(ជ១) មេរៀនទី៦៖ (សង្ខេបមេរៀន) ប្រទេសក្រិកបុរាណ

ជំពូកទី១   ពិភពលោក

មេរៀនទី៦  ប្រទេសក្រិកបុរាណ

ពន្យល់ពាក្យ 

· បក្សសម្ព័ន្ធ៖ ការប្រមូលផ្តុំគ្នាជាកម្លាំង។                   

· អធិករណ៍៖ ទោស ជម្លោះ ក្តីក្តាំ។

· ស្វ័យភាព៖ សេរីភាពក្នុងការត្រួតត្រាឬគ្រប់គ្រង។       

· ឥស្សរជន៖ ជនដែលល្បីល្បាញ។

· អនុភាព៖ សេចក្តីប្រាកដក្នុងចិត្ត។                       

· ទេវដ្ឋាន៖ ទីឋានរបស់ទេវតា។

១. ស្ថានភាពភូមិសាស្ត្រ និងប្រជាជន

+ ចូរបង្ហាញពីទីតាំងភូមិសាស្រ្តនៃប្រទេសក្រិក។

- ស្ថិតនៅជាប់សមុទ្រមេឌីទែរ៉ានេ មានទំហំប្រមាណ៦៤០.០០០គ.ម​^២

- ប្រទេសនេះសម្បូរភ្នំហើយមានសមុទ្រព័ទ្ធជុំវិញ។

- មនុស្សជំនាន់ដើមរបស់ក្រិកហៅថាប៉េឡាស និងការីយាង

- ប្រកបរបរខាងនេសាទ និងប្រមាញ់។

២. បុរី ឬរដ្ឋនានាក្នុងប្រទេសក្រិក 

+ បុរីក្រិកសំខាន់ៗមាន៥ គឺ ៖

· បុរីអាតែន

· បុរីស្ប៉ាក

· បុរីកូរាំង

· បុរីតែប 

· បុរីអាកកូស

+ បុរីដែលល្បីល្បាញជាងគេគឺ បុរីអាតែន និងបុរីស្ប៉ាក។

២.១. បុរីស្ប៉ាក

v នៅក្នុងសង្គមស្ប៉ាកគេចែកមនុស្សជាបីវណ្ណៈ គឺ ៖

· ពលរដ្ឋ៖ មានឋានៈខ្ពស់ជាងគេ ជាអ្នកដឹកនាំរដ្ឋ និងអ្នកធ្វើអាជីវកម្ម។

· មនុស្សសេរី៖ មានដីស្រែផ្ទាស់ខ្លួន ប្រកបអាជីវកម្មដោយសេរី។

· ទាសករ៖ រស់នៅគ្មានតម្លៃក្នុងសង្គម ធ្វើការងារធ្ងន់ធ្ងរ លំបាក និងនៅបម្រើគេអស់មួយជីវិត។

v តួនាទីរបស់ក្មេងប្រុសនៅក្នុងសង្គមស្ប៉ាក

- ក្មេងប្រុសចាប់ពីអាយុ៦ឆ្នាំឡើងទៅត្រូវទៅរៀនវិជ្ជាប្រយុទ្ធយ៉ាងតឹងរ៉ឹងមាន រត់ចោលថាស ដើរដោយជើងទទេ និងគ្មានសំលៀកបំពាក់។

v តួនាទីរបស់យុវជនពេញវ័យ និងមនុស្សចាស់នៅក្នុងសង្គមស្ប៉ាក

- ចំពោះយុវជនចាប់ពីអាយុ២០ឆ្នាំ ត្រូវចូលបម្រើកងទ័ពដោយស្វ័យប្រវត្តិ ហើយមនុស្សចាស់ចាប់ពីអាយុ៦០ឆ្នាំត្រូវមានកាតព្វកិច្ចប្រជុំរៀងរាល់ថ្ងៃ និងរៀនវិជ្ជាទាហាន។

v តួនាទីរបស់ឱពុកម្តាយនៅក្នុងសង្គមស្ប៉ាក

· មានភារៈកិច្ចចិញ្ជឹមកូន 

· ថែរក្សាកូនឱ្យមានសុខភាពល្អ

· អប់រំឱ្យមានចំណេះដឹង

· អប់រំកូនឱ្យឈ្លាសវៃ។

២.២. បុរីអាតែន

+ នៅក្នុងសង្គមអាតែនគេបែងចែកមនុស្សទៅតាមកំណើតតាមជីវភាព និងតាមឋានៈរបស់ពួកគេ។

+ បុរីអាតែនមានឈ្មោះល្បីល្បាញខាងពាណិជ្ជកម្ម សិប្បកម្ម និងធនាគារ។

v នៅក្នុងសង្គមអាតែនគេចែកមនុស្សជាបីវណ្ណៈ គឺ ៖

· អភិជន

· កសិករ

· សិប្បករ។

៣. អរិយធម៌ 

៣.១. ជីវភាពសង្គម

v តួនាទីរបស់ស្ត្រីមេផ្ទះនៅក្នុងសង្គមអាតែន

· មានភារៈរៀបចំម្ហូបអាហារ

· កិច្ចការតម្បាញ

· ចិញ្ចឹមនិងអប់រំកូន។

v តួនាទីរបស់បុរសនៅក្នុងសង្គមអាតែន

· ជាអ្នកបរបាញ់សត្វ

· ចិញ្ចឹមសត្វ

· ធ្វើកសិកម្ម

· ធ្វើពាណិជ្ជកម្មតាមសមុទ្រ។

៣.២. ជំនឿ និងសាសនា

v ជនជាតិក្រិកគោរពទេវៈសំខាន់ៗបីគឺ ៖

· ទេវៈសឺស

· ទេវៈប៉ូសេអុដុង

· ទេវៈហាដែស។

៣.៣. អក្សរសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រ

v ប្រទេសក្រិកបុរាណមានអ្នកប្រាជ្ញល្បីៗជាច្រើន ដូចជា ៖

· កវីអេស៊ីល ជំនាញផ្នែកសោកនាកម្ម។

· លោកអារីស្តូនផាន ជំនាញផ្នែករឿងកំប្លែង។

· លោកសូក្រាត ប្លាតុង និងអារីស្តូត ជំនាញផ្នែកទស្សនៈវិជ្ជា។

· លោកអេរេដូត ជំនាញផ្នែកប្រវត្តិវិទ្យា។

· លោកអឺគ្លីត និងលោកពីតាគរ ជំនាញផ្នែកគណិតវិទ្យា និងតារាវិទ្យា។

៣.៤. សិល្បៈ និងស្ថាបត្យកម្ម 

+ ស្ថាបត្យករដែលល្បីជាងគេគឺលោកភីដ្យាស ដែលបានស្ថាបនាវិហារអាក្រូប៉ូល និងវិហារប៉ាតេណុង នៅស.វ.ទី៥មុនគ.ស.។

៣.៥. កីឡា ល្បែងកីឡា

v ជនជាតិក្រិកបានរៀបចំឱ្យមានមហាបាតុកម្មខាងកីឡាជាច្រើន ដូចជា៖

· មហាបាតុកម្មល្បែងកីឡាពីទិច ជាកិត្តិយសដល់ទេវៈអាប៉ូឡុង។

· មហាបាតុកម្មល្បែងកីឡាអ៊ីស្មិច ជាកិត្តិយសដល់ទេវៈប៉ូសេអ៊ីដុង។

· មហាបាតុកម្មល្បែងកីឡាអូឡាំពិច ជាកិត្តិយសដល់ទេវៈសឺស។

+ ល្បែងអូឡាំពិចមានកំណើតនៅប្រទេសក្រិកតាំងពីឆ្នាំ៧៧៦មុនគ.ស. គេរៀបចំឡើង៤ឆ្នាំម្តង។