងប្រាសាទមានលក្ខណៈពីរបែបគឺ៖

   ប្រាសាទភ្នំ​៖ ជាប្រាសាទដែលសង់លើភ្នំ ឬសង់លើខឿនច្រើនជាន់សម្រាប់លទ្ធិទេវរាជដូចជា ប្រាសាទបាគង បាខែង អង្គរវត្ត បាពួន...

   ប្រាសាទទាបនឹងដីជាប្រាសាទដែលសង់ផ្ទាល់ដី ឬមានខឿនទាបដើម្បីលទ្ធិបុគ្គលនិយមដូចជា ប្រាសាទលលៃ ព្រះគោ តាព្រហ្ម បន្ទាយឆ្មារ...

.៣ លទ្ធិទេវរាជ

   លទ្ធិទេវរាជត្រូវបានគេគោរពតាំងពីរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ័្មនទី២ មកម្ល៉េះ។

**តើលទ្ធិទេវរាជផ្តល់ផលប្រយោជន៍អ្វីខ្លះដល់ប្រទេស?
   - ផ្តល់ឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងក្លាក្នុងការបង្រួបបង្រួមជាតិ
   - ធ្វើឱ្យប្រជារាស្ត្រជឿស៊ប់លើព្រះរាជា
   - ធ្វើឱ្យប្រទេសជាតិរីកចម្រើន
   - មានវិសាលភាពធំទូលាយ។

.៤ លទ្ធិបុគ្គលនិយម

   លទ្ធិបុគ្គលនិយមបង្កើតឡើងដោយព្រះបាទឥន្រ្ទវរ័្មនទី១មកម្លេះ។

**លទ្ធិបុគ្គលនិយមបង្កើតឡើងដើម្បី៖

   - ឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជា ឬជន ដែលមានគុណបំណាច់ចំពោះព្រះអង្គ និងប្រទេសជាតិមាន រាជវង្សានុវង្ស រាជគ្រូ និងមេទ័ពដែលមានរូបបដិមាជាតំណាង។

.៥ របាំ ភ្លេង និងការកំសាន្ត

        តាមធម្មតាប្រជារាស្ត្រខ្មែរចូលចិត្តស្តាប់ភ្លេង ចំរៀង របាំ និងល្បែងកម្សាន្ត ក្នុងថ្ងៃបុណ្យ ឬក្រោយ ពេលសម្រាកពីការងារ ឬក្នុង ពីធីរៀបចំសែន​​​​​ព្រេន ក្នុងរដូវ​​នីមួយៗដូចជា រដូវច្រូតកាត់គេតែងតែប្រគំភ្លេង នាំគ្នាច្រៀង និងលេងល្បែងកំសាន្តយ៉ាងរីករាយ។

IV. វប្បធម៌សម័យអង្គរ

   វប្បធម៌ អរិយធម៌ខ្មែរបានរីកចម្រើនដល់កំពូលចាប់ពីសតវត្សទី៩ ដល់សតវត្សទី១៣ នៃគ.ស.។

.១ វិស័យអប់រំ និងសង្គមកិច្ច

វិស័យអប់រំ

   នៅសម័យអង្គរគេប្រើភាសាសំស្ក្រឹត ភាសាខ្មែរបុរាណ និងភាសាបាលី។
   ព្រះនាងឥន្ទ្រទេវី បានជួយដល់វិស័យអប់រំ ព្រះនាងត្រូវបានព្រះរាជាតែងតាំងជាសាកលវិទ្យាធិការវិនី នៅក្នុងសាកលវិទ្យាល័យមួយឈ្មោះថា ទិលកកុត្តរ ព្រះនាងមានប្រាជ្ញាឈ្លាសវៃ ចេះវិជ្ជាអក្សរសិល្ប៍ ចេះភាសាសំស្ក្រឹត ចេះខាងវិទ្យាសាស្ត្រ បង្រៀនស្ត្រីខ្មែរខាងសាសនា និងបញ្ចុះបញ្ចូលស្វាមីឱ្យមកកាន់ពុទ្ធសាសនា។
   ព្រះនាងជ័យទេវីបានជួយដល់វិស័យអប់រំដូចជា ព្រះនាងមានទឹកព្រះទ័យសន្តោសប្រណីដល់ពួកស្រីកំព្រា ហើយបានណែនាំពួកស្រីកំព្រាឱ្យសាងផ្នួសជាដូនជី។

**នៅសម័យអង្គរមានអ្នកប្រាជ្ញល្បីៗ ជាច្រើនផ្នែកដូចជា៖
   - ស្ថាបត្យករ
   - វិស្វករ
   - សិល្បៈករ
   - អ្នកចម្លាក់
   - អ្នកសូន្យរូប
   - គណិតវិទូ
   - តារាវិទូ។

. វិស័យសង្គមកិច្ច

**ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ មានស្នាព្រះហស្តសំខាន់ដូចជា៖

   - បានសង់មន្ទីរពេទ្យចំនួន១០២ នៅពាសពេញផ្ទៃប្រទេស
   - កសាងសាលាដំណាក់ចំនួន១២១
   - កសាងស្ពាន និងថ្នល់ខ្វាត់ខ្វែង
   - ព្រះអង្គបានចារទុកនៅតាមមន្ទីរពេទ្យសេចក្តីឈឺចាប់របស់ប្រជារាស្ត្រ គឺជាទុក្ខរបស់ព្រះរាជា”…

.២ ការបង្កើតអក្សរ និងការប្រើប្រាស់អក្សរខ្មែរ

**ចូរនិយាយពីដើមកំណើតអក្សរនិងការប្រើប្រាស់អក្សរខ្មែរ។

   - អក្សរខ្មែរដំបូងមានទ្រង់ទ្រាយដូចគ្នានឹងអក្សរឥណ្ឌាខាងត្បូង គឺអក្សរនាគរី។
   - ព្យញ្ជនៈសម័យមុនអង្គរមានរាងគ្រោតគ្រាត មិនស្មើមិនសម សក់ខ្លី ជើងខ្លីចំនួនតិច។
   - ព្យញ្ជនៈសម័យអង្គរមានរាងសង្ហា មានសក់ជាក្បាច់រចនាសក្តិសមរវាង សក់ ជើង និងតួ។
   - ព្យញ្ជនៈសម័យក្រោយអង្គរមានរាងទ្រេតសក់និងជើងវែងៗ។

បានកែប្រែចុងក្រោយ: ថ្ងៃអង្គារ ទី21 ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ2023, 9:57 AM