ក្នុងធម្មជាតិតែងតែមានការប្រកួតប្រជែង។ ការប្រយុទ្ធដើម្បីភាពធន់នឹងជំងឺបន្សាំយ៉ាងល្អទៅនឹងបម្លាស់ប្តូរមជ្ឈដ្ឋាន ធ្វើឱ្យភាវៈរស់អាចរស់រាន នឹងបន្តពូជបាន។ ប្រភេទដែលមិនអាចសម្របនឹងលក្ខខណ្ឌខាងលើ ត្រូវបានស្លាប់និងបាត់បង់។ ឧទាហរណ៍៖ ក្នុងមជ្ឈដ្ឋានស្ងួត រុក្ខជាតិ ដែលមានប្រព័ន្ធឬសមិនសូវលូតលាស់ល្អមិនអាចរស់បាន។ លំនាំបែបនេះហៅថា ជម្រើសដោយធម្មជាតិ។ ការលេចឡើងនូវបម្រែបម្រួលនៃសារពាង្គកាយបណ្តាលមកពីមុយតាស្រុង។ ក្នុងចំណោមបម្រែបម្រួលទាំងនេះ ខ្លះមានប្រយោជន៍ច្រើន ខ្លះមានប្រយោជន៍តិច ខ្លះទៀតគ្មានប្រយោជន៍។ មនុស្សត្រូវការជ្រើសរើសពូជ ដែលមានប្រយោជន៍ដើម្បីរក្សា និងបង្កលក្ខខណ្ឌ ល្អឱ្យវាបន្តពូជបាន ហើយពូជនោះក៏លូតលាស់ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ។ ដើម្បីបង្កើនគុណភាពដំណាំ និងចិញ្ចឹមសត្វ អ្នកស្រាវជ្រាវបានប្រើវិធីផ្សេងៗដូចជា ការបង្កាត់ ការធ្វើអ៊ីប្រ៊ីតកម្ម ក្លូន ប៉ូលីប្លូអ៊ីឌី....។
អ៊ីប៊្រីតកម្ម គឺជាការបង្កាត់ពូជខុសគ្នានៃប្រភេទតែមួយ រឺប្រភេទខុសគ្នា ដើម្បីបានកូនកាត់ ឬអ៊ីប្រ៊ីត។ ឧទាហរណ៍៖ គេយកប្រភេទអំពៅសំបូរស្ករតែងាយរងជំងឺ បង្កាត់ជាមួយដើមអំពៅដែលកម្រិតស្ករទាបតែធន់នឹងជំងឺ។ ការបង្កាត់រុក្ខជាតិទាំងពីរប្រភេទនេះផ្ដល់នូវអ៊ីប្រ៊ីតដែលមានលក្ខណៈរួមដែលធន់នឹងជម្ងឺ ហើយសម្បូរជាតិស្ករ។ អ៊ីប្រ៊ីតដែលទទួលបានពីការបង្កាត់របៀបនេះ ហៅថា អេតេរ៉ូស៊ីស។
វិធីបង្កាត់ជិត ឬជម្រើសពូជសុទ្ធ ជាការបង្កាត់សត្វដែលកើតពីមេបា១គូរវាងគ្នា ឬរវាងមេបានឹងកូនរបស់វា។ ការបង្កាត់ជិតត្រូវបានគេអនុវត្តក្នុងករណីគេចង់រក្សាទុកពូជមួយក្នុងភាពជា អូម៉ូស៊ីកូតនៃលក្ខណៈអន់។
ការបង្កាត់ឆ្ងាយ គឺជាការបង្កាត់រវាងពូជខុសគ្នាឬរវាងប្រភេទខុសគ្នា ឬមានស្រឡាយឆ្ងាយពីគ្នា។ ឧទាហរណ៍ ការបង្កាត់រវាងសេះញីនិងលាឈ្មោលផ្ដល់អេតេរ៉ូស៊ីសគឺ មុយលេ។ ការបង្កាត់ឆ្ងាយផ្ដល់អ៊ីប្រ៊ីតដែលមានលក្ខណៈល្អ កម្លាំងខ្លាំង ផ្តល់ទិន្នផលខ្ពស់ ឆាប់លូតលាស់ ឆាប់ធន់នឹងជំងឺ....។
បាតុភូតអេតេរ៉ូស៊ីស លេចឡើងក្នុងការបង្កាត់សត្វ និងរុក្ខជាតិ រវាងពូជខុសគ្នា ឬប្រភេទខុសគ្នាដែលបង្កើតឡើងបានអ៊ីប្រ៊ីតមាន លក្ខណៈប្រសើរជាងមេបា។ ការបង្កើតអេតេរ៉ូស៊ីស អ៊ីប្រ៊ីតនោះច្រើនតែអារ (គ្មានកូន)។
ក្លូន ជាកោសិកាមួយក្រុមដែលមានប្រភពចេញពីកោសិកាដើមតែមួយគត់។ ក្លូន ជាសារពាង្គកាយមួយក្រុមដែលមានព័ត៌មានសេនេទិចដូចគ្នាបេះបិទ។
ក្លូនរុក្ខជាតិ ជារុក្ខជាតិ១ក្រុមដែលមានប្រភពចេញពីជាលិការុក្ខជាតិមេមួយ ហើយមានព័ត៌មានសេនេទិចដូចគ្នាទាំងអស់ និងដូចទៅនឹង រុក្ខជាតិមេ។
ការបន្តពូជតាមរបៀបក្លូនជាការបន្តពូជដោយឥតភេទ ពីព្រោះឯកត្តៈថ្មីដែលកើតឡើងគ្មានការចូលរួមពីកាម៉ែតញី និងកាម៉ែតឈ្មោលទេ។កូនភ្លោះពិតអាចចាត់ទុកដូចជាក្លូនមួយបាន ពីព្រោះស៊ីកូតមួយចែកជាកោសិកាកូនពីរដែលមានព័ត៌មានសេនេទិចដូចគ្នាសុទ្ធសាធ។
ប៉ូលីប្លូអ៊ីឌី គឺកោសិកាទាំងឡាយនៃសាពាង្គកាយមួយមានសំណុំក្រូម៉ូសូមលើសពី 2n។ វាជាបាតុភូតដែលធ្វើឱ្យចំនួនក្រូម៉ូសូមកើនឡើងតាមពហុគុណនៃ n ។
វិស្វកម្មសេនេទិច ជាសំនុំនៃបច្ចេកទេសដែលអាចធ្វើបន្ទេរសែនចម្លែកមួយទៅកោសិកាបណ្តុះមួយដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឱ្យកោសិកានោះទទួលបានលក្ខណៈថ្មីជាប់នឹងសែនបន្ទេរនោះ។
វិស្វកម្មសេនេទិចមាន ៤ ជំហាន៖
• ការកាត់ម៉ូលេគុល ADN ជាអង្កត់តូចៗ
• ការបញ្ចូលអង្កត់ ADN បន្ទេរទៅក្នុងប្លាស្មីតបាក់តេរី
• ការបង្កើតក្លូន
• ការសម្តែងនៃសែន។
ប្លាស្មីត របស់បាក់តេវីមានរាងជារង្វង់តូចៗបិទជិត។
គេអាចផ្ទេរសែនពីកោសិកាមនុស្សទៅក្នុងកោសិកាបាក់តេរី ឬវីរុស។ ឧទាហរណ៍៖ គេអាចផ្ទេរសែនដែលអាចផលិតអរម៉ូនអាំងស៊ុយលីន ទៅក្នុងបាក់តេរី។ បាក់តេរី ដែលមានសែនបន្ទេរអាចសំយោគអរម៉ូនអាំងស៊ុយលីនរបស់មនុស្សបានហើយមានលក្ខណៈដូចអរម៉ូនអាំងស៊ុយលីនដែលសំយោគដោយមនុស្សដែរ។
សែនដែលបញ្ចូលទៅក្នុងកោសិការុក្ខជាតិធ្វើឱ្យរុក្ខជាតិនោះធន់នឹងជំងឺ សត្វល្អិតចង្រៃ អាកាសធាតុ ថ្នាំសម្លាប់សត្វល្អិត ថ្នាំសម្លាប់ស្មៅ។ វាក៏ធ្វើឱ្យរុក្ខជាតិផ្ដល់ផ្លែផ្កាច្រើននិងជួយបង្កើនគុណភាពដីដំណាំផងដែរ។
ផ្សិតមេរ៉ូតេស្យូម មានសែនមួយដែលអាចសំយោគស្យាណាមីតអ៊ីដ្រាតាស(Cyanamid hydratase)។ អង់ស៊ីមនេះបម្លែងស្យាណាមីតឱ្យទៅជាអ៊ុយរ៉េដែលជាប្រភពអាសូតសម្រាប់ការលូតលាស់របស់រុក្ខជាតិ។ សែននេះត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងដើមថ្នាំជក់។ វិស្វកម្មសេនេទិចផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់កសិករដូចជារុក្ខជាតិ ធន់នឹងជំងឺ សត្វល្អិតចង្រៃ អាកាសធាតុ ថ្នាំសម្លាប់សត្វល្អិត និងថ្នាំសម្លាប់ស្មៅ។ វាក៏ឱ្យធ្វើរុក្ខជាតិលូតលាស់ល្អនិងបង្កើនគុណភាពដីដំណាំផងដែរ។
ផលិតផលដែលបានពីបច្ចេកទេសនៃវិស្វកម្មសេនេទិចក្នុងវិស័យសុខាភិបាល គេអាចផលិតសារធាតុ១ចំនួនដែលមានប្រយោជន៍សម្រាប់ទប់ស្កាត់ការទន្ទ្រានពីមេរោគផ្សេងៗដូចជាគេផលិតប្រូតេអ៊ីនសម្រាប់ព្យាបាលជំងឺ៖
អង់ទីប្យូទិច ជាសារធាតុសាំញ៉ាំដែលផលិតដោយមីក្រូសារពាង្គកាយសម្រាប់ព្យាបាលជំងឺបង្កឡើងដោយបាក់តេរី។ ឧទាហរណ៍ ប៉េនីស៊ីលីន ផលិតចេញពីផ្សិតប៉េនីសេល្យូម ស្ត្រិបតូមីស៊ីន និង តេត្រាស៊ីគ្លីន ផលិតចេញពីបាក់តេរីស្តិ្របតូមីសែស។
ក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្មស្បៀងអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រប្រើប្រាស់វិស្វកម្មសេនេទិចដើម្បី ផលិតអាហារ និងស្រាជាដើម។
*សម្គាល់
• អង់ស៊ីមបង្រួម ជាអង់ស៊ីមដែលមានអំពើក្នុងការកាត់ម៉ូលេគុល ADN ជាអង្កត់តូចៗ។
• អង់ស៊ីមភ្ជាប់ ជាអង់ស៊ីមដែលមានអំពើក្នុងការភ្ជាប់ច្រវាក់ ADN ដែលបានកាត់ដោយអង់ស៊ីមបង្រួមអោយជាប់គ្នាឡើងវិញ។
របៀបផលិតអរម៉ូនអាំងស៊ុយលីនដោយវិស្វកម្មសេនេទិចគឺ៖
• ជំហានទី១៖ កាត់ ADN មនុស្សដោយអង់ស៊ីមសមស្រប។
• ជំហានទី២៖ ដក ADN ពីបាក់តេរីហើយកាត់វាដោយអង់ស៊ីម។
• ជំហានទី៣៖ បញ្ចូលអង្កត់ ADN របស់មនុស្សទៅក្នុង ADN បាក់តេរី។
• ជំហានទី៤៖ បាក់តេរីបង្កើនចំនួនយ៉ាងឆាប់រហ័សដែលធ្វើអោយសែននៅក្នុងបាក់តេរីនោះកើនចំនួនយ៉ាងច្រើនដែរ។ សែននីមួយៗសំយោគប្រូតេអ៊ីនអាំងស៊ុយលីន
។
សារធាតុគីមីដែលផលិតតាមបច្ចេកវិទ្យាជីវៈមានដូចជា៖
• ក្នុងវិស័យសុខាភិបាលមាន៖ អាំងស៊ុយលីន អាំងទែផេរ៉ូន អាំងទែឡឺគីនអង់ទីប្យូទិច និង វ៉ាក់សាំង។
• ក្នុងវិស័យកសិកម្មនិងឧស្សាហកម្មមាន៖ថ្នាំសំលាប់សត្វល្អិត។
អរម៉ូនលូតលាស់និងអរម៉ូនជួយអោយរុក្ខជាតិលូតលាស់លឿនមានផ្កានិងផ្លែ។