(ជ៤) មេរៀនទី៣៖ (មេរៀនសង្ខេប) អង់ស៊ីម

១. អង់ស៊ីម

អង់ស៊ីម ជាសារធាតុប្រូតេអ៊ីន ដែលមាននាទីជាកាតាលីករជួយជម្រុញល្បឿនប្រតិកម្មគីមីជីវៈផ្សេងៗ។ ប្រសិន បើគ្មានអង់ស៊ីមទេសកម្មភាពផ្សេងៗក្នុងសារពាង្គកាយមិនអាចប្រព្រឹត្តទៅបានទេ។ 

អង់ស៊ីម គឺជាកាតាលីករគីមីជីវៈដែលមានប្រតិកម្មយថាប្រភេទកម្រិតខ្ពស់ ហើយសកម្មភាពនៃប្រតិកម្មគីមីជីវៈគឺទៀងទាត់ និងជាក់លាក់។

     ក្នុងបន្ទប់ពិសោធន៍៖ ដើម្បីបំបែកគ្លុយស៊ីត ខ្លាញ់ ប្រូតេអ៊ីនត្រូវមានកាតាលីករ សីតុណ្ហភាព និងកត្តាផ្សេងៗ ដើម្បីជំរុញប្រតិកម្មប្រព្រឹត្តទៅបានល្អ។ ក្នុងសារពាង្គកាយរស់ មិនអាចប្រើកំដៅ ឬ កំហាប់ប្រតិករបានទេ តែប្រតិកម្មគីមីទាំងនោះប្រើប្រាស់កាតាលីករសរីរាង្គ ដែលផលិតពីប្រូតេអ៊ីន ហៅថា អង់ស៊ីម។ ឧទាហរណ៍៖ អាហារដែលយើងបរិភោគ មិនអាចរលាយក្នុងទឹក ឬសាយបានទេ។ អាហារទាំងនេះជាម៉ូលេគុលធំៗ ជាហេតុមិនអាចឆ្លងកាត់ផ្ទៃភ្នាសកោសិកាបានគឺ វាត្រូវតែផ្លាស់ប្ដូរទៅជា 
   • សារធាតុងាយតូចៗ ដែលអាចរលាយក្នុងទឹក
   • ម៉ូលេគុលរបស់វាអាចជ្រាបតាមភ្នាសកោសិកាបាន។

២. ចំណែកថ្នាក់អង់ស៊ីម

គេធ្វើចំណែកថ្នាក់អង់ស៊ីម ដោយផ្អែកលើនាទីរបស់វាគឺឈ្មោះរបស់អង់ស៊ីមដែលបញ្ចប់ដោយពាក្យ អាស បន្ថែមលើឈ្មោះ ស៊ុបត្រាត។ គេធ្វើចំណែកថ្នាក់អង់ស៊ីមជា៦ក្រុមគឺ៖

   ក. អុកស៊ីដូរេដុតាស (Oxydoreductases)

អុកស៊ីដូរេដុតាស (Oxydoreductases) ជាអង់ស៊ីមចូលរូមប្រតិកម្មអុកស៊ីដូរេដុកម្ម (ប្រតិកម្មរេដុក)។ ថ្នាក់រងរបស់ក្រុមនេះមាន ដេអ៊ីដ្រូសែនណាស( អុកស៊ីដាស អុកស៊ីសែនណាស ពែអុកស៊ីដាស រេដុតាស និងអ៊ីដ្រុកស៊ីឡាស។ 

   ខ. ត្រង់ស្វេរ៉ាស (Transferases)

ត្រង់ស្វេរ៉ាស (Transferases) ជាអង់ស៊ីមដែលចូលរួមក្នុងប្រតិកម្មគីមី យថាប្រភេទដោយផ្ទេរម៉ូលេគុល ពីបណ្ដុំមួយពទៅបណ្ដុំមួយទៀត។ ឧទាហរណ៍៖ ត្រង់ស៍កាបុកស៊ីឡាស ។

   គ. អ៊ីដ្រូឡាស (Hydrolases)

អ៊ីដ្រូឡាស (Hydrolases) ជាអង់ស៊ីមដែលចូលរួមប្រតិកម្មផ្ដាច់សម្ព័ន្ធគីមីដោយភ្ជាប់អ៊ីយ៉ុង OH^- និងអ៊ីយ៉ុង H⁺ ដែលបានមកពីម៉ូលេគុលទឹក(ប្រតិកម្មអ៊ីដ្រូលីស)។ អ៊ីដ្រូឡាសមាន កាបូអ៊ីដ្រាស ប្រូតាឡាស លីប៉ាស អេស្ទែរ៉ាស ផូស្វាតាស ប៉ិបទីដាស។

   ឃ. លីយ៉ាស (Lyases) 

លីយ៉ាស (Lyases) ជាអង់ស៊ីមដែលបំបែកទឹក កាបូនឌីអុកស៊ីត និងអាម៉ូញ៉ាក់ ក្នុងនោះរួមមានដេអ៊ីដ្រាតាស ឌែមីណាលីយ៉ាស។

   ង. អ៊ីសូមេរ៉ាស 

អ៊ីសូមេរ៉ាស ជាអង់ស៊ីមដែលជួយជម្រុញប្រតិកម្មម៉ូលេគុល ដើម្បីរៀបចំម៉ូលេគុលជាថ្មី។ ឧទាហរណ៍ អេពីមេរ៉ាស មុយតាស។

   ច. លីហ្គាស (Ligases)

លីហ្គាស (Ligases) ជាអង់ស៊ីមដែលចូលរួមក្នុងប្រតិកម្មបង្កើតសម្ព័ន្ធគីមីរវាងម៉ូលេគុលស៊ុបស្រ្តាតពីរ វាជាសាំងតេតាស និងកាបុកស៊ីឡាស។

៣. លក្ខណៈរបស់អង់ស៊ីម

អង់ស៊ីម ជាប្រូតេអ៊ីនមានសកម្មភាពខ្លាំងក្លាបំផុត។ ឧទាហរណ៍៖ កាតាឡាសមួយម៉ូលេគុលអាច បំបែកអ៊ីដ្រូសែនពែអុកស៊ីតរាប់លានក្នុងរយៈពេលតែមួយនាទី។ 

អង់ស៊ីមមានលក្ខណៈសម្បត្តិដូចជា៖

   • អង់ស៊ីមមួយចំនួនតូចអាចបង្កើនប្រតិកម្មបានមួយចំនួនធំ។
   • អង់ស៊ីមអាចបង្កើនល្បឿនប្រតិកម្មគីមីជីវៈដែលកើតមានក្នុងកោសិកា។
   • អង់ស៊ីមមួយមានអំពើទៅលើតែស៊ុបស្រ្តាតមួយ
   • អង់ស៊ីមគឺជាប្រូតេអ៊ីនយថាប្រភេទនៃអំពើរបស់វា។

សារធាតុដែលអង់ស៊ីមមានអំពើអាស្រ័យទៅលើស៊ុបស្រ្តាត៖

   ក. ឥទ្ធិពលនៃសីតុណ្ហភាពទៅលើសកម្មភាពអង់ស៊ីម

អង់ស៊ីម មានដំណើរការប្រសើរបំផុត នៅពរលមានសីតុណ្ហភាពខ្ពស់។ តាមរយៈក្រាបខាងក្រោម អង់ស៊ីមមានសកម្មភាពប្រសើរបំផុតនៅសីតុណ្ហភាព ៤០ អង្សាសេ ទៅ ៤៥ អង្សាសេហើយសកម្មភាពអង់ស៊ីមត្រូវថយចុះនៅសីតុណ្ហភាពខ្ពស់ពេក(លើសពី៤៥ប អង្សាសេ) និងទាបពេកនៅ ០ អង្សាសេ។

   ខ. ឥទ្ធិពលpHទៅលើអង់ស៊ីម

តាមរយៈក្រាបខាងក្រោម អង់ស៊ីមមានសកម្មភាពអាស្រ័យទៅលើ pH ។ អង់ស៊ីមអាមីឡាសមានសកម្មភាពប្រសើរបំផុតនៅកម្រិត pH=7 ហើយសកម្មភាពអង់ស៊ីមអាមីឡាសថយចុះនៅកំហាប់ pH<7 និង pH>7 ខ្ពស់ពេក។ បើ pH=4 ឬស្មើ 9 អាមីឡាសបាត់បង់គុណភាពទាំងស្រុង។

   គ. ឥទ្ធិពលស៊ុបស្រ្តាត និងកំហាប់អង់ស៊ីមទៅលើល្បឿនប្រតិកម្ម

កាលណាកំហាប់អង់ស៊ីមកាន់តែខាប់ ល្បឿនប្រតិកម្មគីមីកាន់តែកើនឡើង។ ប៉ុន្តែនៅពេលដល់ចំណុចកំពូលមួយល្បឿនប្រតិកម្មគឺនៅថេរ។

   ឃ.អង់ស៊ីមត្រូវការកូអង់ស៊ីមដើម្បីធ្វើសកម្មភាព

ដើម្បីជួយក្នុងប្រតិកម្មផ្សេងៗ អង់ស៊ីមមួយចំនួនត្រូវការអង្គធាតុសមាស ហៅថា កូអង់ស៊ីម មានដូចជាវីតាមីនបេកុំផ្លិច។ 

   ង. អង់ស៊ីមជាកាតាលីករដែលមានប្រតិកម្មបញ្រ្ចាស

ប្រតិកម្មភាគច្រើនក្នុងសារពាង្គកាយ សុទ្ធតែបញ្រ្ចាសទៅវិញទៅមក។