(ជ៣) ​មេរៀនទី៣៖ (សង្ខេបមេរៀន) រដ្ឋជ្វា

ជំពូកទី៣  ប្រវត្តិសាស្រ្តតំបន់ចិន និងឥណ្ឌា

មេរៀនទី៣  រដ្ឋជ្វា

ពន្យល់ពាក្យ

• ព្រះសិរ រឺ សិរសា   ៖ ក្បាល   ។

• ឋានន្តរនាម         ៖ ងារនៃឈ្មោះ ។    

• ឋានន្តរសក្តិ         ៖ អំណាចតាមមុខងារ ។ 

• ហិណ្ឌូ                 ៖ មនុស្សនៃប្រទេសឥណ្ឌាមានច្រើនជាតិ , ច្រើនពួក;ពួកហិណ្ឌូ,ជាតិហិណ្ឌូ ។

• សៃលេន្ទ្រ             ៖ ឈ្មោះរាជវង្សដើមរបស់ជ្វា មានន័យថាភ្នំ ។ 

• ពាណិជ្ជកម្ម          ៖ របស់លក់ដូរ, ជំនួញ  ។

• ព្រីយ៉ាយី              ៖ មន្ត្រីរាជការនៅអាណាចក្រម៉ាតារុំ   ។

• អាណានិគម        ៖ ការត្រួតត្រា  ។    

• សហមណ្ឌល        ៖ កន្លែងជាច្រើនប្រមូលផ្ដុំគ្នា ។ 

• អគ្គទេសភិបាល    ៖ ឋានន្តរមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ដែលរដ្ឋាភិបាល នៃប្រទេសមហាអំណាចណាមួយចាត់តាំងឱ្យទៅត្រួតត្រា ស្រុកចំណុះ ។

• ចក្រវាឡ              ៖ ផែនដី ឬពិភពលោកទាំងមូល ។ 

• អ័ក្ស                    ៖ ចំណុចកណ្ដាល ។

១.  ស្ថានភាពប្រវត្តិសាស្រ្តរវាងខ្មែរ និងជ្វា

+ តើរដ្ឋជ្វាមានទីតាំងស្ថិតនៅឯណា?

- រដ្ឋជ្វាមានទីតាំងស្ថិតនៅលើដីកោះមួយក្នុងចំណោមកោះរាប់ពាន់របស់

                     ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។

+ ចូរប្រាប់ពីឥទ្ធិពលរបស់ជ្វាក្នុងសម័យបុរាណ។

- ក្នុងសម័យបុរាណរវាងស.វ.ទី៨ រាជវង្សសៃលេន្ទ្របានស្ថាបនាប្រាសាទបូរ៉ូប៊ួដួរ

  ដ៏ល្បីល្បាញ និងបានផ្សព្វផ្សាយឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនលើទ្វីបអាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងមូល។

\( \diamond \) ជ្វាមានព្រឹត្ដិការណ៍ប្រវត្ដិសាស្រ្ដជាមួយនឹងខ្មែរដូចជា៖

នៅឆ្នាំ ៧៧៤និង ៧៨៧ ក្រោយពីពួកជ្វាបានវាយកោះត្រឡាច និងរាតត្បាតឆ្នេរសមុទ្រប្រទេសចាម៉្បា និងអាណ្ណាម

ពួកជ្វាបានចូលរាតត្បាតចេនឡាលិចទឹកដោយធ្វើដំណើរបញ្ច្រាសឡើងតាមទន្លេមេគង្គមកដល់ សម្ភុបុរៈ(ខេត្ដក្រចេះ)

បានដុតបំផ្លាញទីក្រុង ឆក់ប្លន់ទ្រព្យសម្បត្ដិ ចាប់ព្រះរាជាខ្មែរព្រះនាម មហិបតិវរ្ម័នដែលជាបុត្រព្រះបាទ រាជេន្រ្ទវរ្ម័ន កាត់

ព្រះសិរយកទៅប្រទេសជ្វា។...

២.  ឥទ្ធិពលសាសនាអ៊ិស្លាម

+ មុនសតវត្សទី១៤ តើជនជាតិជ្វាមានជំនឿទៅលើសាសនាអ្វីខ្លះ?  

- មុនសតវត្សទី១៤ជនជាតិជ្វាមានជំនឿទៅលើសាសនាហិណ្ឌូ និងព្រះពុទ្ធ។

+ តើអាណាចក្រហិណ្ឌូ ចុងក្រោយបង្អស់នៃរដ្ឋជ្វាមានឈ្មោះអ្វី? 

-  អាណាចក្រហិណ្ឌូ ចុងក្រោយបង្អស់នៃរដ្ឋជ្វាមានឈ្មោះថា ម៉ាចាប៉ាហ៊ីត។

+ តើអាណាចក្រហិណ្ឌូចុះខ្សោយឥទ្ឋិពលនៅក្នុងឆ្នាំណា? ដោយសារអ្វីខ្លះ? 

-  អាណាចក្រហិណ្ឌូបានចុះខ្សោយឥទ្ធិពលនៅ រវាងគ្រឹះសករាជ ១៤០០។ ដោយសារ ការរីកដុះដាលនៃសាសនាអ៊ិស្លាម

   និងការរីកដុះដាលខាងពាណិជ្ជកម្មនៃអាណាចក្រម៉ាឡាកា។

+ ចាប់ពីសតវត្សទី ១៤មក តើពួកជ្វាបានទទួលឥទ្ធិពលសាសនាអ្វី? 

- ចាប់ពីសតវត្សទី ១៤មកពួកជ្វាបានទទួលឥទ្ធិពលសាសនា អ៊ិស្លាម។

+ តើការផ្លាស់ប្ដូរសាសនានេះធ្វើឱ្យមានបញ្ហាអ្វីកើតឡើង?

- ការផ្លាស់ប្ដូរសាសនានេះធ្វើឱ្យមានបញ្ហាដូចជា ធ្វើឱ្យជនជាតិជ្វាភាគ

            ច្រើនងើបឡើងប្រឆាំង និងស្ដេចដែលបង្កើតរដ្ឋ អុិស្លាមមួយ។

៣ . ឥទ្ឋិពលក្រុមហ៊ុនឥណ្ឌាខាងកើតលើកោះជ្វា

៣.១.ការបង្រួបបង្រួមប្រទេស

+ តើស្ដេចអាហ្គុង បានឡើងគ្រងរាជ្យពីឆ្នាំណាដល់ឆ្នាំណា?   

-  ស្ដេចអាហ្គុង បានឡើងគ្រងរាជ្យរវាងគ្រឹស្តសករាជ១៦១៣ ដល់ ១៦៤៥។

+ ចូររៀបរាប់អំពីស្នាព្រះហស្ថរបស់ស្ដេច អាហ្គុង។ 

-  ស្នាព្រះហស្ថរបស់ស្ដេច អាហ្គុងគឺ ៖

•  បានវាយដណ្ដើមកាន់កាប់យកអាណាចក្រជំនួញ ទាំងអស់។

•  បង្រួបបង្រួមកោះជ្វាឡើងវិញក្រោមអាណាចក្រតែមួយឈ្មោះម៉ាតារុំ។

•  ព្រះអង្គបានព្យាយាមបង្រួបបង្រួមសាសនាអ៊ិស្លាម និងលទ្ឋិហិណ្ឌូ - ពុទ្ធនិយម ឱ្យចូលគ្នាផងដែរ។

+ តើព្រះអង្គបានបង្រួបបង្រួមសាសនាទាំងពីរនេះបានជោគជ័យដែរ ឬទេ? 

- ព្រះអង្គបង្រួបបង្រួមសាសនាទាំងពីរនេះមិនបានជោគជ័យទាំងស្រុងទេ។

+ តើមូលហេតុអ្វីដែលសាសនាទាំងពីរមិនអាចរលាយចូលគ្នាបាន? 

- មូលហេតុដែលសាសនាទាំងពីរមិនអាចរលាយចូលគ្នាបានពីព្រោះខុសគ្នា ទាំងសាសនា វប្បធម៌ និងការរស់នៅ។

៣.២.ក្រុមហ៊ុនឥណ្ឌាខាងកើតវីអូស៊ី(V.O.C)

+ ចាប់ពីឆ្នាំ១៦០២ តើពួកជ្វាទទួលការគ្រប់គ្រងពីក្រុមហ៊ុនឈ្មោះអ្វី?

- ចាប់ពីឆ្នាំ១៦០២ ពួកជ្វាទទួលការគ្រប់គ្រងពីក្រុមហ៊ុនឈ្មោះវីអូស៊ី (V.O.C) ។

+ តើវីអូស៊ី(V.O.C)គឺជាអ្វី?

- វីអូស៊ី (V.O.C) គឺជា (Vereenigte Oost-Indische Company) ក្រុមហ៊ុនជំនួញ

  មួយ​បង្កើតនៅឆ្នាំ ១៦០២ ដោយមានការឧបត្ថម្ភពីរាជរដ្ឋាភិបាលហូឡង់។

+  តើក្រុមហ៊ុនវីអូស៊ីមានគោលដៅដូចម្តេច? 

- ក្រុមហ៊ុនវីអូស៊ីមានគោលដៅគឺ ពង្រឹងពាណិជ្ជកម្មផ្តាច់មុខទៅលើជំនួញគ្រឿងទេស និងរារាំងពាណិជ្ជកម្មដទៃទៀត

  មិនឱ្យចូលធ្វើជំនួញនៅក្នុងកម្រងកោះនោះបានឡើយ។

+ តើក្រុមហ៊ុន V. O. C មានតួនាទីលើសពីក្រុមហ៊ុនធម្មតាត្រង់ណាខ្លះ?

 - ក្រុមហ៊ុន V. O.C មានតួនាទីលើសពីក្រុមហ៊ុនធម្មតាត្រង់រដ្ឋាភិបាលគាំទ្រ ឬការពារផ្នែកកម្លាំងទាហាន

             និងហិរញ្ញវត្ថុ។

+ ក្នុងរយះពេល៥០ឆ្នាំ តើក្រុមហ៊ុនបានធ្វើអ្វីខ្លះដើម្បីសុំចិត្តស្តេចស៊ុលតង់កុំវាយប្រហារមកលើទីក្រុងនេះទៀត? 

- ក្នុងរយៈពេល៥០ឆ្នាំ ក្រុមហ៊ុនបានបញ្ជូនសួយសាអាករទៅអាណាចក្រម៉ាតារុំ ដើម្បីសុំចិត្តស្តេចស៊ុលតង់  

   កុំឱ្យធ្វើការវាយមកលើក្រុងនេះទៀត ដោយព្យាយាមមិនឱ្យទាក់ទិនក្នុងការងាររដ្ឋជ្វា។

+ តើស្តេចស៊ុលតង់ព្រម ឬទេ? ព្រោះអ្វី ?

- ស្តេចស៊ុលតង់ព្រម។ ព្រោះបានទទួលលាភសក្ការៈពី V O C គាប់ចិត្ត។

+ តើក្រុមហ៊ុនជំនួញវីអូស៊ីបានចុះខ្សោយឬរំលាយចោលក្នុងអំឡុងសតវត្សទីប៉ុន្មាន?

- ក្រុមហ៊ុនជំនួញវីអូស៊ីបានចុះខ្សោយឬរំលាយចោលក្នុងអំឡុងសតវត្សទី១៨។

+ មូលហេតុអ្វីខ្លះដែលនាំឱ្យក្រុមហ៊ុនជំនួញវីអូស៊ីរំលាយចោល? 

- មូលហេតុដែលនាំឱ្យក្រុមហ៊ុនជំនួញវីអូស៊ីបានរំលាយចោលព្រោះ៖

- មានការប្រកួតប្រេជែងពីប្រទេសអង់គ្លេស

- មានអំពើពុករលួយ

- និងបានចំណាយប្រាក់កាសច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ទៅលើយោធានិងរដ្ឋបាល។

៤ . អរិយធម៌កោះជ្វា

៤.១. សាសនា

+ តើរដ្ឋជ្វាបុរាណកាន់សាសនាអ្វីខ្លះ?

- រដ្ឋជ្វាបុរាណប្រកាន់ជំនឿសាសនាចម្រុះគឺ អ៊ិស្លាម ពុទ្ធសាសនា ហិណ្ឌូ។

៤.២. របៀបគ្រប់គ្រងសង្គម

+ តើរដ្ឋបាលគ្រប់គ្រងអាណាចក្រម៉ាតារុំមាន លក្ខណៈដូចម្តេច?  

- រដ្ឋបាលគ្រប់គ្រងអាណាចក្រម៉ាតារុំមានគឺត្រូវឱ្យទៅជារង្វង់

  សហមណ្ឌលចំនួនបួនជុំរាជធានី។

+ ចូររៀបរាប់រង្វង់សហមណ្ឌលរាជធានីនៃអាណាចក្រម៉ាតារុំ។ 

- រង្វង់សហមណ្ឌលរាជធានីនៃអាណាចក្រម៉ាតារុំមានដូចតទៅ៖

•  នៅចំកណ្ដាលជារាជធានី

•  រង្វង់បន្ទាប់ជាអាណាខេត្តខាងក្នុងជាអាណាខេត្តនៅជិតរាជធានី និងស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ព្រះរាជា។

•  រង្វង់បន្តបន្ទាប់ជាអាណាខេត្តនៅខាងក្រៅភាគច្រើនជារបស់ជ្វា លើកលែងជ្រោយខាងកើតនិងខាងលិច។

+ មូលហេតុអ្វីបានជាអាណាចក្រម៉ាតារុំរៀបចំបែបនេះ?  

- មូលហេតុបានជាអាណាចក្រម៉ាតារុំរៀបចំបែបនេះ ព្រោះអាស្រ័យដោយថាព្រះរាជា និងព្រះរាជវាំងជាការឆ្លុះបញ្ចាំង

  ឱ្យឃើញចក្រវាឡពីព្រោះព្រះរាជាមានងារជាអ័ក្សនៃពិភពលោក។

+ ព្រះរាជានៅម៉ាតារុំគ្រប់គ្រងតាមរយៈការតែងតាំងមន្រ្តីរាជការឈ្មោះអ្វី?

-​ ព្រះរាជានៅម៉ាតារុំគ្រប់គ្រងតាមរយៈការតែងតាំងមន្ត្រីរាជការឈ្មោះថា

  ព្រីយ៉ាយី។