(ជ២) មេរៀនទី៤៖ (មេរៀនសង្ខេប) ចក្រភពអង្គរ (៨០២-១២១៨)

I. ការរំដោះប្រទេសចេញពីជ្វា និងរៀបចំប្លង់អង្គរ

**ព្រះរាជាសំខាន់ៗក្នុងការរំដោះប្រទេសពីជ្វាមាន៖

- ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ (៨០២-៨៥០ នៃគ.ស.)៖ បង្រួបបង្រួមចេនឡាទាំងពីរ បង្កើតចក្រភពអង្គរ...
- ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៣ (៨៥០-៨៧៧ នៃគ.ស.)៖ កសាងប្រាសាទខ្លះៗនៅតំបន់អង្គរ...
- ព្រះបាទឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១ (៨៧៧-៨៨៩ នៃគ.ស.)៖ បង្កើតលទ្ធិបុគ្គលនិយម ប្រទេសមានសន្តិភាព និងពង្រីកទឹកដី...

II. ការកសាងក្រុងអង្គរទី១ (យសោធបុរៈ១)៖​ ត្រង់ប្រាសាទភ្នំបាខែង

**ព្រះរាជាសំខាន់ៗមាន៖

- ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ (៨៨៩-៩០០ នៃគ.ស.)៖ ធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដី រៀបចំរដ្ឋបាល និងសង្គម...
- ព្រះបាទហ៌សវរ្ម័នទី១ (៩០០-៩២២ នៃគ.ស.)៖ កសាងប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង និងរាជធានីឈ្មោះ ហ៌សធបុរៈ...
- ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី២ (៩២២-៩២៨ នៃគ.ស.)៖ ពុំឃើញមានស្នាព្រះហស្តទេ...
- ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៤ (៩២៨-៩៤២ នៃគ.ស.)៖ កសាងប្រាសាទកោះកេរ ជីកបារាយណ៍ កសាងសិវលិង្គ...
- ព្រះបាទហ៌សវរ្ម័នទី២ (៩៤២-៩៤៤ នៃគ.ស.)៖ ពុំឃើញមានស្នាព្រះហស្តទេ។
- ព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២ (៩៤៤-៩៦៨ នៃគ.ស.)៖ វាយចាមយករូបបដិមាមាសមកវិញ កសាងប្រសាទបន្ទាយស្រី...
- ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៥ (៩៦៨-១០០១ នៃគ.ស.)៖ កសាងរាជធានីឈ្មោះជយេន្ទ្រនគរី (សៀមរាប) ...
- ព្រះបាទឧទយាទិត្យវរ្ម័នទី១ (១០០១-១០០២ នៃគ.ស.)៖ សោយរាជ្យមិនបានប៉ុន្មានខែក៏ចូលទិវង្គត...

III. ការកសាងក្រុងអង្គរទី២ (យសោធបុរៈទី២)៖​ មានទីតាំងត្រង់ប្រាសាទបាពួន  

**ព្រះរាជាសំខាន់ៗមាន៖

- ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ (១០១០-១០៥០ នៃគ.ស.)៖ កសាងប្រាសាទភ្នំជីសូរ ប្រាសាទព្រះវិហារ...
- ព្រះបាទឧយាទិត្យវរ្ម័នទី២ (១០៥០-១០៦៦ នៃគ.ស.)៖ បានបង្ក្រាបចលនាបះបោរបីលើក...
- ព្រះបាទហ៌សវរ្ម័នទី៣ (១០៦៦-១០៨០ នៃគ.ស.)៖ លើកទ័ពទៅវាយចាមនៅក្រុងសម្ភុបុរៈ (ក្រចេះ) ...
- ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៦ (១០៨០-១១០៧ នៃគ.ស.)៖ កសាងប្រាសាទភ្នំសណ្តក បឹងមាលា...
- ព្រះបាទធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី១ (១១០៧-១១១៣ នៃគ.ស.)៖ កសាងប្រាសាទ និងជួសជុលប្រាសាទ...

IV. ការកសាងក្រុងអង្គរទី៣ (យសោធបុរៈទី៣)៖ មានទីតាំងត្រង់ប្រាសាទអង្គរតូច

**ព្រះរាជាសំខាន់ៗមាន៖

- ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ (១១១៣-១១៥០ នៃគ.ស.)៖ បង្រួបបង្រួមអាណាចក្រអង្គរ និងធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដី...
- ព្រះបាទធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី២ (១១៥០-១១៦០ នៃគ.ស.)៖ ពុំបានកសាងអ្វីធំដុំទេ។
- ព្រះបាទយសោរវរ្ម័នទី២ (១១៦០-១១៦៥ នៃគ.ស.)៖ ត្រូវមន្ត្រីឈ្មោះ ត្រីភូវនាទិត្យធ្វើឃាត។
- ព្រះបាទត្រីភូវនាទត្យវរ្ម័ន (១១៦៥-១១៧៧ នៃគ.ស.)៖ ត្រូវស្តេចចាមនាមជ័យឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៤ធ្វើឃាត។

V. ការកសាងក្រុងអង្គរទី៤ (យសោធរបុរៈ៤)៖ មានទីតាំងត្រង់ប្រាសាទអង្គរធំ

**ព្រះរាជាសំខាន់ៗមាន៖

- ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ (១១៨១-១២១៨ នៃគ.ស.)៖ រំដោះក្រុងអង្គរ វាយយកចម្ប៉ាដាក់ជាចំណុះ និងពង្រីកទឹកដី…
- ព្រះបាទឥន្ទ្រវរ្ម័នទី២ (១២១៨-១២៤៣ នៃគ.ស.)៖ ការពារប្រទេសពីពួកដាយវៀត និងសៀម...
- ព្រះបាទជ័យវរ័្មនទី២ (៨០២.៨៥០នៃគ.ស.)៖ ព្រះរាជាដែលរំដោះប្រទេសពីជ្វា និងជាអ្នកស្ថាបនិកសម័យអង្គរ
- ព្រះបាទយសោវរ័្មនទី១​ (៨៨៩.៩០០នៃគ.ស.)៖ ការកសាងក្រុងអង្គរទី១ (យសោធបុរៈ១) ត្រង់ប្រាសាទភ្នំបាខែង
- ព្រះបាទសូរ្យវរ័្មនទី១ (១០១០.១០៥០នៃគ.ស.)៖ ការកសាងក្រុងអង្គរទី២ (យសោធបុរៈ២) ត្រង់ប្រាសាទបាពួន
- ព្រះបាទសូរ្យវរ័្មនទី២ (១១១៣.១១៥០នៃគ.ស.)៖ ការកសាងក្រុងអង្គរទី៣ (យសោធបុរៈ៣) ត្រងប្រាសាទអង្គរតូច
- ព្រះបាទជ័យវរ័្មនទី៧ (១១៨១.១២១៨នៃគ.ស)៖ ការកសាងក្រុងអង្គរទី៤ (យសោធបុរៈ៤) ត្រង់ប្រាសាទអង្គរធំ

VI. សេដ្ឋកិច្ចសម័យអង្គរ

៦.១ ស្ថានភាពភូមិសាស្ត្រ

**តើមូលហេតុអ្វីខ្លះបានជាព្រះរាជាខ្មែរជ្រើសរើសក្រុងអង្គរធ្វើជារាជធានី?

        - រាជធានីអង្គរ គឺជាតំបន់កណ្តាលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា
        - ជាទី​​ប្រជុំនៃផ្លូវជំនួញទាំងផ្លូវគោក និងផ្លូវទឹក
        - សម្បូរធនធានធម្មជាតិ
        - សម្បូរធនធានមនុស្ស
        - សម្បូរថ្មភក់សម្រាប់កសាងប្រាសាទ
        - ដីមានជីជាតិ…។

៦.២ ធនធានមនុស្ស និងមរតកពីអតីតកាល

**ហេតុអ្វីបានជាមនុស្សនៅសម័យអង្គរសុទ្ធសឹងតែខ្លាំងពូកែ?​

        - ដោយសារធនធានមនុស្សតាំងពីសម័យនគរភ្នំ និងសម័យចេនឡាសុទ្ធសឹងជាមនុស្សខ្លាំងពូកែម៉្យាងទៀតខ្មែរនៅសម័យអង្គរជាអ្នកមានទឹកចិត្តអំណត់ ឧស្សាហ៍ព្យាយាម និងខិតខំអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសឱ្យរីក ចម្រើនដូចនេះបានជាព្រះរាជាខ្មែរឱ្យគេឆ្លាក់រឿងកូរសមុទ្រទឹកដោះ ដែលជានិមិត្តរូបនៃការងារការប្រណាំងប្រជែង ការតស៊ូ និងសេចក្តីប្រាថ្នាយ៉ាងមុតមាំរបស់ខ្មែរនៅតាមជញ្ជាំងប្រាសាទ។

៦.៣ វិស័យកសិកម្ម និងនេសាទ

**ចូរនិយាយពីវិស័យកសិកម្ម និងនេសាទនៅសម័យអង្គរ។

        - ប្រជារាស្ត្រភាគច្រើនប្រកបរបរសិកម្ម ហើយគេអាចធ្វើស្រែបាន ២ ឬ ៣ដងក្នុងមួយឆ្នាំដែលទទួលបានទិន្នផលខ្ពស់ ក្រៅពីកសិកម្មគេប្រកបរបរនេសាទព្រោះសម្បូរត្រី បន្ទាប់មកគេចិញ្ចឹមគោ ក្របី ជ្រូក និងបេះរុក្ខផល អនុផលពីព្រៃឈើ ហើយពេលទំនេរគេឡើងត្នោត។

៦.៤ វិស័យឧស្សាហកម្ម និងពាណិជ្ជកម្ម

ក. ផលិតផលសិប្បកម្ម

         - សិប្បកម្មសំខាន់ៗមាន៖ ចាន ឆ្នាំង ក្អម តម្បាញ គ្រឿងអលង្ការ កងដៃ កងជើង រយ៉ា...

ខ. ជំនួញ និងទីផ្សារ

**ចូរនិយាយពីជំនួញ និងទីផ្សារនៅសម័យអង្គរ។
         - ទីផ្សារនៅសម័យអង្គរពុំទាន់មានសំណង់អគារទេ គេដាក់លក់ទំនិញតាមរោងឬខ្ទមនិងក្រាលកន្ទេលផ្ទាល់ដីដើម្បីលក់ផលិតផល គេប្រើស្រូវឬអង្ករដើម្បីដោះដូរទំនិញដែលត្រូវលក់ដូរ​នៅតាម​ទីផ្សារទំនិញសំខាន់ៗមានត្រី សាច់ បន្លែ ថូ ស្រា...។

**នៅសម័យអង្គរជាសម័យដែលខ្មែរមានការអភិវឌ្ឍ និងមានពន្លឺយ៉ាងត្រចះត្រចង់ដោយសារតែព្រះរាជា មានស្នាព្រះហស្តល្អក្នុងការដឹកនាំ ខ្មែរចេះសាមគ្គីគ្នា ខ្មែរមានផលិតផលកសិកម្ម សិប្បកម្ម សម្បូរត្រីសត្វព្រៃ រុក្ខផល និងអភិវឌ្ឍផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម បណ្តាល​ឱ្យប្រទេស​​​​​រីកចម្រើនហើយជីវភាពប្រជារាស្ត្រខ្មែរសម្បូរធូរធា។

**កត្តាដែលបណ្តាលឱ្យសម័យអង្គររីកចម្រើនដល់កំពូល បណ្តាលមកពី៖
         - កត្តាព្រះរាជា៖ ព្រះរាជាចាប់ពីព្រះបាទជ័យវរ័្មនទី២ ដល់ជ័យវរ័្មនទី៧ សុទ្ធសឹងជាស្តេចខ្លាំងពូកែ។
         - កត្តានយោបាយ៖
                  ក. ក្នុងប្រទេស៖ បង្រួបបង្រួមជាតិ កសាង និងការពារទឹកដី។
                  ខ. ក្រៅប្រទេស៖ ចងសម្ព័ន្ធមិត្តជាមួយប្រទេសធំៗ និងវាយយករដ្ឋតូចៗដាក់ជាចំណុះ។

         - កត្តាកត្តាសេដ្ឋកិច្ច៖ រីកចម្រើនលើវិស័យកសិកម្ម សិប្បកម្ម គមនាគមន៍...។
         - កត្តាសាសនា៖ មានការឯកភាពគ្នារវាងព្រហ្មញ្ញសាសនា និងព្រះពុទ្ធ។
         - កត្តាធនធានមនុស្ស៖ បន្សល់ទុកតាំងពីសម័យនគរភ្នំ និងសម័យចេនឡាមក។