(ជ៤) មេរៀនទី៤៖ (សង្ខេបបមេរៀន) ជំងឺ និងអនាម័យប្រដាប់រំលាយអាហារ

ជំពូក៤​ ការរំលាយអាហារ

មេរៀនទី៤   ជំងឺនិងអនាម័យប្រដាប់រំលាយអាហារ

សេចក្ដីផ្ដើម

- ដើម្បីឱ្យប្រដាប់រំលាយអាហារមានសុខភាពល្អយើងចាំបាច់ត្រូវអនុវត្តនូវអនាម័យនៃប្រដាប់រំលាយអាហារ។

១. អនាម័យធ្មេញ

- ហេតុអ្វីបានជាយើងត្រូវការធ្មេញរឹងមាំ?

១.១ តម្រូវការធ្មេញល្អ

- យើងត្រូវការធ្មេញល្អរឹងមាំព្រោះ៖

• • • ធ្មេញដុះល្អ អាចឱ្យយើងទំពាអាហារបានល្អិតល្អន់។
    • ការទំពាអាហារម៉ដ្ឋល្អ ជួយសម្រួលដល់ការរំលាយអាហារបែបមេកានិចនៅក្នុងក្រពះ និងពោះវៀន
    • ការទំពាអាហារខ្ជីខ្ជា នាំឱ្យប្រដាប់រំលាយអាហារធ្វើការច្រើននិងហត់ខ្លាំងដែលបណ្តាលឱ្យឈឺក្រពះ និងពោះវៀន។
    • ធ្មេញមិនល្អបណ្ដាលឱ្យឈឺនៅពេលទំពា ធ្វើឱ្យអាហារមិនម៉ដ្ឋ និងបង្កជាការឈឺក្រពះ និងពោះវៀន(ខូចសុខភាព)។

១.២ មូលហេតុនៃការខូចធ្មេញល្អ

- តើមូលហេតុអ្វីខ្លះ ដែលបណ្តាលឱ្យធ្មេញខូច? 

- ការខូចធ្មេញបណ្ដាលមកពី៖

• • • ទឹកមាត់មានសារធាតុដែលធ្វើឱ្យក្ដាំងជើងធ្មេញ
    • ក្តាំងជើងធ្មេញជាកន្លែងបង្កជាជំរកមេរោគស្ថិតនៅ បណ្ដាលឱ្យហើមជើងធ្មេញ។
    • ក្រៅពីនេះ បម្រែបម្រួលសីតុណ្ហភាពនៃការញ៉ាំទឹកកក ឬទឹកក្ដៅពេក និងការខាំវត្ថុរឹងខ្លាំងបណ្ដាលឱ្យប្រេះកាចាធ្មេញនាំឱ្យខូចធ្មេញ។
    • អាស៊ីតនៃចំណីអាហារដែលបំប្លែងដោយបាក់តេរីក្នុងមាត់ ស៊ីកាចាធ្មេញនិងភ្លុកធ្មេញ បណ្ដាលឱ្យធ្មេញប្រហោង ។
    • កាលណាប្រហោងធ្លុះដល់សរសៃប្រសាទនៅក្នុងបណ្ដូលធ្មេញ បង្កឱ្យឈឺចាប់ខ្លាំង។
    • ប្រសិនបើយើងព្យបាលមិនទាន់ វាបណ្តាលឱ្យមានខ្ទុះនៅផ្នែកខាងចុងនៃឬសធ្មេញ ឬរលាកឆ្អឹងថ្គាម។

១.៣ ការថែរក្សាធ្មេញ

- ដើម្បីថែរក្សាធ្មេញឱ្យមានសុខភាពល្អ តើប្អូនៗត្រូវធ្វើដូចម្តេច?

- ដើម្បីថែរក្សាធ្មេញឱ្យមានសុខភាពល្អ ប្អូនៗត្រូវ៖

• • • ដុសធ្មេញនឹងច្រាស់ដុសធ្មេញយ៉ាងតិចពីរដងក្នុងមួយថ្ងៃ ក្រោយពេលបរិភោគអាហាររួច ។
    • កុំផឹកភេសជ្ជៈដែលមានជាតិស្ករជារៀងរាល់ថ្ងៃ។
    • ហាមកុមារកុំឱ្យបរិភោគស្ករច្រើនពេក។
    • កុំទម្លាប់ឱ្យក្មេងចាក់ធ្មេញនឹងឈើចាក់ធ្មេញ។
    • ទៅពិនិត្យធ្មេញនៅមន្ទីរពេទ្យជារៀងរាល់៦ខែម្ដង។

២. ការថែរក្សាប្រដាប់រំលាយអាហារ

- ដើម្បីថែរក្សាប្រដាប់រំលាយអាហារប្រកបដោយសុខភាពល្អ យើងត្រូវ៖

• • • បរិភោគឱ្យបានទៀងទាត់ និងបរិភោគអាហារច្រើនប្រភេទ ដែលមានខ្លាញ់តិច និងសែលុយឡូសច្រើន
    • បរិភោគតាមសម្រួលមិនប្រញាប់ ប្រកបដោយអារម្មណ៍ល្អ និងទំពាឱ្យល្អិត
    • បរិភោគឱ្យល្មម កុំតាមចិត្តចង់
    • ពិសារភេសជ្ជៈនិងទឹកតិចតួចក្នុងពេលបាយ ព្រោះវាបណ្ដាលឱ្យរសរំលាយអាហាររាវខ្សោយក្នុងការបំបែកអាហារ។
    • សុរា ថ្នាំជក់បង្អាក់អំពើររបស់រសទឹកមាត់ និងរសក្រពះ។
    • សម្រាកបន្តិចក្រោយពេលញាំបាយរួច
    • ទម្លាប់បន្ទោបង់ឱ្យបានទៀងទាត់ ព្រោះការទល់លាមកបណ្តាលឱ្យមានការពុល ដូចនេះត្រូវតែចៀសវាងកុំប្រើថ្នាំបញ្ចុះច្រើនពេក។

៣. ជំងឺឆ្លងតាមផ្លូវរំលាយអាហារ

- តើជំងឺឆ្លងតាមផ្លូវរំលាយអាហារមានអ្វីខ្លះ?

៣.១. ជំងឺរាក

- ជំងឺរាកសំគាល់ដោយការចុះរាកជាច្រើនដងក្នុងមួយថ្ងៃ។

- តើជំងឺរាកបណ្តាលមកពីមូលហេតុអ្វី?

- ជំងឺរាកបណ្ដាលមកពី៖

• • • ការប្ដូររបបអាហារ
    • ការពុលអាហារ ឬការបរិភោគច្រើនហួស
    • អាមីប
    • នៅពេលរាក ទឹកមិនជ្រាបចូលក្នុងសរសៃឈាមទេ វាអាចបណ្តាលឱ្យអ្នកជំងឺមានការបាត់បង់ទឹកយ៉ាងច្រើនពីសារពាង្គកាយ។
    • នៅពេលរាក ទឹកមិនជ្រាបចូលក្នុងសរសៃឈាមទេ វាអាចបណ្តាលឱ្យអ្នកជំងឺមានការបាត់បង់ទឹកយ៉ាងច្រើនពីសារពាង្គកាយ។

៣.២. ជំងឺរលាកថ្លើម

- តើជំងឺរលាកថ្លើមបណ្តាលមកពីអ្វី?

- វីរុសជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទA ឆ្លងច្រើនជាងគេតាមរយៈ៖

• • • អាហារដែលមិនស្អាត
    • ការប៉ះពាល់ជាមួយអ្នកជំងឺ
    • ការប្រើទឹកដែលមានមេរោគថ្លើម

- លើសពី៤៥ថ្ងៃក្រោយពីការឆ្លងរលាកថ្លើមប្រភេទ A អ្នកជំងឺមានរោគសញ្ញាដូចជា៖

• • • ឈឺក្បាល
    • គ្រុនក្ដៅ
    • បាត់បង់រសជាតិ
    • ស្បែកនិងប្រស្រីភ្នែកឡើងពណ៌លឿង 
    • ការបញ្ចូលឈាមមានមេរោគរលាកថ្លើម B ឬ C ។ 

- រលាកថ្លើមប្រភេទ B និង C ឆ្លងតាមរយៈឈាមដោយ៖

• • • ការប្រើប្រាស់ម្ជុលចាក់ថ្នាំ ឧបករណ៍វះកាត់ ឬការដកធ្មេញមិនស្អាត(មិនបានសម្លាប់មេរោគ)

- រលាកថ្លើមប្រភេទ B និង C ឆ្លងតាមរយៈឈាមដោយ ៖

• • • ឆ្លងពីម្តាយទៅកូនក្នុងផ្ទៃ ។

- អ្នកជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ B និងC មានរោគសញ្ញាដូចជា៖

• • • ក្អួត ក្ដៅខ្លួន មិនចង់ហូបចុក
    • ចុកចាប់ត្រង់ថ្លើម និងឈឺសន្លាក់
    • ដើម្បីបង្ការជំងឺរលាកថ្លើមទាំងបីប្រភេទត្រូវចាក់វ៉ាក់សាំង មិនប៉ះពាល់ជាមួយឈាម និងអ្នកជំងឺដោយផ្ទាល់។

៣.៣. ជំងឺទល់លាមក

- ជំងឺទល់លាមក ជាជំងឺដែលលាមកក្លាយទៅជាស្ងួតរឹង ហើយពោះវៀនពិបាកធ្វើចលនាឬមិនអាចបញ្ចេញលាមកមកក្រៅបាន។

- ជំងឺទល់លាមកបណ្ដាលមកពី៖

• • • កង្វះជាតិសែលុយឡូសក្នុងអាហារ
    • ការបរិភោគមិនទៀងទាត់
    • ផឹកទឹកតិច
    • កង្វះលំហាត់ប្រាណ
    • ស្ត្រេស គិតច្រើន ពិបាកចិត្ត
    • ជំងឺពោះវៀន ។

៤. តម្រូវការអាហារ

- ដើម្បីមានសុខភាពល្អ និងមានការលូតលាស់សារពាង្គកាយគ្រប់រូបត្រូវការប្រភេទអាហារសំខាន់ៗដូចជា៖

• • • អាហារផ្ដល់ថាមពល (គ្លុយស៊ីត ប្រូទីត ខ្លាញ់)
    • អាហារចាំបាច់សម្រាប់សុខភាព (ទឹក អំបិលខនិជ និងសែលុយឡូស)។

៤.១. វិបត្តិលើសអាហារ

- វិបត្តិលើសអាហារ : បណ្ដាលឱ្យកើតជំងឺធាត់ មានបញ្ហាថ្លើម តម្រងនោម លើសឈាម ឈឺសន្លាក់។

- វិបត្តិលើសអាហារជាការបរិភោគអាហារមួយប្រភេទច្រើនហួសហេតុ។

៤.២. វិបត្តិកង្វះអាហារ

- វិបត្តិកង្វះអាហារ : បណ្ដាលឱ្យបង្អាក់ការលូតលាស់ និងមិនអាចជួសជុលផ្នែកដែលខូចខាតនៃ  សារពាង្គកាយបាន។

- វិបត្តិកង្វះអាហារជាការបរិភោគអាហារមួយប្រភេទតិចហួសហេតុ។

- ឧទាហរណ៍ : មនុស្សម្នាក់ត្រូវការប្រូទីត 1g ក្នុងមួយថ្ងៃ សម្រាប់ទម្ងន់ខ្លួន 1kg  ។ (មនុស្សប្រុស       ពេញវ័យត្រូវការ 1.5g-2g)។ ចំពោះខ្លាញ់ត្រូវការ 0.6g ក្នុងទម្ងន់1kg ក្នុងមួយថ្ងៃ។ បើសិនកង្វះប្រូទីត វានឹងបង្អាក់ការលូតលាស់មិនអាចជួសជុលកោសិកាខូចបានទេ។