ជំពូកទី១ ប្រវត្តិសាស្ក្រកម្ពុជា
មេរៀនទី២ អាណាចក្រភ្នំ (៥០-៥៥០ឆ្នាំនៃគ.ស.)
ពន្យល់ពាក្យ
-
នគរភ្នំ ៖ ឈ្មោះដែលជនជាតិខ្មែរហៅប្រទេសខ្លួន។
-
ហ្វូណន ៖ ឈ្មោះរដ្ឋនគរភ្នំដែលចិនហៅថាហ្វូណន។
-
លី ៖ ខ្នាត, រង្វាស់, ប្រវែង (១លី=៥៧៦ម)។
-
តុងកឹង ៖ ឈ្មោះរដ្ឋរបស់វៀតណាមនៅភាគខាងជើង។
-
សញ្ជ័យ ៖ ការវាយដណ្តើមកាន់កាប់។
-
អយ្យកោ ៖ តា, ជីតា។
-
អយ្យិកា ៖ ជីដូន, ដូន, យាយ។
-
សោយទីវង្គត ៖ ស្លាប់, ងាប់, សូន្យសង្ខារ។
-
វិសាលភាព ៖ ភាពធំទូលាយ, ប្រសើរ។
១. ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ និងដើមកំណើតនគរភ្នំ
១.១. ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ
+ ចូរនិយាយពីទីតាំងភូមិសាស្រ្តរបស់អាណាចក្រភ្នំ ។
- ស្ថិតនៅភាគអាគ្នេយ៍នៃនគរលីនយី(ចាម្ប៉ា)ដែលមានចម្ងាយ ៣ ០០០លី (១លី=៥៧៦ម) ។
\( \diamond \) មានព្រំប្រទល់៖
• ខាងជើងជាប់ប្រទេសចិននិងរដ្ឋតុងកឹង (ដាយវៀត)
• ខាងលិចជាប់និងប្រទេសភូមាសព្វថ្ងៃ
• ខាងកើតជាប់ចាម្ប៉ានិងឈូងសមុទ្រចិន
• ខាងត្បូងជាប់ឈូងសមុទ្រខ្មែរ
១.២ ដើមកំណើត និងឈ្មោះហ្វូណន 
+ តើទស្សនៈរបស់លោក ប៉ូលពីល្យូត (Paul Pelliot) បានឱ្យដឹងថានគរភ្នំជារដ្ឋដូចម្តេច?
- លោកប៉ូល ពីល្យូត បានឱ្យដឹងថានគរភ្នំគឺជារដ្ឋដ៏ចំណាស់ មួយនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍
ប្រហែលជាឆ្នាំ៥០នៃគ.ស.។
+ តើទស្សនៈរបស់លោក ស៊ក សឺដែស (George Coede`s) បានឱ្យដឹងថានគរភ្នំជារដ្ឋដូចម្តេច?
- លោកស៊ក សឺដែស បានឱ្យដឹងថានគរភ្នំគឺជារដ្ឋរបស់ខ្មែរដែលមានភាសា ជំនឿ ទំនៀមទំលាប់
និងប្រពៃណីរបស់ខ្លួន។
២. មូលហេតុឥណ្ឌាមកនៅនគរភ្នំ
\( \diamond \) មូលហេតុឥណ្ឌាមករស់នៅនគរភ្នំគឺដើម្បី ៖
• ផ្សព្វផ្សាយសាសនា
• ការធ្វើជំនួញ
• ភៀសខ្លួនពីសង្គ្រាម ។
២.១. ផ្សព្វផ្សាយសាសនា
+ តើព្រះចៅអធិរាជឥណ្ឌាព្រះនាមអ្វីដែលបានមកផ្សព្វផ្សាយសាសនានៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍?
ចាប់ពីឆ្នាំដល់ឆ្នាំណា?
- ព្រះចៅអធិរាជឥណ្ឌានៃរាជវង្សមោក្សព្រះនាមព្រះបាទអាសោកបានមកផ្សព្វផ្សាយ
សាសនាចាប់ពីឆ្នាំ៤០០ ដល់៣០០ឆ្នាំមុនគ.ស. បានបញ្ជូនប្រតិភូខាងព្រាហ្មណ៍សាសនា
និងពុទ្ធសាសនាឱ្យមកផ្សព្វផ្សាយនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ពិសេសនគរភ្នំ។
២.២ ការធ្វើជំនួញ
+ ចូរនិយាយពីការធ្វើជំនួញរបស់ពួកឈ្មួញឥណ្ឌា។
- ការធ្វើជំនួញរបស់ពួកឈ្មួញឥណ្ឌាចូលមករកស៊ីនៅនគរភ្នំ ដោយទិញគ្រឿងមាស ប្រាក់
និងគ្រឿងអលង្ការផ្សេងៗ ហើយលក់ក្រណាត់ គ្រឿងក្រអូបនិងគ្រឿងទេសផ្សេងៗឱ្យអ្នកស្រុកនគរភ្នំ។
២.២. ភៀសខ្លួនពីសង្គ្រាម
+ ហេតុអ្វីបានជាប្រជាជនឥណ្ឌាភៀសខ្លួនមករស់នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ពិសេសមករស់នៅនគរភ្នំ?
- ជាប្រជាជនឥណ្ឌាភៀសខ្លួនមករស់នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ពិសេសមករស់នៅនគរភ្នំ
ដោយសារមានភាពវឹកវរ ក្នុងប្រទេសកើតឡើងដោយមានជម្លោះរាជវង្សក្នុង
ប្រទេសឥណ្ឌា ធ្វើឱ្យប្រជាជនឥណ្ឌាភៀសខ្លួនមករស់នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍
ពិសេសមករស់នៅនគរភ្នំ។
៣. ព្រះរាជាល្បីៗសម័យអាណាចក្រភ្នំ
\( \diamond \) ក្សត្រល្បីៗសម័យនគរភ្នំមាន ៖
១. ព្រះបាទ កៅណ្ឌិន្យ ឬហ៊ុនទៀន
២. ព្រះបាទហ្វាន់ ចេម៉ាន់
៣. កៅណ្ឌិន្យទី២ និងស្រីឥន្រ្ទវរ័្មន
៤. ព្រះបាទកៅណិ្ឌន្យជ័យវរ័្មន ។
៣.១. ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យ ឬហ៊ុនទៀន
+ តើព្រះបាទទហ៊ុនទៀនបានធ្វើអ្វីខ្លះ ក្រោយពីរៀបអភិសេកជាមួយព្រះនាង លីវយី?
- ក្រោយពីរៀបអភិសេកជាមួយព្រះនាង លីវយីព្រះបាទ កៅណ្ឌិន្យ ឬហ៊ុនទៀន ព្រះអង្គបាន
• រៀបចំទឹកដី កើតជារដ្ឋរឹងមាំ
• ពង្រីកអាណាចក្រ
• ធ្វើសញ្ជ័យលើសាមរន្តរដ្ឋនានា
• អភិវឌ្ឍប្រទេសលើគ្រប់វិស័យមាន រដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច វប្បធម៌។
៣.២. ព្រះបាទហ្វាន់ចេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ
+ តើស្នាព្រះហស្តរបស់ព្រះបាទ ហ្វាន់ចេម៉ាន់ ឬ ស្រីមារៈមានអ្វីខ្លះ?
- ព្រះបាទហ្វាន់ចេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ ព្រះអង្គបានវាយសាមន្តរដ្ឋនៅខាងជើងឧបទ្វីបម៉ាឡាយូ
ដើម្បីពង្រឹងទឹកដីកាន់តែធំ។
៣.៣. ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី២ និងស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន
+ តើស្នាព្រះហស្តរបស់កៅណ្ឌិន្យទី២ និងស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័នមានអ្វីខ្លះ?
- បានកសាងទំនាក់ទំនងការល្អជាមួយប្រទេសធំៗ ពិសេសជាមួយចិន
- ចងមិត្តភាព ការទូត ពាណិជ្ជកម្ម និងវប្បធម៌
៣.៤. ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យជ័យវរ្ម័ន
+ តើស្នាព្រះហស្តរបស់ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យជ័យវរ្ម័នមានអ្វីខ្លះ?
- ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យជ័យវរ្ម័នជាស្ដេច ពូកែ ជាងព្រះរាជាមុនៗ
- ព្រះអង្គបាន រឹតចំណងមិត្តភាពជាមួយ ប្រទេសចិន ឱ្យកាន់តែរឹងមាំ
- បានអភិវឌ្ឍអាណាចក្រភ្នំឱ្យកាន់តែរីកចម្រើន ពិសេសខាង វប្បធម៌ មានព្រះពុទ្ឋសាសនា និង ភាសា។
៤. ការដួលរលំនៃអាណាចក្រភ្នំ
\( \diamond \) អាណចក្រភ្នំដួលរលំបណ្តាលមកពី ៖
• គ្រោះធម្មជាតិ
• ទំនាស់សាសនា
• វិបត្តិផ្ទៃក្នុង
• មានសង្គ្រាម។
៤.១. គ្រោះធម្មជាតិ
- អាណាចក្រភ្នំត្រូវទឹកជំនន់លេបត្របាក់
- អ្នកស្រុកនគរភ្នំភៀសខ្លួនទៅរស់នៅតំបន់ដីគោក គឺរដ្ឋចេនឡា។
៤.២. ទំនាស់សាសនា
- អ្នកស្រុកចេនឡា កាន់សាសនាព្រាហ្មណ៍
- អ្នកស្រុកនគរភ្នំ កាន់សាសនាព្រះពុទ្ធហីនយាន។
៤.៣.វិបត្តិផ្ទៃក្នុង
អ្នកស្រុកនគរភ្នំងើបឡើង បះបោរប្រឆាំងនឹងអំណាចរុទ្រវរ្ម័ន ដែលបានសម្លាប់ព្រះអង្គគុនវរ្ម័ន
ត្រូវជាប្អូនប្រុស ដើម្បីដណ្តើមរាជ្យសម្បត្តិ។
៤.៤. សង្គ្រាម
ព្រះបាទភវវរ្ម័នត្រូវជាចៅរបស់ព្រះបាទរុទ្រវរ្ម័ន ដែលជាស្តេចសោយរាជ្យនៅអាណាចក្រចេនឡា
បានលើកទ័ពមកវាយក្រុមបះបោរប្រឆាំង និងព្រះអយ្យកោ ដើម្បីត្រួតត្រាលើអាណាចក្រភ្នំ។
៥. អរិយធម៌នគរភ្នំ
៥.១. ជីវភាពសង្គម
\( \diamond \) នៅនគរភ្នំគេចែកមនុស្សជាបួនវណ្ណៈ គឺ ៖
• អ្នកក្រ
• អ្នកមាន
• នាម៉ឺនមន្ត្រី
• ស្តេច។
\( \diamond \) ជីវភាពសង្គមនៅសម័យនរគភ្នំ
ប្រជារាស្រ្តរស់នៅប្រមូលផ្តុំគ្នាជាភូមិ មានផ្ទះពី៥០ទៅ៦០ខ្នង សង់ផុតពីដី មានស្រះទឹកមួយ
ប្រើរួមគ្នា ចំពោះអ្នកក្រត្រូវស្លៀកចងក្បិនលែងខ្លួនទទេ(ប្រុស) បើស្រីស្លៀកចោមពុង និងដើរដោយជើងទទេ
ចំពោះអ្នកមានត្រូវស្លៀកសំពត់សារបាប់ និងពាក់ស្បែកជើង រីឯព្រះរាជាគង់នៅលើប្រាសាទសង់ពីឈើ។
+ តើព្រះរាជានៅនគរភ្នំ ទ្រង់មានអំណាចអ្វីខ្លះ?
- ទ្រង់ជាមេសាសនា
- ជាមេទ័ព
- អ្នកគ្រប់គ្រង
- តុលាការ
៥.២. វប្បធម៌ សាសនា និងទំនៀមទម្លាប់ ៖
+ ព្រះរាជា នាម៉ឺនមន្ត្រីគោរពសាសនាព្រាហ្មណ៍ ប្រជារាស្ត្រគោរពសាសនាព្រះពុទ្ធ និងគោរពដូនតា។
+ ចូរនិយាយពីការកាត់ទោសនៅសម័យនរគភ្នំ។
- តុលាការកាត់ទោសមានលក្ខណៈបីយ៉ាងគឺ ៖
• បើទោសធ្ងន់ ត្រូវគេបោះឱ្យក្រពើ ឬខ្លាស៊ី បើក្នុងរយៈពេលបីថ្ងៃមិនស្លាប់ទេជននោះត្រូវរួចទោស។
• បើទោសមធ្យម ត្រូវកាត់ម្រាមដៃ កាត់ត្រចៀក និងកាត់ច្រមុះ។
• បើទោសស្រាល ត្រូវពិន័យជាប្រាក់ ឬវត្ថុមានតម្លៃ។
\( \diamond \) ចំពោះជនសង្ស័យថាមានទោស៖
• ត្រូវឱ្យជននោះលូកដៃយកពងមាន់ឬចិញ្ចៀនក្នុងទឹកកំពុងពុះ
• ប្រសិនបើមិនរលាកដៃជននោះត្រូវរួចទោស
• តែបើរលាកដៃជននោះត្រូវមានទោស។
\( \diamond \) ការរើសគូស្រករនៅសម័យនរគភ្នំ
• កូនប្រុសមានសិទ្ធិរើសគូស្រករដោយខ្លួនឯង បើពួកគេទាំងពីរនាក់ពេញចិត្តគ្នា
• ត្រូវប្រាប់ឪពុកម្តាយឱ្យចូលស្តីដណ្តឹង និងរៀបការ។
\( \diamond \) ពិធីបុណ្យសពនៅសម័យនរគភ្នំ
- ចំពោះពិធីរំលាយសពមាន៤បែបគឺ ៖
• កប់
• ដុត
• ចោលក្នុងព្រៃ
• ចោលក្នុងទឹក
ហើយសមាជិកក្នុងគ្រួសារសពត្រូវកោរសក់ កោរពុកមាត់ ពុកចង្កា និងកាន់ទុក្ខ។
៥.៣. រដ្ឋបាល និងសេដ្ឋកិច្ច
+ នគរភ្នំមានកំពង់ផែអូកែវ ដើម្បីងាយស្រួលទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មជាមួយឈ្មួញបរទេសដូចជា៖
- រ៉ូម
- ពែក
- អ៊ីរ៉ង់
- ចិន និងឥណ្ឌា។
+ អ្នកស្រុកនគរភ្នំនាំផលិតផលទៅលក់នៅក្រៅប្រទេសមាន មាស ប្រាក់ គ្រឿងអលង្ការ កែវ គុជ ភ្លុកដំរី កុយរមាស
ឈើក្រអូប ក្រមួន និងក្រវាញ។
+ អ្នកស្រុកនគរភ្នំនាំផលិតផលចូលមកក្នុងស្រុកវិញមាន សំពត់ប្រែ សូត្រ និងគ្រឿងទេស។
Last modified: Thursday, 21 August 2025, 3:33 PM
