ជំពូក៥ អាល់កុលនិងថ្នាំជក់
មេរៀនទី១ ថ្នាំ
សេចក្ដីផ្ដើម
- ថ្នាំជាសារធាតុគីមីផ្សេងពីអាហារនៅពេលដែលវាចូលទៅក្នុងសារពាង្គកាយវាធ្វើឱ្យមានការប្រែប្រួលក្នុងខ្លួន។
រូបភាពទី១៖ សារធាតុគីមី
- ឧទាហរណ៍៖ កាលណាយើងលេបថ្នាំងងុយដេក វាធ្វើឱ្យយើងងងុយដេក។ ប៉ុន្តែបើយើងផឹកតែ ឬកាផែ វាធ្វើឱ្យយើងដេកមិនលក់។
រូបភាពទី២៖ ការលេបថ្នាំងងុយគេង និងផឹកតែ
-ថ្នាំជក់ក៏មានផ្ទុកសារធាតុម្យ៉ាងដែលមានឥទ្ធិពលទៅលើប្រព័ន្ធប្រសាទដែរ។
រូបភាពទី៣៖ សារធាតុគីមីប៉ះពាលខួរក្បាល
១.ប្រភេទផ្សេងៗនៃថ្នាំ
- ជាទូទៅថ្នាំមានពីរប្រភេទ គឺថ្នាំស្របច្បាប់ និងថ្នាំខុសច្បាប់។
- ឱសថ ស្រា បារី ជាថ្នាំស្របច្បាប់។
- កញ្ឆា អាភៀន ជាថ្នាំមិនស្របច្បាប់។
- ស្រា បារី កញ្ឆា អាភៀន ជាគ្រឿងញៀន។
១.១.ថ្នាំស្របច្បាប់
- ឱសថដែលប្រើប្រាស់ក្នុងវិស័យសុខាភិបាលសម្រាប់ព្យាបាលជំងឺ។
- នីកូទីនជាសារធាតុញៀនមាននៅក្នុងបារី ឬថ្នាំជក់
- អាល់កុលជាថ្នាំដែលធ្វើឱ្យញៀន។
- អាល់កុលមាននៅក្នុង ស្រាបៀ ស្រាក្រហម ស្រាថ្នាំ...។
រូបភាពទី៤៖ បារី
១.២.គ្រឿងញៀន
- ស្រា បារី កញ្ឆា អាភៀន ជាគ្រឿងញៀន។ មនុស្សដែលប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀននឹងក្លាយ ទៅជាមនុស្សញៀន។
- មនុស្សញៀនមិនអាចបំពេញការងារបានត្រឹមត្រូវទេ នៅពេលដែលគេមិនបានប្រើថ្នាំញៀនឱ្យបាន ទៀងទាត់។
១.៣.ផលិតផលកែច្នៃ
- ថ្នាំជក់ត្រូវបានច្នៃទៅជារូបភាពផ្សេងៗ ដូចជា បារី ថ្នាំសម្រាប់ខ្សៀ និងថ្នាំសម្រាប់ចុកផងដែរ។ បើជាផលិតផលបែបណាក៏ដោយ វានូវតែផ្តល់គ្រោះថ្នាក់ដល់សុខភាព។
- ស្រាត្រូវបានច្នៃជាច្រើនរូបភាពដូចជា ស្រាស ស្រាបៀ ស្រាថ្នាំ ស្រាក្រហម...។
២. ឱសថប្រើប្រាស់ផ្នែកសុខាភិបាល
- ឱសថ ឬថ្នាំពេទ្យជាប្រភេទមួយដែលប្រើប្រាស់សម្រាប់ការពារសុខភាព។
- គេចែកថ្នាំជាបីក្រុមអាស្រ័យទៅនឹង ឥទ្ធិពលរបស់វាលើរាងកាយដូចជា៖
២.១. ឱសថបន្ធូរបន្ថយការឈឺចាប់
- ថ្នាំពេទ្យខ្លះប្រើសម្រាប់បន្ថយការឈឺចាប់។ ឧទាហរណ៍៖ នៅពេលគ្រុន យើងប្រើឱសថ ដែលអាចបន្ថយការឈឺចាប់បញ្ឈប់ការហៀរ សំបោរនិងក្អក។ ថ្នាំអាចជាថ្នាំទឹក(ស៊ីរ៉ូក្អក) ថ្នាំគ្រាប់ ថ្នាំម្សៅ និងថ្នាំចាក់។
២.២. ឱសថប្រឆាំងនឹងមេរោគ
- ថ្នាំខ្លះប្រើសម្រាប់ព្យាបាលជំងឺ។ អង់ទីប្យូទិច ជាសារធាតុគីមីដែលសម្លាប់ឬបញ្ឈប់ការលូតលាស់របស់បាក់តេរីបង្កជំងឺជាច្រើន។
- អង់ទីប្យូទិច ផលិតចេញពីបាក់តេរី ផ្សិត និងរុក្ខជាតិមួយចំនួន។ អង់ទីប្យូទិច ដែលគេប្រើប្រាស់ច្រើនជាងគេមាន ប៉េនីស៊ីលីន និងតេត្រាគ្លីស៊ីន។ គេប្រើវាព្យាបាលជំងឺរលាកសួតឈឺបំពង់កជាដើម។
២.៣. ឱសថបង្ការជំងឺ
- វ៉ាក់សាំង ជាសូលុយស្យុងដែលផ្ទុកមេរោគងាប់ ឬខ្សោយ។ វ៉ាក់សាំងផ្តល់ភាពស៊ាំសកម្មឱ្យយើង ដើម្បីទប់ទល់នឹងមេរោគដែលចូលមកយាយីខ្លួនយើង។
- ឧទាហរណ៍ មេរោគបង្កជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើង ជំងឺតេតាណូស ជំងឺកញ្ជ្រឹល របេងជាដើម។
៣. ការប្រើប្រាស់ថ្នាំ
- ថ្នាំអាចផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ ប៉ុន្ដែវាក៏អាចផ្ដល់ទុក្ខទោសបានដែរ។ មនុស្សខ្លះ ប្រើថ្នាំបានត្រឹមត្រូវតាមវេជ្ជបញ្ជារ ប៉ុន្តែខ្លះទៀត ប្រើថ្នាំខុសពីវេជ្ជបញ្ជា។
- ប្រសិនបើយើងប្រើប្រាស់វាខុសរបៀប វានឹងបណ្តាលឱ្យយើងទទួលរងគ្រោះថ្នាក់។
- ឧទាហរណ៍ខាងក្រោមនេះបង្ហាញពីការប្រើប្រាស់ថ្នាំត្រឹមត្រូវ និងមិនត្រឹមត្រូវ។
៤. សុវត្ថិភាពនៃការប្រើប្រាស់ឱសថ
- ឱសថអាចធ្វើឱ្យខូចសុខភាពប្រសិនបើយើងប្រើប្រាស់វាមិនបានត្រឹមត្រូវ។
- ឥទ្ធិពលរបស់វាមិនសូវធ្ងន់ធ្ងរ រួមមាន ឈឺក្រពះ ឈឺក្បាល ឬអស់កម្លាំង។
- ឥទ្ធិពលរបស់វាធ្ងន់ធ្ងរណាស់រួមមាន ក្អួត ព្រិលភ្នែក វិលមុខ និងចុះខ្សោយ។
- យើងគប្បីអនុវត្តសម្រាប់សុវត្ថិភាព គ្រប់ពេលដែលប្រើប្រាស់ឱសថ។
៥. ឱសថនៅក្នុងរាងកាយ
- ឥទ្ធិពលរបស់ថ្នាំក្នុងសារពាង្គកាយអាស្រ័យទៅនឹងប្រភេទនិងបរិមាណឱសថ ដែលមនុស្សម្នាក់ៗប្រើ និងវិធីប្រើប្រាស់ឱសថនោះ។
- ថ្នាំចូលទៅក្នុងរាងកាយតាមវិធីបីបែបសំខាន់គឺ៖
- ការលេប៖ ប្រសិនបើគេលេបឱសថនោះ វានឹងធ្លាក់ចូលទៅក្នុងក្រពះដូចជាអាហារដែរ។ ឱសថខ្លះត្រូវលេបនៅពេលបរិភោគអាហារ។ ថ្នាំរលាយនៅក្នុងក្រពះឬពោះវៀនតូចបន្ទាប់មកវាជ្រាបចូលទៅក្នុងសរសៃឈាម ហើយដឹកនាំទៅកាន់ថ្លើម។
- ការចាក់បញ្ចូល៖ ការចាក់បញ្ចូលដោយផ្ទាល់ទៅក្នុងសរសៃវ៉ែនចូលទៅក្នុងជាលិកាសាច់ដុំ។ ថ្នាំដែលចាក់បញ្ចូលមានឥទ្ធិពលរហ័ស ពីព្រោះវាជ្រាបចូលយ៉ាងរហ័សទៅក្នុងសរសៃឈាមដោយផ្ទាល់បន្ទាប់មកទៅកាន់ថ្លើម។
- ការស្រូបចូលតាមច្រមុះឬការហឺត៖ ជ្រាបចូលទៅក្នុងសរសៃឈាមដោយឆ្លងកាត់តាមសួត។ ឱសថដែលហឺតចូលត្រូវតែឆ្លងកាត់តាមភ្នាសស្លេស្មនៃរន្ធច្រមុះមុនពេលជ្រាបចូលទៅក្នុងសរសៃឈាម។
ការលេបថ្នាំ ការចាក់បញ្ជូល ការហឺតថ្នាំ