ជំពូក៥ អាល់កុលនិងថ្នាំជក់
មេរៀនទី២ ថ្នាំជក់និងបារី
សេចក្ដីផ្ដើម
- នៅពេលបច្ចុប្បន្នគេប៉ាន់ស្មានថា ថ្នាំជក់បានសម្លាប់មនុស្សជាង3លាននាក់ក្នុងមួយឆ្នាំ ។ ដោយសំអាងទៅលើនិន្នាការថ្មី នៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ២០២០ ឬទសវត្សរ៍ឆ្នាំ២០៣០ ចំនួនអ្នកស្លាប់នឹងកើនឡើងដល់១០ លាននាក់ក្នុងមួយឆ្នាំ ដែល៧០%នៃអ្នកស្លាប់ទាំងនោះស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ។ ដើម្បីជាផលប្រយោជន៍ចំពោះសុខភាពយើងត្រូវតែយល់ដឹងពីសារធាតុគីមីនៅក្នុងថ្នាំជក់ ឬបារី ព្រមទាំងឥទ្ធិពលរបស់វាចំពោះសារពាង្គកាយ។
១. សារធាតុគីមីក្នុងថ្នាំជក់ ឬបារី
- ក្នុងផ្សែងបារីមានសារធាតុគីមី 4000 ប្រភេទ ។ សារធាតុទាំងនេះធ្វើឱ្យកោសិកាសួតរលាក។ ក្នុងនោះមាន 69 ប្រភេទអាចបង្កជំងឺមហារីក។ សារធាតុគីមីនៅក្នុងថ្នាំជក់ឬបារី ក៏អាចបណ្តាលឱ្យមានជំងឺផ្សេងៗទៀតដែរ។
សារធាតុគីមីក្នុងថ្នាំជក់ ឬបារី
២. ឥទ្ធិពលនៃសារធាតុគីមីក្នុងថ្នាំជក់ឬបារី
- តើសារធាតុគីមីក្នុងថ្នាំជក់ ឬបារីមានឥទ្ធិពលយ៉ាងដូចម្តេចចំពោះសារពាង្គកាយមនុស្ស?
- សារធាតុគីមីសំខាន់ក្នុងថ្នាំជក់ ឬបារីមាន៖
២.១. នីកូទីន
- នីកូទីនជាសារធាតុពុល និងញៀនខ្លាំងបំផុត។
- ប្រសិនយើងស្រូបនីកូទីនពីផ្សែងបារី នោះវាជ្រាបចូលយ៉ាងរហ័សទៅក្នុងសរសៃឈាមនៃមាត់ ច្រមុះ ឬសួត ហើយវាចែកចាយទៅគ្រប់សរីរាង្គទាំងអស់នៃសារពាង្គកាយ។
២.២. ជ័រថា
- ជ័រថា ជាធាតុរាវខាប់ ពណ៌ខ្មៅស្អិតដែលកើត ឡើងនៅពេលបារីឆេះ។
- វាបណ្តាលឱ្យមានជំងឺរលាកសួត ហើមសួត និងជំងឺផ្លូវដង្ហើមផ្សេងៗទៀត។
- កាស៊ីណូសែនក្នុងជ័រថាអាចបណ្តាលឱ្យកើតជំងឺមហារីកដូចជា បបូរមាត់ ក្រអូមមាត់ អណ្តាត ដើមក បំពង់ខ្យល់ និងសួត។
- ជ័រថាក៏ធ្វើឱ្យក្រចកដៃ ធ្មេញ និងជាលិកាសួតឡើងពណ៌លឿង ។
ផលប៉ះពាលនៃជ័រថា
២.៣. កាបូនម៉ូណូអុកស៊ីត(CO)
- កាបូនម៉ូណូអុកស៊ីត (CO)ជាឧស្ម័នពុលគ្មានពណ៌ គ្មានក្លិន ដែលមានក្នុងផ្សែងបារី ។
- ឧស្ម័ន CO ភ្ជាប់នឹងគោលិកាក្រហមយ៉ាងរឹងមាំជាងអុកស៊ីសែន ជាហេតុធ្វើឱ្យអុកស៊ីសែនមិនអាចភ្ជាប់ជាមួយគោលិកាក្រហមបាន។
- វត្តមានឧស្ម័នកាបូនម៉ូណូអុកស៊ីតធ្វើឱ្យអុកស៊ីសែនដែលមាននៅក្នុងឈាមជ្រាបចូលក្នុងសាច់ដុំ និង សរីរាង្គផ្សេងៗ មានភាពលំបាក។
២.៤. សារធាតុផ្សេងទៀត
- សារធាតុផ្សេងទៀត ក្រៅពីរៀបរាប់ខាងលើក៏អាចនាំឱ្យមានការរលាកប្រដាប់ដង្ហើមទាំងមូល ។
សួតរងនូវផលប៉ះពាលសារធាតុគីមីផ្សេងៗ
៣. ផលប៉ះពាល់សុខភាព
៣.១.ការជក់បារីនិងជំងឺបេះដូង
- ការជក់បារីបណ្តាលឱ្យមានជំងឺបេះដូងដោយសារការស្ទះ ឬរួមតូចសរសៃឈាមកូរ៉ូណែ (អាកទែ) ដែលលេចឡើងនូវលក្ខណៈសំខាន់ពីរគឺ៖
- ការចុកទ្រូង ជាការឈឺចាប់ដែលកើតមានឡើងនៅពេលខំប្រឹងធ្វើអ្វីមួយខ្លាំង ប៉ុន្តែវាអាចធូរស្រាល វិញ។
- ជំងឺគាំងបេះដូងកើតឡើងដោយសារការត្បៀតសរសៃឈាម ឬកំណកខ្លាញ់ក្នុង សរសៃឈាមកូរ៉ូណែ បណ្តាលឱ្យស្ទះសរសៃឈាម ។
- ការស្ទះសរសៃឈាមធ្វើឱ្យឈាមមិនអាចហូរដឹកនាំ O2 អាហារ ទៅចិញ្ចឹម កោសិកាសាច់ដុំរបស់ បេះដូងបាន។
-ការជក់បារីបណ្តាលឱ្យមានជំងឺសួត ជាច្រើនដូចជា៖ ជំងឺរលាកទងសួត ជំងឺហើមសួតជំងឺមហារីក...។
៣.២. ការជក់បារី និងជំងឺសួត
- ជំងឺរលាកទងសួត៖ ជ័រថាធ្វើឱ្យរោមល្អិតៗក្នុងទងសួតមិនអាចបំពេញមុខងារបានត្រឹមត្រូវជាហេតុបណ្តាលឱ្យមេរោគ និងធូលីជ្រៀតចូលសួតបាន ដែលធ្វើឱ្យមានការបញ្ចេញស្លេស្មច្រើន។
- ជំងឺហើមសួត៖ ផ្សែងបារីធ្វើជញ្ជាំងខណ្ឌរវាងកូនថង់សួតធ្លាយ ហើយបង្កើតបានជាថង់សួតធំៗ ដែលបណ្តាលឱ្យ O2 ជ្រាបចូលក្នុងសរសៃឈាមតិចតួច ។
- ជំងឺមហារីក៖ ផ្សែងបារីបណ្តាលឱ្យកើតជំងឺមហារីកជាច្រើនប្រភេទដូចជា មាត់ បំពង់ក សួត ក្រពះ ថ្លើម ប្លោកនោម ។
- ជាយថាហេតុផ្ទៃសួតរួមតូចបណ្តាលឱ្យដង្ហក់ពេលដកដង្ហើម។
- យោងតាមការស្រាវជ្រាវ 80% នៃជំងឺមហារីកបណ្តាលមកពីការជក់បារី។
៤. ការជក់បារីដោយប្រយោល
- ការជក់បារីដោយប្រយោលឬការជក់បារីអកម្ម ជាការស្រូបយកផ្សែងបារីពីខ្យល់ក្នុងបរិយាកាស
- ការស្រូបផ្សែងបារីបែបនេះបាន បណ្តាលឱ្យមានជំងឺផ្លូវដង្ហើមជាច្រើនចំពោះស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ។
៤.១. ស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ
- ផ្សែងបារីបណ្តាលឱ្យមានប៉ះពាល់ដល់កូនផ្ទៃម្តាយ ដែលបណ្តាលឱ្យមានបញ្ហាដូចជា៖
៤.២. កុមារ និងផ្សែងបារី
- ផលប៉ះពាល់នៃផ្សែងបារី ចំពោះកុមារមានដូចជា៖
៤.៣. ការិយាល័យ និងទីប្រជុំជន
- ផលប៉ះពាល់នៃផ្សែងបារី ចំពោះការិយាល័យ និងទីប្រជុំជនគឺ៖
៥. បង្ការការជក់បារី
- ដើម្បីចៀសវាងផលប៉ះពាល់សុខភាពចំពោះស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ កុមារ និងមនុស្សទូទៅ គឺត្រូវកែប្រែផ្ទះសម្បែង កន្លែងធ្វើការ ទីកន្លែងសាធារណៈផ្សេងៗជាកន្លែងគ្មានផ្សែងបារី ។
- រដ្ឋាភិបាលត្រូវមានសកម្មភាពដូចខាងក្រោម៖
៦.វិធីសាស្រ្តបញ្ឈប់ការជក់បារី
- វិធីសាស្រ្តបញ្ឈប់ការជក់បារីមានដូចជា៖
៦.១. ការតាំងចិត្ត
- ការតាំងចិត្តក្នុងការឈប់ជក់បារីជាចំណុចសំខាន់ ដែលធ្វើឱ្យការផ្តាច់បារីទទួលបានជោគជ័យខ្ពស់ និងមានភាពជាក់លាក់ ។
៦.២. កាលបរិច្ឆេទឈប់ជក់បារី
- បន្ទាប់ពីការតាំងចិត្ត អ្នកជក់បារីត្រូវកំណត់កាលបរិច្ឆេទឱ្យជាក់លាក់ក្នុងការឈប់ជក់បារី។
- ប្រសិនមានការពន្យារពេល នោះនាំឱ្យការតាំងចិត្តធ្លាក់ចុះ។
៦.៣. ការត្រៀមខ្លួនឈប់ជក់បារី
- ដើម្បីផ្តាច់បារីឱ្យជោគជ័យ អ្នកជក់ត្រូវត្រៀមសកម្មភាពមួយចំនួនដូចជា៖
៦.៤. រោគសញ្ញាញៀន
- កំឡុងឈប់ជក់បារី១-២ថ្ងៃដំបូង អ្នកជក់បារីនឹងមានរោគសញ្ញាញៀនដូចជា៖
៦.៥. វិធីទប់ទល់នឹងចំណង់ខ្លាំង
- ពេលអ្នកជក់មានចំណង់ជក់បារីខ្លាំងម្តងៗ ត្រូវអនុវត្តវិធីដូចជា៖