(ជ៣)មេរៀនទី១៖ (សង្ខេបមេរៀន) ចលនារបស់ផែនដីនិងព្រះចន្ទ

មេរៀនសង្ខេប

ទំនាក់ទំនងរវាងព្រះចន្ទ ផែនដី និងព្រះអាទិត្យ បង្កើតឱ្យមានបាតុភូតដូចជា ចន្ទគ្រាស សូរ្យគ្រាស ខ្នើត រនោច និងជំនោរសមុទ្រ....នៅលើផែនដី។

វិទ្យាសាស្រ្តស្តីពីលំហបានវិវត្តន៍ចាប់តាំងពីបុករបកជាលើកដំបូងតាមរយៈយានអវកាសលើកទីមួយនៅឆ្នាំ 1958កន្លងមក។ បច្ចុប្បន្នអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តស្រាវជ្រាវលំហដោយផ្នែកលើការសង្កេតតាមរយៈតារាសាស្រ្តដែលហោះជុំវិញផែនដី។

១. ភពផែនដី

ផែនដីធ្វើចលនាជុំវិញខ្លួនឯង និងជុំវិញព្រះអាទិត្យតាមគន្លងរាងអេលីត។

១.១ ថ្ងៃ និងយប់

រយៈពេលដែលផែនដីវិលជុំវិញខ្លួនឯងបានមួយជុំហៅថាមួយថ្ងៃស្មើនឹង ២៤ម៉ោង។ ​ ផ្នែកភ្លឺគឺជាផ្នែកឈមនឹង ព្រះអាទិត្យឯមួយផ្នែកទៀតស្ថិតក្នុងផភាពងងឹត។ បើមើលពីប៉ូលខាងជើង ផែនដីវិលជុំវិញអ័ក្សប៉ូលតាម ទិសផ្ទុយពី ទិសទ្រនិចនាឡិកា គឺវិលពីខាងលិចទៅខាងកើតក្នុងល្បឿនមធ្យមប្រហែល 1.600Km/h។ យើងអាចសម្គាល់ ឃើញថា ពេញមួយឆ្នាំ ថ្ងៃ និងយប់នៅលើផែនដីមានរយៈពេលមិនស្មើគ្នាទេ ដោយសារតែការទ្រេតនៃអ័ក្សប៉ូល ក្នុងកម្រិតមុំ 23^០ 27´ ។

១.២ មួយឆ្នាំនៅក្នុងលំហ

ផែនដីធ្វើដំណើរជុំវិញព្រះអាទិត្យមានល្បឿន 30Km/h ។ ចលនារង្វិលជុំនេះបង្កើតបានជាឆ្នាំបីប្រភេទគឺ ឆ្នាំសុរិយគតិ ឬឆ្នាំត្រូពិច មានរយៈពេល 365ថ្ងៃ និង6ម៉ោង។ ឯឆ្នាំស៊ីវិល គេគិតមួយឆ្នាំផែនដីវិលជុំខ្លួនឯងត្រឹមតែរយៈពេល 365ថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ។ ចំពោះឆ្នាំដែលខែកុម្ភៈមានចំនួន២៩ថ្ងៃ គេហៅថាឆ្នាំបង្រ្គប់ មួយឆ្នាំមានរយៈពេល 366ថ្ងៃ ហើយគេសម្គាល់ឆ្នាំនេះដោយមានលេខចែកដាច់នឹង៤។ ឧទាហរណ៍ ឆ្នាំ1960 2000 ជាឆ្នាំបង្រ្គប់ ប៉ុន្តែការ ចំណាំ របៀបនេះនៅមានខុសខ្លះដែរ ត្បិតគេដឹងថា ក្នុងរយៈពេល400ឆ្នាំ មាន3ឆ្នាំចែកដាច់នឹង4 តែមិនមែនជាឆ្នាំបង្រ្គប់ គឺឆ្នាំ 1700 1800 1900។

១.៣ រដូវនៅលើផែនដី

ពីថ្ងៃទី២១មីនាដល់ថ្ងៃទី២៣កញ្ញានៅអឌ្ឍគោលខាងជើងអាទិត្យរះលើមេឃខ្ពស់ជាងនៅអឌ្ឍគោលខាងត្បូង លើខ្សែស្របមានកម្រឹតដូចគ្នា។ដូចនេះអឌ្ឍគោលខាងជើងទទួលកម្តៅច្រើនជាងអឌ្ឍគោលខាងត្បូង។ ណើរនេះមាន លក្ខណៈផ្ទុយទៅវិញចាប់ពីថ្ងៃទី២៣កញ្ញា ដល់ថ្ងៃទី២១មីនា។ ហេតុតែកម្តៅព្រះអាទិត្យជះមកលើផែនដីមិនស្មើគ្នា បង្កើតបាន ជារដូវ។ នៅក្នុងមណ្ឌលអាកាសធាតុត្រជាក់បង្គួរ គេចែករដូវនៅតំបន់ត្រជាក់បង្គួរជាបួនរដូវរួមមាន និទាឃរដូវ វស្សានរដូវ សរទររដូវ និង សិសិរដូវ។ អឌ្ឍគោលទាំងពីរមានរដូវផ្ទុយគ្នាជានិច្ច បើនៅអឌ្ឍគោលខាងជើង ជាវស្សានរដូវនោះ អឌ្ឍគោល ខាងត្បូងជាសិសិរដូវ។

២.​ ព្រះចន្ទ

ព្រះចន្ទមានទំហំ និងទ្រង់ទ្រាយដូចជា៖

·       ចម្ងាយមធ្យមទៅផែនដី 384 403Km

·       អង្កត់ផ្ចិត 3476Km

·       បរិមាត្រប្រហែល 10 927Km

·       ក្រឡាផ្ទៃប្រហែល 3 794 300Km²

·       ម៉ាសស្មើនឹង នៃម៉ាសរបស់ផែនដី

·       មាឌស្មើនឹង នៃមាឌផែនដី

·      កម្លាំងទំនាញប្រហែល នៃកម្លាំងទំនាញផែនដី

ព្រះចន្ទវិលជុំវិញផែនដីក្នុងគន្លងរាងអេលីត។ គន្លងជិតផែនដីបំផុតមានចម្ងាយប្រហែល 350 000km និងគន្លងឆ្ងាយបំផុតពីផែនដីមានចម្ងាយប្រហែល 400 000km។

បើយើងសង្កេតមើលព្រះចន្ទ៣ទៅ៤ម៉ោងយើងនឹងឃើញព្រះចន្ទធ្វើដំណើរទៅទិសខាងកើតដោយឆ្លង កាត់ពីមុខ តារានីមួយៗ។ ព្រះចន្ទធ្វើចលនាវិលជុំវិញអ័ក្សខ្លួនឯងមានរយៈពេល ២៧ថ្ងៃ ៧ម៉ោង និង៤៣នាទី នៃភពផែនដី។ រយៈពេលរង្វិលជុំ និងរង្វិលខ្ញាល់ នៃព្រះចន្ទគឺជិតស្មើគ្នា។ មួយថ្ងៃនៅលើភពព្រះចន្ទមាន រយៈពេលជិតមួយឆ្នាំនៅ លើភពព្រះចន្ទដែរដូចនេះមួយ ចំហៀងនៃផ្ទៃព្រះចន្ទបែរមករកផែនដីជានិច្ច។