(ជ១)មេរៀនទី១៖ (សង្ខេបមេរៀន)​ ទម្រង់ផែនដី

            មេរៀនសង្ខេប                                  

·    អាយុ 4 600 លានឆ្នាំមុន

·       មាឌប្រមាណ 1 083 320 លាន km³

·       រាងអេលីបសូអ៊ីត សំប៉ែតបន្តិចត្រង់ប៉ូលទាំងពីរ

·       ទម្ងន់ 5.9 x 10²¹ តោន

·       ផ្ទៃក្រឡាប្រហែល 150 លាន km²

·       កាំពីផ្ចិតទៅប៉ូល 6 370 km

·       កាំពីផ្ចិតទៅអេក្វាទ័រ 6 378 km

·       ខ្សែវ័ណ្ឌអេក្វាទ័រ 40 077 km

·       ខ្សែវ័ណ្ឌកាត់តាមប៉ូលទាំងពីរ 40 000 km អេក្វាទ័រជាខ្សែ វ័ណ្ឌសន្មតមួយចែកផែនដីជាពីរ

            ផ្នែកស្មើគ្នា ហៅថា អឌ្ឍគោល។

សេចក្តីផ្តើម

            ផែនដីមានលក្ខណៈពិសេសសម្រាប់ជីវិតរស់នៅដូចជា ដី ទឹក និងខ្យល់។ គេបានសិក្សាបន្ថែមពីទម្រង់ក្នុងនៃ ផែនដី ហើយបានចែកចេញជាបីផ្នកគឺ សំបកផែនដី ម៉ង់តូផែនដី និងស្នូលផែនដី។

១. សំបកផែនដី

            ស្រទាប់ស្តើងខាងក្រៅហៅថាសំបកផែនដី ដោយមាន កម្រាស់ប្រែប្រួលទៅតាមតំបន់ ដូចជា តំបន់មហាសមុទ្រ សំបកផែនដីមានកម្រាស់ប្រមាណពី 8km ទៅ 10km ហៅថា«សំបកមហាសមុទ្រ»។  តំបន់ទ្វីបមានកម្រាស់ប្រហែលពី 30km ទៅ 32km និងតំបន់ភ្នំលើសពី 70km   ឡើងទៅហៅថា«សំបកទ្វីប»។

          សំបកផែនដីផ្សំឡើងដោយសិលាបីប្រភរទ គឺសិលាម៉ាក់ម៉ា សិលាកម្ទេចកំណ និងសិលាប្រែកំណើត។ តាមការស្រាវជ្រាវរបស់អ្នកផែនដីវិទ្យា បានកំណត់សំបកផែនដីជាពីរផ្នែក។

១.១. ផ្នែកទីមួយ

​       ផ្នែកទីមួយ ជាផ្នែកខាងលើដែលមានសិលាក្រនីតកើតឡើងពីសិលាម៉ាក់ម៉ា សម្បូរធាតុបង្កដូចជា ស៊ីលីស្យូម អុកស៊ីសែន អាលុយមីញ៉ូម កាល់ស្យូម សូដ្យូម និងប៉ូតាស្យូម។ ផ្នែកទីមួយច្រើនលាតសន្ធឹងនៅក្រោមទ្វីបដែលគេឱ្យឈ្មោះថា «ស្យាល់» មានដង់ស៊ីតេ 2.7g/cm³។

            ១.២. ផ្នែកទីពីរ

            ផ្នែកទីពីរជាផ្នែកដែលមានសិលាបាសាល់ កើតឡើងពីសិលាម៉ាក់ម៉ា សម្បូរដោយធាតុបង្ក ស៊ីលីស្យូម អុកស៊ីសែន ម៉ាញ៉េស្យូម និងដែកហៅថា«ស៊ីម៉ា» ដែលមានដង់ស៊ីតេ 3.00g/cm³ ឡើងទៅ។ ស៊ីម៉ាមានតួនាទីបង្កើតឱ្យមានភាពសមលំនឹងនៃសំបកផែនដី មានន័យថាស៊ីម៉ាក្រាស់ស្ថិតនៅក្រោមស្យាល់ស្ដើង ហើយស៊ីម៉ាស្ដើងស្ថិតនៅក្រោមស្យាល់ក្រាស់។ ផ្នែកទីពីរនេះមានឈ្មោះថា ស៊ីម៉ា ហើយចលនារង្វល់ស៊ីម៉ាខាប់យឺតៗដែលវិលពីស្នូលផែនដីមកប៉ះផ្នែកក្រោមនៃសំបកផែនដី ហើយរុញភាគស៊ីម៉ាដែលក្ដៅខ្លាំងមកលើរួចវិលចុះទៅក្រោមវិញ។ ចលនានេះ អាចបណ្តាលឱ្យមានបាតុភូតពីរយ៉ាង គឺបន្ទុះភ្នំភ្លើង និងការរំកិលទ្វីបតាមខ្សែដេក។

២.​ ម៉ង់តូផែនដី

Mr.Andrija Mohorovicic

ម៉ង់តូស្ថិតនៅចន្លោះកណ្តាលនៃសំបក និងស្នូលផែនដី មានកម្រាស់ប្រហែល 2900km ជម្រៅពី 32km ទៅ 64km ខាងក្រោមផ្ទៃផែនដី។ លោក អង់ដ្រឺហ្សាម៉ូហូរូវីស៊ីក(Andrija Mohorovicic) បានរកឃើញព្រំខណ្ឌរវាងសំបកផែនដី និងម៉ង់តូផែនដី មានឈ្មោះថា ព្រំខណ្ឌម៉ូហូ។ ម៉ង់តូផ្សំឡើងដោយធាតុបង្ក ស៊ីលីស្យូម អុកស៊ីសែន ដែក និងម៉ាញ៉េស្យូម ដែលវាមានដង់ស៊ីតេប្រែប្រួលពី 3.3 ទៅ 5.5g/cm³ រីឯសីតុណ្ហភាពប្រែប្រួលពី 870 ⁰C ទៅ 2200 ⁰C។

៣.២. ស្នូលក្រៅ

ស្នូលក្រៅព័ទ្ធជុំវិញស្នូលក្នុង មានជម្រៅប្រហែល 2917km ពីខាងក្រោមផ្ទៃផែនដី និងមានកម្រាស់ប្រហែល 2250km។ ស្នូលក្រៅមានធាតុបង្ក ដែក និងនីកែលរាវ និងមានដង់ស៊ីតេ 9.5g/cm³ ទៅ 11.5g/cm³ ចំពោះសីតុណ្ហភាពប្រែប្រួលពី 2200   ទៅ 5000 ។