(ជ២) មេរៀនទី១៖ (សង្ខេបមេរៀន) បុរេប្រវត្តិកម្ពុជា

ជំពូកទី២  ប្រវត្តិសាស្ក្រកម្ពុជា

មេរៀនទី១  បុរេប្រវត្តិកម្ពុជា

ពន្យល់ពាក្យ 

· ប្រវេសន៍       ៖ ការចូលមករស់នៅក្នុងប្រទេសណាមួយ ការតាំងនៅ ចំណាកស្រុក។

· នរៈវិទូ          ៖ អ្នកដែលសិក្សាពីមនុស្ស។

· បុរេប្រវត្តិ        ៖ ប្រវត្តិ ឬរឿងរ៉ាវ ព្រឹត្តិការណ៍ដែលកើតឡើងមុនសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រ។

· សុវណ្ណភូមិ     ៖ ទឹកដីមាស(សំដៅលើទឹកដីដែល មានជីជាតិសម្បូរធនធានធម្មជាតិដ៏អស្ចារ្យ)។

· នរៈវិទូ           ៖ អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវពីពូជមនុស្ស។

· អម្បូរ            ៖ ពូជពង្ស វង្សត្រកូល។

· ទស្សនៈ         ៖ ការយល់ឃើញ។

· ប្រវេសន៍       ៖ អ្នកដែលចាកចោលទឹកដីកំណើតរបស់ខ្លួនទៅរស់នៅប្រទេសគេ ដោយមិនវិលត្រឡប់មកវិញ។

· យុគ              ៖ អាយុ, កាល, គ្រា, សម័យ (ដំណើរ)។ 

· ចរកជន         ៖ ជនដែលរស់នៅដោយផ្លាស់ប្តូរទីកន្លែង។

១. ដើមកំណើតដីខ្មែរ 

+ បើគេនិយាយពីជនជាតិដើមនៅអាស៊ីអាគ្នយ៍ គេច្បាស់ជានិយាយពីជនជាតិខ្មែរ.មន។

+ នៅដើមស័កទី១ គេបានជួបប្រទះនឹងពំនើងផ្នត់ពីរ គឺកាលេដូន្យាង និងអ៊ែរស៊ីន្យាង។

+ ទឹកដីខ្មែរមានដើមកំណើតនៅដើមសក័ទី៤ ដែលលាតសន្ធឹងពីជួរភ្នំហិមាល័យរហូតមកដល់ភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (ដែនដីសុវណ្ណភូមិ)។

២. ដើមកំណើតនៃជនជាតិខ្មែរ 

២.១. ទស្សនៈថាខ្មែរគឺឥណ្ឌា ឬឥណ្ឌាទី២

+ តាមទស្សនៈលោកឈឹមក្រសេម អៃម៉ូលីយេ និងឡឺគ្លែរបានយល់ថាខ្មែរជាជនជាតិដូចម្តេច?

- តាមទស្សនៈលោក ឈឹមក្រសេម អៃម៉ូលីយេ និងឡឺក្លែរ បានយល់ថាខ្មែរគឺជាឥណ្ឌាមកពីភូមិភាគខាងជើង មកដើម្បីផ្សព្វផ្សាយ សាសនា ភាសា អក្សរសិល្ប៍ និងរដ្ឋបាលគ្រប់គ្រង។

២.២. ទស្សនៈថាខ្មែរគឺជាជនជាតិប្រវេសន៏

+ តាមទស្សនៈលោកហេនគ្រិកគែន លោកអាឌីម៉ាឡឺគ្លែរ លោក ប៉ូលបេណឺឌីស្តលោកព្យែរគូរូបានលើកឡើងថាខ្មែរជាជនជាតិដូចម្តេចដែរ?

-តាមទស្សនៈលោកហេនគ្រិកគែន អាឌីម៉ាឡឺក្លែរ ប៉ូលបេណឺឌីស្ត និងព្យែរគូរូ បានយល់ថាខ្មែរគឺជា ​​​ជនជាតិប្រវេសនម៍កពីឥណ្ឌា។

​​​២.៣. ទស្សនៈថាខ្មែរគឺជាជនជាតិពិសេស

+ តាមទស្សនៈលោកប៊ែរណាតភីលីព គ្រោស្ល៊ីយេ និងលោកម៉ាសែលតាឡាបូតបានលើកឡើងថាខ្មែរជាជនជាតិដូចម្តេចដែរ?

-តាមទស្សនៈលោក ប៊ែរ ណាតភីលីព គ្រោស៊ីយេ និងម៉ាសែលតាឡាបូត បានយល់ថាខ្មែរ គឺជាជនជាតិពិសេស ស្ថិតនៅក្នុង អម្បូរខ្មែរ-មន។

២.៤ សន្និដ្ឋាន

+ តាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវផ្នែកបុរាណវិទ្យាទាំងបរទេស និងទាំងជនជនជាតិខ្មែរបានឱ្យដឹងច្បាស់ថាខ្មែរជាជនជាតិដូចម្តេច?

- តាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវផ្នែកបុរាណវិទ្យាទាំងបរទេស និងទាំងជនជនជាតិខ្មែរបានឱ្យដឹងច្បាស់ថាខ្មែរ ជាជនជាតិស្ថិតក្នុងអម្បូរ​ ខ្មែរ-មន​ដែលកើតចេញពីពូជឥណ្ឌូណេស៊ីយាង និងមេឡាណេស៊ីយាងរស់នៅលើទឹកដីសុវណ្ណភូមិនេះរាប់សែនឆ្នាំមុនគ.ស. ។

៣. ផែនទីស្ថានីយបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា

(ផែនទីស្ថានីយបុរេប្រវត្តិខ្មែរ)

៤. យុគសម័យនិងស្ថានីយបុរេប្រវត្តិខ្មែរ

v​ គេចែកបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរជាបីយុគសម័យគឺ ៖

· យុគថ្មបំបែក

· យុគថ្មរំលីង

· យុគលោហៈ

៤.១. យុគថ្មបំបែក  (ចាប់ពីឆ្នាំ៦០០.០០០ ដល់១២.០០០មុនគ.ស.)

+ ស្ថានីយនៅក្នុងយុគថ្មបំបែកមាន ៖

- ស្ថិតនៅចន្លោះខេត្តក្រចេះនិងស្ទឹងត្រែងមានស្ថានីយស្រែស្បូវ ឆែប ស្នួល កន្ទួត ស្រែ...។

៤.២. យុគថ្មរំលីង ៖ (ចាប់ពីឆ្នាំ៨.០០០ ដល់២.០០០មុនគ.ស.)

v ស្ថានីយនៅក្នុងយុគថ្មរំលីងមាន ៖

· ស្ថានីយល្អាងស្ពាន(ចន្លោះខេត្តប៉ៃលិន-បាត់ដំបង)

· ស្ថានីយសំរោងសែន(នៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង)

· ស្ថានីយភ្នំល្អាង(នៅខេត្តកំពត)

· ស្ថានីយក្បាលរមាស(នៅខេត្តកំពត)

· ស្ថានីយតំបន់អង្គរ(នៅខេត្តសៀមរាប)

· ស្ថានីយអូរកែវ(នៅកម្ពុជាក្រោម) ។

៤.៣. យុគលោហៈ ៖ (ចាប់ពីឆ្នាំ២.០០០ដល់១០០មុនគ.ស.)

v ស្ថានីយនៅក្នុងយុគថ្មរំលីងមាន ៖ 

· សំណង់ដីរាងមូល(នៅចន្លោះខេត្តកំពង់ចាម ឡាបាសៀក)

· ស្ថានីយភូមិមូល(នៅខេត្តកំពង់ចាម)

· ស្ថានីយពញាក្រែក(នៅខេត្តកំពង់ចាម)

· ស្ថានីយអង្គរបុរី(នៅខេត្តតាកែវ)

· ស្ថានីយម្លូរព្រៃ(នៅខេត្តព្រះវិហារ)

· ស្ថានីយអន្លង់ផ្តៅ(នៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង) ។

៥. អរិយធម៌ខ្មែរសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ

+ តើខ្មែរសម័យបុរេប្រវត្តិរស់នៅដូចម្តេច? ប្រកបរបរអ្វីខ្លះ?

​ ​​​- មនុស្សសម័យបុរេប្រវត្តិរស់នៅជាកុលសម្ព័ន្ធធំៗតាមរូងភ្នំ លុះក្រោយមកគេសង់ផ្ទះខ្ពស់ផុតពីដីនៅតាមមាត់ទឹក។

v ហើយប្រកបរបរ៖  

· ធ្វើស្រែ 

· បរបាញ់សត្វ 

· នេសាទ 

· រកខ្យងខ្ចៅ អណ្តើក លៀស 

· បេះផ្លែឈើ

· ធ្វើពូថៅ  ផ្លែសន្ទូច...។

+ តើខ្មែរសម័យបុរេប្រវត្តិមានជំនឿដូចម្តេច?

v ខ្មែរសម័យបុរេប្រវត្តិមានជំនឿ៖

· មានជំនឿលើបុណ្យ បាប គុណ ទោស ល្អ  អាក្រក់ 

· គោរពដូនតា អារុក្ខអារក្សទេវតា ជឿលើព្រលឹង 

· និងគោរពដើមឈើធំៗ។

v ពិធីបញ្ចុះសពរបស់ខ្មែរនៅសម័យបុរេប្រវត្តិ

- គេបញ្ចុះសពដោយបញ្ឈរជង្គង់ ផ្តេកឬផ្ងារ មានដាក់គ្រឿងអង្ការ ឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ ព្រោះគេយល់ថា មនុស្សស្លាប់ទៅមិនសាបសូន្យទេ ព្រលឹងអាចចាប់ជាតិជាថ្មី ។