(ជ១) មេរៀនទី៨៖ (សង្ខេបមេរៀន) អរិយធម៌អាមេរិកបុរាណ

ជំពូកទី១               ពិភពលោក

មេរៀនទី៨             អរិយធម៌អាមេរិកបុរាណ

ពន្យល់ពាក្យ

· បច្ចេកទេស    ៖ ជាចំណែកពិសេសមួយដាច់មុខផ្សេងដោយឡែកខាងសិល្បៈ ឬខាងវិទ្យាសាស្ត្រនីមួយៗបច្ចេកទេស ខាងអគ្គិសនី, បច្ចេកទេសខាងតម្បាញ ។ ល ។

· អភិជន        ៖ មនុស្សខ្ពង់ខ្ពស់ ។

· បព្វជិត          ៖ អ្នកបួស ។

· សក្ការៈ        ៖ ការធ្វើគោរព, សេចក្ដីគោរព, ការធ្វើបដិសណ្ឋារៈដោយគោរព, តង្វាយ, ជំនូន, គ្រឿងបូជា ។

· មហន្តរាយ    ៖ មហន្តរាយ អន្តរាយធំ, សេចក្ដីវិនាសធំ...។ឧទាហរណ៍៖ មហន្តរាយដោយត្រូវភ្លើងឆេះផ្ទះ ។

· មហិមា        ៖  ដែលមានច្រើន, ច្រើនក្រៃ, ក្រៃកន្លង; ធំសម្បើម ។

· សិប្បករ ៖ ជាង, អ្នកធ្វើជាង ; ការចិញ្ចឹមជីវិតដោយសិប្បកម្ម ។

· រូបិយវត្ថុ        ៖ ជាក្រដាស ; លុយ ; ក្រដាសជាតំណាងរូបិយវត្ថុនៃប្រទេសនីមួយ ។

· ពហុទេពនិយម ៖ ជំនឿទៅលើទេវ:ជាច្រើនដូចជា ពាក់កណ្តាលមនុស្ស និងពាក់កណ្តាលសត្វ ព្រះពាយ ព្រះច័ន្ទ  ព្រះអាទិត្យ ពិសេសអាទិទេពពោត ។

· អាទិទេព          ៖ ទេព្តាខាងដើម, ទេព្ដាមុនបង្អស់ ។

១. ចក្រភពម៉ាយ៉ា 

១.១. ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ

+ ចូរនិយាយពីទីតាំងភូមិសាស្រ្តរបស់ចក្រភពម៉ាយ៉ា។

- ចក្រភពម៉ាយ៉ាលាតសន្ធឹងលើទឹកដីម៉ិចស៊ិចភាគខាងត្បូង និងលើទឹកដីប្រទេសបេលីសទាំងមូល។

+ ប្រវត្តិសាស្ត្រម៉ាយ៉ាចាប់ពីសតវត្សទី៣ ដល់សតវត្សទី៩ នៃគ.ស. ។

+ ចក្រភពម៉ាយ៉ារុងរឿងបំផុតនៅសតវត្សទី៧ នៅពេលដែលមហាម៉ាត់បង្កើតសាសនាអ៊ិស្លាម។

១.២. ដំណាំកសិកម្ម 

+ ពោតគឺជាដំណាំដើមនិងជាចំណីអាហារទីមួយនៃប្រជាជនម៉ាយ៉ា។

v ដំណាំសំខាន់ៗរបស់ពួកម៉ាយ៉ាមាន៖

· ពោត             

· កប្បាស

· សណ្តែក        

· ប៉េងបោះ

· ម្ទេស

· កាកាវ

១.៣. ជំនឿ និងវិទ្យាសាស្ត្រ 

+ តើពួកម៉ាយ៉ាមានជំនឿដូចម្តេច?

- ពួកម៉ាយ៉ាជឿលើពហុទេពនិយម គឺ៖ មានពាក់កណ្តាលមនុស្ស និងពាក់កណ្តាលសត្វ អាទិទេពសំខាន់ៗមាន អាទិទេពព្រះអាទិត្យ ព្រះចន្ទ ព្រះពាយ ពិសេសគឺអាទិទេពពោត។

+ តើនៅក្បែរវិហារពួកម៉ាយ៉ាបានកសាងអ្វី? តើពួកម៉ាយ៉ាជាមនុស្សពូកែខាងអ្វីខ្លះ ?

- នៅក្បែរវិហារពួកម៉ាយ៉ាបានកសាងទីតាំងសង្កេតតារាជាច្រើនកន្លែង ។ ពួកម៉ាយ៉ាជាមនុស្សពូកែគណិតវិទ្យា គេបានបង្កើតប្រព័ន្ធឯកតានព្វន្តមួយសម្រាប់ពួកគេ ។

១.៤. សិល្បៈផ្នែកសំណង់ 

-ប្រាសាទពួកម៉ាយ៉ាមានទម្រង់ដូចពីរ៉ាមីតកំបុត ប្រាសាទសង់ត្រួតលើគ្នា(ប្រាសាទនៅលើប្រាសាទ)។

២. ចក្រភពអាស្តែក 

២.១. ទីតាំងភូមសាស្ត្រ 

+ ចូរនិយាយពីទីតាំងភូមិសាស្រ្តរបស់ចក្រភពអាស្តែក។

- ស្ថិតតាំងនៅត្រង់ប្រទេសម៉ិចស៊ិចភាគកណ្តាល ដែលបង្កើតឡើងដោយពួកចរកជននៅដើមសតវត្សទី១៤។

២.២. ជំនឿ និងសាសនា 

+ តើពួកអាស្តែកមានជំនឿដូចម្តេច?

- ជឿលើពហុទេពនិយម អាទិទេពសំខាន់ៗមានព្រះអាទិត្យ ព្រះចន្ទ ព្រះពាយ ព្រះភិរុណ នឹងសត្វពស់មានស្លាបឈ្មោះគិតសាលកូអាត ជាអាទិទេពតំណាងការស្លាប់និងការរស់ឡើងវិញ ។ អាទិទេពត្រូវការឈាមមនុស្ស ប្រសិនបើពុំមានឈាមថ្វាយទេអាទិទេពខ្ញាល់នឹងធ្វើឲ្យមានគ្រោះមហន្តរាយដូចជា ភាពអត់ឃ្លាន រោគរាតត្បាត និងការរញ្ជួយដី។

២.៣. ជីវភាពសង្គម 

+ តើអាស្តែកមានជីវភាពសង្គមរស់នៅដូចម្តេច?

- ប្រជាជនភាគច្រើនជាអ្នកស្រែចំការ និងទាសករដែលរស់នៅប្រមូលផ្តុំគ្នាជាក្រុមឬជាបក្សសម្ព័ន្ធ។គ្រួសារនីមួយ ទទួលបានដីធ្លី ហើយត្រូវបង់ពន្ធដារ ។ ស្ដេចអាស្តែក ឬមេដឹកនាំ ត្រូវជ្រើសរើសចេញពីតំណាងនៃបក្សសម្ព័ន្ធទាំងនោះ ។

៣. ចក្រភពអាំងកា 

៣.១. ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ 

+ ចូរនិយាយពីទីតាំងភូមិសាស្រ្តរបស់ចក្រភពអាំងកា។

- ចក្រភពអាំងកា ស្ថិតនៅទ្វីបអាមេរិចខាងត្បូង មានរាជធានីគូស្កូ (ប៉េរូ) ចក្រភពអាំងការគ្របដណ្តប់លើទឹកដីប្រទេសប៉េរូ កូឡុំប៊ី អេក្វាឌ័រ បូលីវី និងអាសង់ទីន។

៣.២. ជីវភាពប្រជាជន

+ តើស្តេចអាំងការធ្វើការបែងចែកដីសម្រាប់ដាំដុះដល់នរណាខ្លះ?

· ដល់ព្រះវិហារ         

· ស្ត្រីមេម៉ាយ

· មន្ត្រីអាំងកា            

· ក្មេងកំព្រា

· បុព្វជិត                  

· កសិករ

+ ក្រៅពីធ្វើស្រែចំការ តើកសិករអាំងកាបានចូលរួមសកម្មភាពអ្វីខ្លះនៅក្នុងសង្គម?

· កសិករត្រូវចូលរួមកសាងវិមាន

· សង់ផ្លូវថ្នល់

· ដឹកជញ្ជូនអីវ៉ាន់

+ តើដំណាំសំខាន់ៗរបស់ពួកអាំងកាមានអ្វីខ្លះ?

· មានដំឡូងបារាំង        

· សណ្តែក

· ពោត                       

· កប្បាស

៣.៣. សំណង់ដែលមានលក្ខណៈមហិមា 

+ ប្រាសាទនិងវិហារមានលក្ខណៈមហិមា

+ សំណង់សង់ពីថ្មពុំមានប្រើស៊ីម៉ង់ត៍ ឬបាយអឡើយ។