(ជ៥) មេរៀនទី១៖ (មេរៀនសង្ខេប) ADNជាព័ត៌មានសេនេទិច

១. សមាសធាតុគីមីនៃសម្ភារសេនេទិច
១.១ ការពិសោធរបស់លោកគ្រីភីត (Griffith 1928)

ភ្នឺម៉ូកូក ជាបាក់តេរីដែលបង្កឱ្យមានជំងឺរលាកសួត។ វាមានរូបរាង ២ បែបគឺរាង S និងរាង R។

   • បាក់តេរីS គឺរូបរាងមានស្រោមដែលធ្វើអំពីគ្លុយស៊ីត។ វាមានលក្ខណៈរហ័សក្នុងការបង្កឱ្យមានជំងឺ។
   • បាក់តេរីR គឺរាងគគ្រាតគ្មានស្រោមនិងមិនបង្កជំងឺទេ។

តាមការស្រាវជ្រាវរបស់លោកគ្រីភីតបានសន្និដ្ឋានថា បាក់តេរីR គ្មានស្រោមបំប្លែងជាបាក់តេរីSមានស្រោមដែលអាចបង្កជំងឺ និងបញ្ជូនទៅសណ្ដានក្រោយ។

១.២ ការពិសោធរបស់លោកអាវីរី

ការស្រាវជ្រាវរបស់ លោកអារីវី និងអ្នកវិទ្យាសាស្រ្ដផ្សេងទៀត បង្ហាញថាម៉ូលេគុល ADN ជាទម្រព័ត៌មានសេនេទិច។ លោកវ៉ាត់សុន និងគ្រិនរកឃើញទម្រង់ម៉ូលេគុល ADN ។ គំរូADN ម៉ូលេគុលនេះកើតឡើងពីច្រវ៉ាក់ពីរខ្សែដែលរុំជារង្វេលលើគ្នា។

១.៣ ការពិសោធរបស់ហឺស៊ី និងឆាស

ហឺស៊ី បានរៀបចំវីរុស២ក្រុម ដោយវីរុសមូយក្រុមចងភ្ជាប់ស្ពាន់ធ័រ វិទ្យុសកម្ម៣៥ហើយមួយក្រុមទៀតចងភ្ជាប់ផូស្វ័រ វិទ្យុសកម្ម៣២។ រួចគាត់យកវីរុសទាំងពីរក្រុម ដាក់លើបាក់តេរីហើយរងចាំឱ្យវីរុសបន្តពូជក្នុងបាក់តេរី។ តាមការពិសោធបង្ហាញថា ស្ពាន់ធ័រវិទ្យុសកម្ម ៣៥ នៅសល់ ឯផូស្វ័រវិទ្យុសកម្ម ៣២ គ្មាននៅសល់ទេ។ គាត់ធ្វើការសន្និដ្ឋានថា វីរុសបញ្ជូន ADN ទៅក្នុងបាក់តេរី បន្ទាប់មក ADN ស្វ័យតំឡើងទ្វេនិងសំយោគប្រូតេអ៊ីនដែលបង្កជាវីរុសថ្មីៗជាច្រើន។ដូចនេះ ADN ជាព័ត៌មានសេនេទិច។

២. ទម្រង់ម៉ូលេគុលADN
២.១ ធាតុបង្ករបស់ADN

ម៉ូលេគុលADN បង្កឡើងពីច្រវ៉ាក់នុយក្លេអូទីតពីរខ្សែ។ នុយក្លេអូទីតនីមួយៗមានធាតុបង្កគឺ អាស៊ីតផូស្វ័ររិចមួយម៉ូលេគុល+ស្ករអុកស៊ីរីបូសមួយម៉ូលេគុល+បាសអាសូតមួយម៉ូលេគុល។

បាសនីទ្រីចមានបួនបែប៖ អាដេនីន(A) ទីមីន(T) ស៊ីតូស៊ីន(C) ហ្គានីន(G)។ អាដេនីន និងទីមីន ជាគូបំពេញគ្នា ហើយស៊ីតូស៊ីន និងហ្គានីនជាគូបាសបំពេញគ្នាដែរ។ 

   H3PO4       +      ស្ករដេអុកស៊ីរីបូស      +      A

   H3PO4       +      ស្ករដេអុកស៊ីរីបូស      +      T

   H3PO4       +      ស្ករដេអុកស៊ីរីបូស      +      C

   H3PO4       +      ស្ករដេអុកស៊ីរីបូស      +      G

២.២ លក្ខណៈបាសអាសូត

តាមតារាងបរិមាណបាសអាសូតនៃADN ក្នុងកោសិកាផ្សេងៗបង្ហាញថា

ដូចនេះ 

   • បរិមាណទីនីន និងអាដេនីនស្មើគ្នា
   • បរិមាណស៊ីតូស៊ីន និងកានីនស្មើគ្នា

២.៣ គំរូម៉ូលេគុលADN

លោកវ៉ាត់សុន និងលោកគ្រឹក រកឃើញទម្រង់ម៉ូលេគុល ADN។ ម៉ូលេគុល ADN កើតពីច្រវ៉ាក់នុយក្លេអូទីត ២ខ្សែដែលរុំជារង្វេលលើគ្នា។ ច្រវ៉ាក់ទាំងពីរភ្ជាប់គ្នាទៅវិញទៅមកដោយសម្ព័ន្ធអ៊ីដ្រូសែនខ្សោយ តាមគោលការណ៍បំពេញបាសនីទ្រិចគឺ A ភ្ជាប់ T ដោយ សម្ព័ន្ធអ៊ីដ្រូសែន 2ជាន់ (A = T ) និង C ភ្ជាប់ G ដោយសម្ព័ន្ធអ៊ីដ្រូសែន 3ជាន់( C   G ) អាស៊ីតផូស្វ័រិចនៃនុយក្លេអូទីតមួយភ្ជាប់ទៅនឹងស្ករដេអុកស៊ីនៃនុយក្លេអូទីតមួយទៀតដោយសម្ព័ន្ធកូវ៉ាឡង់ ។

ប្រសិនបើគេពន្លាតច្រវ៉ាក់ទំាង២ ដែលរុំជារង្វេលដាក់ឱ្យរាបស្មើនោះ ម៉ូលេគុល ADN មានសភាពជាជណ្តើរយ៉ាងវែងដែលមានទទឹង2nm និងបណ្តោយច្រើនមីលីម៉ែតទៅច្រើនម៉ែតមេជណ្តើរកើតពីអាស៊ីតផូស្វ័រិច និងស្ករដេអុកស៊ីរីបូស ឯកាំជណ្តើរកើតពីបាស។

ដោយ 1ជំហាន=1រង្វេល=10ប្រឡោះ=3.4 nm  ហើយចន្លោះពីនុយក្លេអូទីត 1 ទៅនុយក្លេអូទីតមួយទៀត 1 = 0.34 nm

ម៉ូលេគុល ADN នីមួយៗមានចំនួននុយក្លេអូទីតច្រើន។ ម៉ូលេគុល ADN ផ្សេងៗខុសគ្នា ដោយចំនួនប្រភេទ និងទីតាំងរបស់នុយក្លេអូទីត។ តំណលំដាប់នុយក្លេអូទីតទាំងបួនប្រភេទ មានសារៈសំខាន់ សំរាប់សំគាល់ ម៉ូលេគុល ADN នីមួយៗ។

ឧទាហរណ៍៖ ម៉ូលេគុល ADN ដែលមានប្រវែង 1 nm មាននុយក្លេអូទីត 30 លានគូ។

សំគាល់៖

៣. ស្វ័យតំឡើងទ្វេ ADN
៣.១ បរិមាណ ADN ក្នុងកោសិកា

ADN មានលក្ខណៈពិសេសដូចតទៅ៖

   • ឯកត្តៈក្នុងប្រភេទតែមួយមានបរិមាណ ADN ថេរចំពោះគ្រប់កោសិកាលូតលាស់ តែកោសិកាបន្តពូជមានបរិមាណADNថយចុះមកពាក់កណ្ដាល។

   • បរិមាណADNប្រែប្រួលពីប្រភេទមួយទៅប្រភេទមួយទៀតព្រោះចំនួនក្រូម៉ូសូមប្រែប្រួល

៣.២ ស្វ័យតំឡើងទ្វេ AND

ធាតុបង្កគីមីនៃក្រូម៉ូសូម មាន ADN និង ប្រូតេអ៊ីនអ៊ីស្តូន វាមានរាងជានុយក្លេអូភីឡាម៉ង់ រងស្ពៀកម្ម។នុយក្លេអូភីឡាម៉ង់ បង្កឡើងពីម៉ូលេគុល ADN ដែលរុំលើគ្រាប់អ៊ីស្តូន។ ក្រាបខាងក្រោមនេះតាងពីការវិវត្តនៃបរិមាណADN ក្នុងមួយវដ្ដកោសិកា។

   • បរិមាណ ADN ប្រែប្រួលដូចតទៅ៖ 

        ០h → 8h   បរិមាណ ADN ថេរ

        8h → 14h    បរិមាណ ADN កើនឡើង(ស្វ័យតំឡើងទ្វេ)

       14h → 19h   បរិមាណ ADN ថេរ

       19h → 20h   បរិមាណ ADN ធ្លាក់ចុះ(ធ្វើមីតូស)

   ក. ដំណើរការស្វ័យដំឡើងទ្វេ AND

មុនចំណែកកោសិកានីមួយៗ ច្រវ៉ាក់នុយក្លេអូទឹតទាំង២នៃម៉ូលេគុល ADN មេ ផ្តាច់ចេញពីគ្នា។ ច្រវ៉ាក់ម្ខាងរបស់ ADN មេជាពុម្ពសម្រាប់ សំយោគច្រវ៉ាក់ថ្មីបំពេញបន្ថែម។ ម៉ូលេគុល ADN កូនទាំង២ ដូចម៉ូលេគុល ADN មេបេះបិទ។ នៅពេលចំណែកកោសិកា កោសិកាកូននីមួយៗបានទទួលម៉ូលេគុល ADN កូនមួយក្នុង ចំណោម ADN កូនទាំង២ ។ ដូចនេះកោសិកាកូនទទួលបានព័ត៌មានសេនេទិចទាំងស្រុងពីកោសិកាមេ ។ ចលនការស្វ័យដំឡើងទ្វេ ADNមានសារសំខាន់៖

   • រក្សាចំនួនក្រូម៉ូសូមឱ្យនៅដដែល ពេលកោសិកាធ្វើចំណែក។ 
   • នៅចំណែកមីតូស កោសិកាកូន និងកោសិកាមេមាន ADN ដូចគ្នា។ ដូចនេះចលនការស្វ័យដំឡើងទ្វេ ADNធានាឱ្យមានការបញ្ជូនព័ត៌មានសេនទិចដូចគ្នាពីកោសិកាមេទៅកោសិកាកូន ។
   • ចលនការស្វ័យដំឡើងទ្វេ ADN ប្រព្រឹត្តទៅនៅវគ្គSនៃចន្លោះវគ្គ ។
   • ផ្នែកស្វ័យដំឡើងទ្វេ ជាតំបន់នៃម៉ូលេគុលADNដែលធ្វើការស្វ័យដំឡើងទ្វេ នៅចន្លោះតំបន់មិនទាន់មានការស្វ័យដំឡើងទ្វេ ។
   • ADN ប៉ូលីមរ៉ាស ជាអង់ស៊ីមយថាប្រភេទ ។

   ខ. ស្វ័យដំឡើងទ្វេ ADN ក្នុងប្រូការីយ៉ូត

បាក់តេរីមានក្រូម៉ូលេគុលតែមួយ។ AND របស់វាមានរាងជារង្វង់ដែលត្រូវដំឡើងទ្វេមុនចំណែកកោសិកា។ ដំឡើងទ្វេប្រព្រឹត្តទៅដោយចេញពីចំណុចតែមួយ រួចញែកចេញទៅតាមទិសដៅពីរផ្ទុយគ្នា។ បាក់តេរីអាចដំឡើងទ្វេក្នុងល្បឿនប្រហែល គូបាសក្នុងមួយនាទី ហើយប្រហែល ៤០នាទី។

   គ. ដំឡើងទ្វេ ADN ក្នុងអឺការីយ៉ូត

ក្នុងកោសិកាអឺការីយ៉ូតស្វ័យដំឡើងទ្វេប្រព្រឹត្តទៅក្នុងល្បឿនក្នុងសភាពយឺតប្រហែល 500 ទៅ 5000គូបាស / នាទី និងនៅលើចំណុចជាច្រើន ផ្ទុយពីល្បឿនការដំឡើងទ្វេ ADN ក្នុងកោសិកាមនុស្ស មានរាប់ពាន់លានគូបាស ។

៣.៣ នាទីស្វ័យដំឡើងទ្វេ

ស្វ័យដំឡើងទ្វេ ADN មាននាទីរ៉ាប់រងការដំឡើងទ្វេនៃក្រូម៉ូសូមចំនួន និងរូបរាងរបស់វាឱ្យនៅដដែលក្រោយចំណែកកោសិកា ហើយវារក្សាព័ត៌មានសេនេទិចឱ្យនៅថេរដដែលក្នុងការឆ្លងកាត់ជំនាន់ ។