(ជ១) មេរៀនទី៦៖ (សង្ខេបមេរៀន) ប្រទេសក្រិកបុរាណ

ជំពូកទី១   ពិភពលោក

មេរៀនទី៦  ប្រទេសក្រិកបុរាណ

ពន្យល់ពាក្យ

• បក្សសម្ព័ន្ធ៖ ការប្រមូលផ្តុំគ្នាជាកម្លាំង។                   

• អធិករណ៍៖ ទោស ជម្លោះ ក្តីក្តាំ។

• ស្វ័យភាព៖ សេរីភាពក្នុងការត្រួតត្រាឬគ្រប់គ្រង។       

• ឥស្សរជន៖ ជនដែលល្បីល្បាញ។

• អនុភាព៖ សេចក្តីប្រាកដក្នុងចិត្ត។

• ទេវដ្ឋាន៖ ទីឋានរបស់ទេវតា។

១. ស្ថានភាពភូមិសាស្ត្រ និងប្រជាជន 

+ ចូរបង្ហាញពីទីតាំងភូមិសាស្រ្តនៃប្រទេសក្រិក។

- ស្ថិតនៅជាប់សមុទ្រមេឌីទែរ៉ានេ មានទំហំប្រមាណ៦៤០.០០០គ.ម​២

- ប្រទេសនេះសម្បូរភ្នំហើយមានសមុទ្រព័ទ្ធជុំវិញ។

- មនុស្សជំនាន់ដើមរបស់ក្រិកហៅថាប៉េឡាស និងការីយាង

- ប្រកបរបរខាងនេសាទ និងប្រមាញ់។

២. បុរី ឬរដ្ឋនានាក្នុងប្រទេសក្រិក 

+ បុរីក្រិកសំខាន់ៗមាន៥ គឺ ៖

- បុរីអាតែន

- បុរីស្ប៉ាក

- បុរីកូរាំង

- បុរីតែប

- បុរីអាកកូស​ ។

+ បុរីដែលល្បីល្បាញជាងគេគឺ បុរីអាតែន និងបុរីស្ប៉ាក។

២.១. បុរីស្ប៉ាក 

+ នៅក្នុងសង្គមស្ប៉ាកគេចែកមនុស្សជាបីវណ្ណៈ គឺ ៖

- ពលរដ្ឋ៖ មានឋានៈខ្ពស់ជាងគេ ជាអ្នកដឹកនាំរដ្ឋ និងអ្នកធ្វើអាជីវកម្ម។

- មនុស្សសេរី៖ មានដីស្រែផ្ទាស់ខ្លួន ប្រកបអាជីវកម្មដោយសេរី។

- ទាសករ៖ រស់នៅគ្មានតម្លៃក្នុងសង្គម ធ្វើការងារធ្ងន់ធ្ងរ លំបាក និងនៅបម្រើគេអស់មួយជីវិត។

      + តួនាទីរបស់ក្មេងប្រុសនៅក្នុងសង្គមស្ប៉ាក

- ក្មេងប្រុសចាប់ពីអាយុ៦ឆ្នាំឡើងទៅត្រូវទៅរៀនវិជ្ជាប្រយុទ្ធយ៉ាងតឹងរ៉ឹងមាន រត់ ចោលថាស ដើរដោយជើងទទេ និងគ្មានសំលៀកបំពាក់។

+ តួនាទីរបស់យុវជនពេញវ័យ និងមនុស្សចាស់នៅក្នុងសង្គមស្ប៉ាក

- ចំពោះយុវជនចាប់ពីអាយុ២០ឆ្នាំ ត្រូវចូលបម្រើកងទ័ពដោយស្វ័យប្រវត្តិ ហើយមនុស្សចាស់ចាប់ពីអាយុ៦០ឆ្នាំត្រូវមានកាតព្វកិច្ចប្រជុំរៀងរាល់ថ្ងៃ និងរៀនវិជ្ជាទាហាន។

     + តួនាទីរបស់ឱពុកម្តាយនៅក្នុងសង្គមស្ប៉ាក

- មានភារៈកិច្ចចិញ្ជឹមកូន

- ថែរក្សាកូនឱ្យមានសុខភាពល្អ

- អប់រំឱ្យមានចំណេះដឹង

- អប់រំកូនឱ្យឈ្លាសវៃ។

២.២. បុរីអាតែន 

+ នៅក្នុងសង្គមអាតែនគេបែងចែកមនុស្សទៅតាមកំណើតតាមជីវភាព និងតាមឋានៈរបស់ពួកគេ។

+ បុរីអាតែនមានឈ្មោះល្បីល្បាញខាងពាណិជ្ជកម្ម សិប្បកម្ម និងធនាគារ។

+ នៅក្នុងសង្គមអាតែនគេចែកមនុស្សជាបីវណ្ណៈ គឺ ៖

- អភិជន

- កសិករ

- សិប្បករ។

៣. អរិយធម៌ 

៣.១. ជីវភាពសង្គម

+ តួនាទីរបស់ស្ត្រីមេផ្ទះនៅក្នុងសង្គមអាតែន

- មានភារៈរៀបចំម្ហូបអាហារ

- កិច្ចការតម្បាញ

- ចិញ្ចឹមនិងអប់រំកូន។

+ តួនាទីរបស់បុរសនៅក្នុងសង្គមអាតែន

- ជាអ្នកបរបាញ់សត្វ

- ចិញ្ចឹមសត្វ

- ធ្វើកសិកម្ម

- ធ្វើពាណិជ្ជកម្មតាមសមុទ្រ។

៣.២. ជំនឿ និងសាសនា 

+ ជនជាតិក្រិកគោរពទេវៈសំខាន់ៗបីគឺ ៖

- ទេវៈសឺស

- ទេវៈប៉ូសេអុដុង

- ទេវៈហាដែស។

៣.៣. អក្សរសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រ

+ ប្រទេសក្រិកបុរាណមានអ្នកប្រាជ្ញល្បីៗជាច្រើន ដូចជា ៖

- កវីអេស៊ីល ជំនាញផ្នែកសោកនាកម្ម។

- លោកអារីស្តូនផាន ជំនាញផ្នែករឿងកំប្លែង។

- លោកសូក្រាត ប្លាតុង និងអារីស្តូត ជំនាញផ្នែកទស្សនៈវិជ្ជា។

- លោកអេរេដូត ជំនាញផ្នែកប្រវត្តិវិទ្យា។

- លោកអឺគ្លីត និងលោកពីតាគរ ជំនាញផ្នែកគណិតវិទ្យា និងតារាវិទ្យា។

៣.៤. សិល្បៈ និងស្ថាបត្យកម្ម

+ស្ថាបត្យករដែលល្បីជាងគេគឺលោកភីដ្យាស ដែលបានស្ថាបនាវិហារអាក្រូប៉ូល និងវិហារប៉ាតេណុង នៅស.វ.ទី៥មុនគ.ស.។

៣.៥. កីឡា ល្បែងកីឡា

+ ជនជាតិក្រិកបានរៀបចំឱ្យមានមហាបាតុកម្មខាងកីឡាជាច្រើន ដូចជា៖

- មហាបាតុកម្មល្បែងកីឡាពីទិច ជាកិត្តិយសដល់ទេវៈអាប៉ូឡុង។

- មហាបាតុកម្មល្បែងកីឡាអ៊ីស្មិច ជាកិត្តិយសដល់ទេវៈប៉ូសេអ៊ីដុង។

- មហាបាតុកម្មល្បែងកីឡាអូឡាំពិច ជាកិត្តិយសដល់ទេវៈសឺស។

+ ល្បែងអូឡាំពិចមានកំណើតនៅប្រទេសក្រិកតាំងពីឆ្នាំ៧៧៦មុនគ.ស. គេរៀបចំឡើង៤ឆ្នាំម្តង។