(ជ១) មេរៀនទី២៖ (សង្ខេបមេរៀន) ប្រទេសអេហ្ស៊ីបបុរាណ

ជំពូកទី១   ពិភពលោក

មេរៀនទី២  ប្រទេសអេហ្ស៊ីបបុរាណ

ពន្យល់ពាក្យ

· នីល ៖ ទន្លេមួយនៃទ្វីបអាហ្វ្រិកមានប្រភពនៅបឹងវិចថូរា ហូរកាត់ទីក្រុងគែរ ប្រទេសអេហ្សីបចាក់ទៅក្នុងសមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេប្រវែង 6500 Km

· អ្វាស៊ីស ៖ លំហមួយដែលមានមនុស្សរស់នៅ និងដាំដំណាំបានដោយសារវត្តមាននៃទឹក ។

· ស្ថិតសេ្ថរ ៖ ដែលឋិតនៅយូរ, អង្វែង, ដែលតាំងនៅមាំមួន, ខ្ជាប់ខ្ជួន,ដែលជាប់បានយូរ ។

· ដីសណ្ដ ៖ គឺដីត្រីកោណដែលដុះលយចូលទៅក្នុងសមុទ្រ ។

· ផារ៉ាអុង ៖ គោរម្យងាស្ដេចអេហ្ស៊ីប ដែលជាវណ្ណៈខ្ពស់បំផុត ។

· ប៉ាពីរូស ៖ ដើមត្រែងប្របុសធំៗ ។

· ពីរ៉ាមីត ៖ ចេតិយ ឬប្រាសាទរាងសាជីជ្រុង បួនជ្រុងដែលសាងសង់ដោយព្រះចៅផារ៉ាអុង ។

· អក្សរក្រម ៖ អក្សរតាមលំដាប់ក្បួន ។

១.ស្ថានភាពភូមិសាស្ត្រ

+ ចូរនិយាយពីស្ថានភាពភូមិសាស្រ្តនៅអេហ្ស៊ីបសម័យបុរាណ។

- ស្ថានភាពភូមិសាស្រ្តនៅអេហ្ស៊ីបសម័យបុរាណស្ថិតនៅក្នុងទ្វីបអាហ្វ្រិកប៉ែកខាងកើតនៃវាលខ្សាច់សាហារ៉ាក្បែរសមុទ្រក្រហម ។

+ ដើម្បីការពារពីការវាយលុករបស់សត្រូវតើប្រទេសអេហ្ស៊ីបមានរបាំងការពារធម្មជាតិអ្វីខ្លះ? ចូរបញ្ជាក់។

• • • • ផ្នែកខាងត្បូង មានល្បាក់ទឹកធ្លាក់

      • ផ្នែកខាងកើតនិងខាងលិច មានវាលខ្សាច់

      • ផ្នែកខាងជើង មានសមុទ្រមេឌីទែរ៉ានេ

+ទន្លេនីលបានផ្តល់នូវសារៈប្រយោជន៍ជាច្រើនដូចជា ៖​

• • • • ជាកន្លែងនាវាចរ

      • សម្បូរត្រី

      • ដីមានជីជាតិ

      • ងាយស្រួលប្រើប្រាស់ទឹក

      • ងាយស្រួលខាងកសិកម្ម... ។

​​​+ បើពុំមានទឹកទន្លេនីលនោះទេប្រទេសអេហ្ស៊ីបនឹងពោរពេញដោយវាលខ្សាច់ដ៏ក្តៅរោលរាល។

+ ប្រជាជនអេហ្ស៊ីបបាននិយាយថាទន្លេនីលគឺជាទន្លេដែលព្រះប្រទាន។

២. ប្រវត្តិសាស្ត្រអេហ្ស៊ីប

២.១. ការស្រាវជ្រាវប្រវត្តិសាស្ត្រ

+ ដើម្បីស្គាល់ពីអេហ្ស៊ីបបុរាណតើគេធ្វើដូចម្តេច?

- នៅឆ្នាំ១៨២២ អ្នកប្រាជ្ញជនជាតិបារាំងឈ្មោះសំប៉ូល្យុងទទួលជ័យជំនះក្រោយពីបានសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងបកប្រែលើសិលាចារឹកមួយផ្ទាំងដែលសសេរជាបីអក្សរគឺ អក្សររូបអក្សរកុប និងអក្សរក្រិចហើយបានធ្វើឱ្យគេដឹងពីដំណើរប្រវត្តិសាស្រ្តអេហ្ស៊ីបបុរាណចាប់តាំងពីពេលនោះមក។

២.២. ដំណើរប្រវត្តិសាស្ត្រ

v  គេចែកសម័យដ៏រុងរឿងរបស់អេហ្ស៊ីបជាបីសម័យ គឺ ៖

· សម័យចក្រភពបុរាណ៖ (២៨០០ដល់២២០០មុនគ.ស.) មានទីក្រុងឈ្មោះម៉មភីស។

· សម័យចក្រភពកណ្តាល៖ (២១០០ដល់១៦៥០មុនគ.ស.) មានទីក្រុងឈ្មោះតែប។

· សម័យចក្រភពថ្មី៖ (១៥៥០ដល់១១០០មុនគ.ស.) មានទីក្រុងឈ្មោះតែប។

២.៣. ការធ្លាក់ចុះ

· អេស៊ីបត្រូវបានពួកបរទេសចូលលុកលុយជាញឹកញាប់ដូចជាពួក អាស៊ីរី ពែក ក្រិច និងរ៉ូម។

· នៅឆ្នាំ៦៦៤មុនគ.ស. ពួកអាស៊ីរីចូលលុកលុយអេហ្ស៊ីបនិងវាយយកទីក្រុងតែប លុះក្រោយមកស្តេចអេហ្ស៊ីបឈ្មោះ សាអ៊ីស និងណេចាវបានបណ្តេញពួកអាស៊ីរីឱ្យចេញពីអេហ្ស៊ីបវិញ។

៣. វណ្ណៈសង្គម

v នៅក្នុងសង្គមអេហ្ស៊ីបបុរាណគេចែកមនុស្សជា៤ វណ្ណៈ គឺ ៖

· ព្រះចៅផារ៉ាអុង ៖ ជាបុត្ររបស់អាទិទេព

· បុព្វជិត ៖ ជាអ្នករៀបចំខាងសាសនា

· មន្ត្រី ៖ ជាអ្នកទទួលកិច្ចការបន្តពីព្រះចៅផារ៉ាអុង

· រាស្ត្រតូចតាច ៖ ប្រកបរបរកសិកម្ម និងសិបក្បម្ម

v សិបក្បម្មសំខាន់ៗរបស់អេហ្ស៊ីបបុរាណមានដូចជា ៖

· ជាងតម្បាញ

· ជាងឈើ

· ជាងដែក

· ជាងគំនូរ

· ជាងកំបោរ

· ជាងទង...។

៤. សាសនាអេហ្ស៊ីបបុរាណ

- បុរាណវត្ថុទាំងឡាយដែលគេជួបប្រទះនៅប្រទេសអេហ្ស៊ីបច្រើនតែ វិហារ និងចេតិយ។

៤.១. ជំនឿ

v  អាទិទេពសំខាន់ៗរបស់អេហ្ស៊ីបមានពីរគឺ

· អាទិទេពហូរូស

· និងអាទិទេពរ៉ា ។

៤.២. វិហារ

+ នៅអេហ្ស៊ីបបុរាណ តើគេចាត់ទុកវិហារគឺជាអ្វី?

- គេចាត់ទុកវិហារគឺជាទីលំនៅរបស់អាទិទេព ជនសាមញ្ញមិនអាចចូលបានទេ គឺមានតែជនដែលមានឋានៈខ្ពស់ៗដូចជា ស្តេច បុព្វជិត និងមន្ត្រីទើបអាចចូលបាន ។

៤.៣. ចេតិយ

+ នៅអេហ្ស៊ីបបុរាណ តើគេចាត់ទុកចេតិយគឺជាអ្វី?

- សម្រាប់ថែរក្សាសពមិនអោយរលួយ គឺការថែរក្សាសពបែបម៉ូមីសពនៅក្នុងចេតិយ ចេតិយធំៗ មានរាង

ជាសាជីជ្រុងសម្រាប់ព្រះចៅផារ៉ាអុងឬមន្រ្តីមានឋានៈខ្ពស់ ។