(ជ៣) មេរៀនទី៥៖ (សង្ខេបមេរៀន) ចលនាបរិយាកាស និង បន្ទេរកម្ដៅ

១. កម្ដៅក្នុងបរិយកាស

         ថាមពលកម្ដៅព្រះអាទិត្យចាំងចូលក្នុងបរិយាកាសផែនដី វាប៉ះនឹងធូលី និងតំណក់ទឹកតូចៗ ហើយភាគខ្លះបានជះទៅក្នុងលំហវិញ វាជះសាចពាសពេញបរិយាកាស ធ្វើឱ្យផ្ទៃមេឃមានពណ៌ខៀវ ។

រូបភាព៖ កម្ដៅព្រះអាទិត្យស្រូបដោយបរិយាកាសនិងផែនដី

២. បន្ទេរកម្ដៅ

         កម្ដៅត្រូវបានផ្ទេរតាមមធ្យោបាយ 3 យ៉ាងគឺ ការចម្លងកម្ដៅ ចរន្ដវិលវល់ និងរំភាយរស្មី។

     ◾  ការចម្លងកម្ដៅ គឺជាការផ្ទេរនៃកម្ដៅដោយផ្ទាល់ពីវត្ថុមួយទៅវត្ថុមួយទៀតដូចជាដី ទឹក និងខ្យល់។
     ◾  ចរន្ដវិលវល់ គឺជាការផ្ទេរកម្ដៅតាមវត្ថុរាវ ឬឧស្ម័ន វាកើតឡើងដោយសារខ្យល់ក្ដៅអណ្ដែតឡើងលើ និងខ្យល់ត្រជាក់ធ្លាក់ចុះក្រោម។
     ◾  រំភាយរស្មី គឺជាការផ្ទេរកម្ដៅដោយផ្ទាល់តាមរយៈរលកអេឡិចត្រូម៉ាញេទិច។ កាំរស្មីព្រះអាទិត្យចាំងមកមានកាំរស្មីស្វាយអ៊ុលត្រា និងកាំរស្មីក្រហមអាំងប្រា (ក្ដៅ)។

៣. ខ្យល់បក់ប្រចាំតំបន់

         ខ្យល់បក់ប្រចាំតំបន់ជាខ្យល់បក់ក្នុងចម្ងាយឆ្ងាយ និងទិសដៅជាក់លាក់កើតឡើងដោយសារកម្ដៅមិនស្មើគ្នានៃផ្ទៃផែនដី។

         នៅតំបន់អេក្វាទ័រខ្យល់ក្ដៅអណ្ដែតឡើងលើរសាត់ទៅតំបន់ប៉ូល ឯខ្យល់ត្រជាក់តំបន់ប៉ូលធ្លាក់ចុះរសាត់ទៅតំបន់អេក្វាទ័រវិញ។

         ប្រសិនបើផែនដីមិនវិលទេ ខ្យល់បក់ប្រចាំតំបន់ប្រហែលជាបក់ចេញពីប៉ូលត្រង់ទៅកាន់អេក្វាទ័រ ប៉ុន្ដែផែនដីកំពុងតែវិលធ្វើឲ្យគន្លងខ្យល់បក់ប្រចាំតំបន់ប្ដូរទិស។ ឥទ្ធិពលនេះ ហៅថា « កម្លាំងកូរីយ៉ូលីស » ។

រូបភាព៖ ខ្យល់បក់ប្រចាំតំបន់