(ជ១) មេរៀនទី៨៖ (សង្ខេបមេរៀន) អរិយធម៌អាមេរិកបុរាណ

ជំពូកទី១  ពិភពលោក

មេរៀនទី៨   អរិយធម៌អាមេរិកបុរាណ

ពន្យល់ពាក្យ

• បច្ចេកទេស        ៖ ជាចំណែកពិសេសមួយដាច់មុខផ្សេងដោយឡែកខាងសិល្បៈ ឬខាងវិទ្យាសាស្ត្រនីមួយៗច្ចេកទេសខាងអគ្គិសនី, បច្ចេកទេសខាងតម្បាញ ។ ល ។

• អភិជន              ៖ មនុស្សខ្ពង់ខ្ពស់ ។

• បព្វជិត              ៖ អ្នកបួស ។

• សក្ការៈ               ៖ ការធ្វើគោរព, សេចក្ដីគោរព, ការធ្វើបដិសណ្ឋារៈដោយគោរព, តង្វាយ, ជំនូន,គ្រឿងបូជា ។

• មហន្តរាយ          ៖ មហន្តរាយ អន្តរាយធំ, សេចក្ដីវិនាសធំ...។ឧទាហរណ៍៖ មហន្តរាយដោយត្រូវភ្លើងឆេះផ្ទះ ។

• មហិមា              ៖  ដែលមានច្រើន, ច្រើនក្រៃ, ក្រៃកន្លង; ធំសម្បើម ។

• សិប្បករ             ៖ ជាង, អ្នកធ្វើជាង ; ការចិញ្ចឹមជីវិតដោយសិប្បកម្ម ។

• រូបិយវត្ថុ             ៖ ជាក្រដាស ; លុយ ; ក្រដាសជាតំណាងរូបិយវត្ថុនៃប្រទេសនីមួយ ។

• ពហុទេពនិយម ៖ ជំនឿទៅលើទេវ:ជាច្រើនដូចជា ពាក់កណ្តាលមនុស្ស និងពាក់កណ្តាលសត្វ ព្រះពាយ ព្រះច័ន្ទ  ព្រះអាទិត្យ ...ពិសេសអាទិទេពពោត ។

• អាទិទេព          ៖ ទេព្តាខាងដើម, ទេព្ដាមុនបង្អស់ ។

១. ចក្រភពម៉ាយ៉ា 

១.១. ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ 

+ ចូរនិយាយពីទីតាំងភូមិសាស្រ្តរបស់ចក្រភពម៉ាយ៉ា។

- ចក្រភពម៉ាយ៉ាលាតសន្ធឹងលើទឹកដីម៉ិចស៊ិចភាគខាងត្បូង និងលើទឹកដីប្រទេសបេលីសទាំងមូល។

+ ប្រវត្តិសាស្ត្រម៉ាយ៉ាចាប់ពីសតវត្សទី៣ ដល់សតវត្សទី៩ នៃគ.ស. ។

+ ចក្រភពម៉ាយ៉ារុងរឿងបំផុតនៅសតវត្សទី៧ នៅពេលដែលមហាម៉ាត់បង្កើតសាសនាអ៊ិស្លាម។

១.២. ដំណាំកសិកម្ម 

+ ពោតគឺជាដំណាំដើមនិងជាចំណីអាហារទីមួយនៃប្រជាជនម៉ាយ៉ា។

+ ដំណាំសំខាន់ៗរបស់ពួកម៉ាយ៉ាមាន៖

- ពោត             

- កប្បាស

- សណ្តែក        

- ប៉េងបោះ

- ម្ទេស

- កាកាវ ។

១.៣. ជំនឿ និងវិទ្យាសាស្ត្រ 

+ តើពួកម៉ាយ៉ាមានជំនឿដូចម្តេច?

- ពួកម៉ាយ៉ាជឿលើពហុទេពនិយម គឺ៖ មានពាក់កណ្តាលមនុស្ស និងពាក់កណ្តាលសត្វ 

   អាទិទេពសំខាន់ៗមាន អាទិទេពព្រះអាទិត្យ ព្រះចន្ទ ព្រះពាយ ពិសេសគឺអាទិទេពពោត។

+ តើនៅក្បែរវិហារពួកម៉ាយ៉ាបានកសាងអ្វី? តើពួកម៉ាយ៉ាជាមនុស្សពូកែខាងអ្វីខ្លះ ?

- នៅក្បែរវិហារពួកម៉ាយ៉ាបានកសាងទីតាំងសង្កេតតារាជាច្រើនកន្លែង ។

  ពួកម៉ាយ៉ាជាមនុស្សពូកែគណិតវិទ្យា គេបានបង្កើតប្រព័ន្ធឯកតានព្វន្តមួយ

  សម្រាប់ពួកគេ ។

១.៤. សិល្បៈផ្នែកសំណង់ 

- ប្រាសាទពួកម៉ាយ៉ាមានទម្រង់ដូចពីរ៉ាមីតកំបុត ប្រាសាទសង់ត្រួតលើគ្នា(ប្រាសាទនៅលើប្រាសាទ)។

២. ចក្រភពអាស្តែក 

២.១. ទីតាំងភូមសាស្ត្រ 

+ ចូរនិយាយពីទីតាំងភូមិសាស្រ្តរបស់ចក្រភពអាស្តែក។

- ស្ថិតតាំងនៅត្រង់ប្រទេសម៉ិចស៊ិចភាគកណ្តាល

   ដែលបង្កើតឡើងដោយពួកចរកជននៅដើមសតវត្សទី១៤។

២.២. ជំនឿ និងសាសនា 

+​ តើពួកអាស្តែកមានជំនឿដូចម្តេច?

- ជឿលើពហុទេពនិយម អាទិទេពសំខាន់ៗមានព្រះអាទិត្យ

  ព្រះចន្ទ ព្រះពាយ ព្រះភិរុណ នឹងសត្វពស់មានស្លាបឈ្មោះគិតសាលកូអាត

  ជាអាទិទេពតំណាងការស្លាប់និងការរស់ឡើងវិញ ។

  អាទិទេពត្រូវការឈាមមនុស្ស ប្រសិនបើពុំមានឈាមថ្វាយទេអាទិទេពខ្ញាល់ នឹងធ្វើឲ្យមានគ្រោះមហន្តរាយ

  ដូចជា ភាពអត់ឃ្លាន រោគរាតត្បាត និងការរញ្ជួយដី។

២.៣. ជីវភាពសង្គម 

+ តើអាស្តែកមានជីវភាពសង្គមរស់នៅដូចម្តេច?

- ប្រជាជនភាគច្រើនជាអ្នកស្រែចំការ និងទាសករដែលរស់នៅប្រមូលផ្តុំគ្នាជាក្រុមឬជាបក្សសម្ព័ន្ធ។គ្រួសារនីមួយ ទទួលបានដីធ្លី ហើយត្រូវបង់ពន្ធដារ ។

   ស្ដេចអាស្តែក ឬមេដឹកនាំ ត្រូវជ្រើសរើសចេញពីតំណាងនៃបក្សសម្ព័ន្ធទាំងនោះ ។

៣. ចក្រភពអាំងកា 

៣.១. ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ 

+ ចូរនិយាយពីទីតាំងភូមិសាស្រ្តរបស់ចក្រភពអាំងកា។

- ចក្រភពអាំងកា ស្ថិតនៅទ្វីបអាមេរិចខាងត្បូង មានរាជធានីគូស្កូ (ប៉េរូ)

   ចក្រភពអាំងការគ្របដណ្តប់លើទឹកដីប្រទេសប៉េរូ កូឡុំប៊ី អេក្វាឌ័រ បូលីវី និង             
   អាសង់ទីន។

៣.២. ជីវភាពប្រជាជន

+ តើស្តេចអាំងការធ្វើការបែងចែកដីសម្រាប់ដាំដុះដល់នរណាខ្លះ?

- ដល់ព្រះវិហារ         

- ស្ត្រីមេម៉ាយ

- មន្ត្រីអាំងកា            

- ក្មេងកំព្រា

- បុព្វជិត                  

- កសិករ​ ។

+ ក្រៅពីធ្វើស្រែចំការ តើកសិករអាំងកាបានចូលរួមសកម្មភាពអ្វីខ្លះនៅក្នុងសង្គម?

- កសិករត្រូវចូលរួមកសាងវិមាន

- សង់ផ្លូវថ្នល់

- ដឹកជញ្ជូនអីវ៉ាន់​ ។

+ តើដំណាំសំខាន់ៗរបស់ពួកអាំងកាមានអ្វីខ្លះ?

- មានដំឡូងបារាំង        

- សណ្តែក

- ពោត                       

- កប្បាស ។

៣.៣. សំណង់ដែលមានលក្ខណៈមហិមា

+ ប្រាសាទនិងវិហារមានលក្ខណៈមហិមា

+ សំណង់សង់ពីថ្មពុំមានប្រើស៊ីម៉ង់ត៍ ឬបាយអឡើយ។