(ជ៣)មេរៀនទី៣៖ (សង្ខេបមេរៀន) ចន្ទគ្រាសនិងសូរ្យគ្រាស

មេរៀនសង្ខេប

សេចក្តីផ្តើម

បាតុភូតគ្រាស(Eclipses) គឺជាបាតុភូតអវកាសដែលកើតឡើងនៅពេលអង្គមួយធ្វើដំណើរចូលក្នុងស្រមោលអង្គមួយទៀត។ នៅក្នុងប្រព័ន្ធតារាពីរក៏អាចបង្កើតឱ្យមានបាតុភូតគ្រាសដែរ ប្រសិនបើប្លង់នៃគន្លងរបស់វា ប្រសព្វនឹងទីតាំងរបស់អ្នកសង្កេត។

១. ចន្ទគ្រាស

បាតុភូតចន្ទគ្រាសកើតឡើងដោយសារតែផែនដីស្ថិតនៅចន្លោះរវាងព្រះអាទិត្យនិង ព្រះចន្ទ ហើយព្រះចន្ទធ្វើ ដំណើរជុំវិញផែនដីដោយមុំទ្រេត ប្លង់បង្កើតឡើងដោយផែនដី និងព្រះអាទិត្យ។ ចន្ទគ្រាសកើតឡើងតែនៅ ពេលព្រះអាទិត្យ ផែនដី និងព្រះចន្ទស្ថិត

នៅត្រង់ជួរលើប្លង់តែមួយជាមួយគ្នា។ ភាគច្រើននៅពេលព្រះចន្ទពេញវង់ព្រះចន្ទ ស្ថិតនៅខាងលើឬក្រោមបន្តិច ពីប្លង់បង្កើត ឡើងដោយព្រះអាទិត្យ និងផែនដីហើយស្រមោលផែនដីចោលទៅក្នុងលំហ មិនចោលទៅលើព្រះចន្ទទេ។​

ចន្ទគ្រាស កើតឡើងនៅពេលព្រះចន្ទឆ្លងកាត់ចន្លោះព្រះអាទិត្យនិងផែនដី។ ដោយសារស្រមោល របស់ផែនដី ធំជាង ទំហំព្រះចន្ទនាំឱ្យចន្ទគ្រាសពេញកើតឡើងម្តងៗយូរជាងមួយម៉ោង។ ខណៈពេលព្រះចន្ទស្ថិតនៅក្នុងស្រមោល ព្រាលរបស់ផែនដី ចន្ទគ្រាសមិនពេញនឹងកើតឡើង។ លោក អារីស្តូត​ (384-322 មុនគ.ស) បានប្រើបាតុភូតចន្ទគ្រាស នេះដើម្បីពន្យល់ពី រាងស៊្វែរ របស់ផែនដី។

២.​ សូរ្យគ្រាស

បាតុភូតសូរ្យគ្រាសកើតឡើងដោយព្រះចន្ទស្ថិតនៅចន្លោះរវាងផែនដី និងព្រះអាទិត្យ ហើយកើតឡើងនៅពេលថ្ងៃ។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះមានឱកាសកើតឡើង តិចជាងចន្ទគ្រាស ព្រោះមានតែផ្នែកតូចរបស់ផែនដីទទួល បានសូរ្យគ្រាស ពេញ ផ្ទុយទៅវិញតំបន់ធំនៅលើផែនដីទទួលបាន ចន្ទគ្រាស។

ឧ. ថ្ងៃទី២៤ ខែតុលា ​ឆ្នាំ១៩៩៥ មានសូរ្យគ្រាសពេញដែលគេអាចមើលឃើញដោយឆ្លងកាត់ ៤ប្រទេស រួមមាន៖ ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ថៃ កម្ពុជា និងវៀតណាម។ ដោយប្រទេសកម្ពុជា ឆ្លងកាត់៣ខេត្តគឺ បាត់ដំបង សៀមរាប (ត្រង់អង្គរវត្ត) និងកំពង់ចាម។ ទាំង៣ខេត្តគឺងងឹតដូចយប់។

• ការប្រៀបធៀប ចន្ទគ្រាស និងសូរ្យគ្រាស