ដើម្បីទទួលបានព័ត៌មានពីខាងក្នុងសារពាង្គកាយនិងបរិស្ថានខាងក្រៅសត្វប្រើប្រាស់បណ្ដាញប្រសាទក្នុងការបញ្ជូនព័ត៌មានទាំងឡាយទៅកោសិកាផ្សេងៗព្រមទាំងបញ្ជាទៅសាច់ដុំ និងក្រពេញទាំងអស់នៃសារពាង្គកាយ។
ប្រូទីសគ្មានប្រព័ន្ធប្រសាទពិតប្រាកដទេ តែវាមានលទ្ធភាពឆ្លើយតបទៅនឹងរំញោចខ្លះៗតាមរបៀបសម្របសម្រួលពិសេសរបស់វា។ ប្រូទីសខ្លះមានរោមញ័រពិសេស ដែលមាននាទីដូចណឺរ៉ូនរបស់សត្វថ្នាក់ខ្ពស់ភាគច្រើនដែរ។ ប្រូទីសអាចផ្លាស់ទីទៅរកអាហារ ឬចេញឆ្ងាយពីសារធាតុពុលនិងឧបសគ្គផ្សេងៗ។
ប្រព័ន្ធប្រសាទរបស់អ៊ីត
អ៊ីតគ្មានមជ្ឈមណ្ឌលប្រសាទ (ខួរក្បាលឬខួរឆ្អឹងខ្នង) សំរាប់ត្រួតពិនិត្យ និងសម្របសម្រួលអាំងភ្លុចប្រសាទទេ គឺប្រព័ន្ធប្រសាទអ៊ីតមានលក្ខណៈជាបណ្ដាញសរសៃប្រសាទ។ នៅពេលផ្នែកណាមួយនៃសារពាង្គកាយទទួលបានរំញោច អាំងភ្លុចប្រសាទសាយយឺតៗ ចេញពីកន្លែងរំញោចនោះទៅពាសពេញបណ្ដាញសរសៃប្រសាទទាំងមូលនៃសារពាង្គកាយ។
ប្រព័ន្ធប្រសាទជន្លេនមានលក្ខណៈស្មុគស្មាញជាងប៉ារ៉ាមេស៊ីនិងអ៊ីត គឺប្រព័ន្ធប្រសាទកើតឡើងពីខួរក្បាល កង់ឃ្លីយ៉ុង និងសរសៃប្រសាទចំហៀង។ កង់ឃ្លីយ៉ុងគឺកើតឡើងពីតួកោសិកាមួយក្រុម និងអន្តរណឺរ៉ូន ដែលប្ដូរបញ្ជូនបន្ត និងសម្របសម្រួលអាំងភ្លុចប្រសាទ។
ប្រព័ន្ធប្រសាទកណ្ដូបមានលក្ខណៈស្រដៀងគ្នានិងជន្លេនដែរ គឺវាមានខួរក្បាល ពោះមានសរសៃប្រសាទរឹងមួយគូ និងកង់គ្លីយ៉ុងស្ថិតនៅតាមបណ្ដោយដងខ្លួន។ សរីរាង្គវិញ្ញាណកណ្ដូបមានការវិវត្តខ្ពស់ជាងជន្លេនគឺ មានភ្នែក ពុក ជីវ្ហាវិញ្ញាណ ហើយក៏ជាសត្វរស់និងសំឡេងផងដែរ។
ប្រព័ន្ធប្រសាទសត្វឆ្អឹងកងមានពីរផ្នែកគឺ៖
• មជ្ឈមណ្ឌលប្រសាទមានខួរក្បាល និងខួរឆ្អឹងខ្នងដែលជាកន្លែងទទួលព័ត៌មាន និងបកប្រែ នៅក្នុងប្រព័ន្ធប្រសាទ។
• បរិមណ្ឌលប្រសាទមានផ្លូវប្រសាទស្ថិតនៅពាសពេញសារពាង្គកាយលើកលែងតែខួរក្បាលនិងខួរឆ្អឹងខ្នង។
• ផ្លូវប្រសាទចែកជាពីរក្រុមគឺផ្លូវប្រសាទវិញ្ញាណនាំជាអ្នកបញ្ជូនព័ត៌មានពីធ្មួលវិញ្ញាណទៅកាន់់មជ្ឈមណ្ឌលប្រសាទ។
ផ្លូវប្រសាទចលករជាអ្នកទទួលបញ្ជាពីមជ្ឈមណ្ឌលប្រសាទមកសរីរាង្គប្រតិកម្មវិញ។ ក្នុងផ្លូវប្រសាទចលករចែកចេញជាប្រព័ន្ធប្រសាទឆន្ទៈជាអ្នកបញ្ជាសាច់ដុំជាប់ឆ្អឹង
និងប្រសាទអឆន្ទៈជាអ្នកភ្ញោចក្រពេញនិងសាច់ដុំដទៃទៀតក្នុងសារពាង្គកាយ។ ភីប(សរសៃ)ប្រសាទរួមគ្នាជាបាច់ហៅថា បាច់ប្រសាទ។
ប្រព័ន្ធប្រសាទសត្វឆ្អឹងកងមានការអភិវឌ្ឍខ្ពស់ដោយខួរក្បាលវាមានការលូតលាស់ល្អ និងមានសរីរាង្គវិញ្ញាណច្រើន។ អឌ្ឍគោលខួរជាតំបន់វិនិច្ឆ័យនៃខួរក្បាលដោយវាទទួលបកស្រាយកំណត់តំណបទៅនឹងព័ត៌មានរបស់សរីរាង្គវិញ្ញាណ។ ខួរតូចមាននាទីសម្របសម្រួលចលនា និងពិនិត្យលំនឹង។ សរីរាង្គឃានវិញ្ញាណរបស់មនុស្សមានអនុភាពទាបជាងគេ បើធៀបជាមួយឆ្កែ ឆ្មា ចំណែកឯ ឆ្កែ ប្រចៀវ ផ្សោត មានភាពរួសជាមួយសំឡេងខ្ពស់ជាងមនុស្ស។
ប្រព័ន្ធប្រសាទមនុស្សមាននាទី៖
• ទទួលនិងវិភាគព័ត៌មាន ពីមជ្ឈដ្ឋានខាងក្រៅ និងពីផ្នែកផ្សេងៗក្នុងសារពាង្គកាយ។
• ឆ្លើយតបទៅនឹងព័ត៌មាន បន្ទាប់ពីទទួលបានព័ត៌មានវាបញ្ជាទៅសរីរាង្គពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងសារពាង្គកាយដើម្បីសម្របសម្រួលហើយឆ្លើយតបនឹងព័ត៌មាននោះ។
• តំហែរក្សាថេរលំនឹង ប្រព័ន្ធប្រសាទតំហែរក្សាលំនឹង ដោយបញ្ជាឱ្យសារពាង្គកាយឆ្លើយតបឱ្យបានសមស្របនឹងព័ត៌មានដែលទទួលបាន។
ណឺរ៉ូន ជាកោសិកាឯកទេសដែលមាននាទីបញ្ជូនព័ត៌មានទៅពាសពេញសារពាង្គកាយ។ ព័ត៌មានដែលណឺរ៉ូនដឹកនាំហៅថា អាំងភ្លុចប្រសាទ។
ណឺរ៉ូនមានបីផ្នែកសំខាន់ៗគឺ៖
• ដង់ឌ្រីត ជាសរសៃឆ្មារៗខ្លីដែលបែកចេញពីតួកោសិកា មាននាទីដឹកនាំអាំងភ្លុចប្រសាទហើយបញ្ជូនទៅកាន់តួកោសិកា។
• តួកោសិកា មានផ្ទុកមីតូកុងឌ្រី
ប្រដាប់កុលស៊ី សារធាតុនីស និងណឺរ៉ូភីប្រី។
ណឺរ៉ូភីប្រី ជាសរសៃតូចល្អិតបំផុតដែលឃើញមាននៅក្នុងអាក់សូន ដង់ឌ្រីត និងតួកោសិកា វាមាននាទីបញ្ជូនអាំងភ្លុចនៅក្នុងកោសិកាប្រសាទ។
• អាក់សូន ជាពន្លយដែលបែកចេញពីតួកោសិកាមានតែមួយវែងហើយធំ។
តាមតួនាទីរបស់វា គេចែកណឺរ៉ូនជាបីប្រភេទ៖
• ណឺរ៉ូនវិញ្ញាណនាំ មាននាទីដឹកនាំព័ត៌មានទៅកាន់មជ្ឈមណ្ឌលប្រសាទ
• ណឺរ៉ូនចលករ មាននាទីដឹកនាំព័ត៌មានពីមជ្ឈមណ្ឌលប្រសាទទៅកាន់សរីរាង្គប្រតិកម្ម(សាច់ដុំ ក្រពេញ)
•
ណឺរ៉ូនភ្ជាប់(អន្តរណឺរ៉ូន)មាននាទីបញ្ជូនព័ត៌មានបន្តពីណឺរ៉ូនមួយទៅណឺរ៉ូនមួយទៀត។
តាមពន្លយចេញពីតួកោសិការបស់វា គេចែកណឺរ៉ូនជាបីប្រភេទ៖
• ណឺរ៉ូនឯកប៉ូល មានពន្លយមួយបែកចេញពីតួកោសិកា មានតួនាទីដឹកនាំព័ត៌មានចេញពីធ្មួលវិញ្ញាណទៅកាន់មជ្ឈមណ្ឌលប្រសាទ។
• ណឺរ៉ូនទ្វេរប៉ូល មានពន្លយពីរបែកចេញពីតួកោសិកា
មាននាទីបញ្ជូនបន្តនូវព័ត៌មានចេញពីណឺរ៉ូនមួយទៅណឺរ៉ូនមួយទៀត។ វាមានទីតាំងនៅក្នុងមជ្ឈមណ្ឌលប្រសាទ។
• ណឺរ៉ូនពហុប៉ូល មានពន្លយច្រើនចេញពីតួកោសិកាមាននាទីដឹកនាំព័ត៌មានពីមជ្ឈមណ្ឌលប្រសាទ ទៅកាន់សរីរាង្គចលករ។
អាំងភ្លុចប្រសាទ ធ្វើដំណើរចាប់ពីដង់ឌ្រីតមួយហើយធ្វើដំណើរយ៉ាងលឿនទៅកាន់តួកោសិការបស់ណឺរ៉ូនរួចចុះតាមអាក់សូនរហូតដល់ ចុងអាក់សូន អាំងភ្លុចប្រសាទធ្វើដំណើរតាមបណ្ដោយណឺរ៉ូនក្រោមរូបរាងជាសញ្ញាណអគ្គិសនី និងគីមី។
ស៊ីណាប់ គឺជាចន្លោះលំហតូចមួយ រវាងអាក់សូននៃណឺរ៉ូនមួយ និងដង់ឌ្រីតនៃណឺរ៉ូនមួយទៀត។ នៅចុងអាក់សូនមានថង់តូចៗជាច្រើនដែលផ្ទុកសារធាតុគីមី(ណឺរ៉ូនបញ្ជូនសារ)។ ពេលអាំងភ្លុចប្រសាទទៅដល់ចុងនៃអាក់សូន ថង់ទាំងនោះផ្ទុះបែកហើយបញ្ចេញណឺរ៉ូនបញ្ជូនសារសាយឆ្លងកាត់ស៊ីណាប់។ បន្ទាប់មកណឺរ៉ូនបញ្ជូនសារនេះបង្កើតអាំងភ្លុចប្រសាទនៅក្នុងដង់ឌ្រីតរបស់ណឺរ៉ូនមួយទៀត រួចវាធ្វើដំណើរតាមតួកោសិកា និងចុះតាមអាក់សូន។
ខួរក្បាល ជាសរីរាង្គសំខាន់ជាងគេ នៃមជ្ឈមណ្ឌលប្រសាទ មានណឺរ៉ូនប្រហែល ១០០ ពាន់លាន។ ខួរក្បាលមានទម្ងន់ប្រហែលពី ១២០០ ក្រាមទៅ ១៣៥០ ក្រាម ចំពោះមនុស្សប្រុស និងប្រហែលពី ១០០០ ក្រាមទៅ ១២៥០ ក្រាមចំពោះមនុស្សស្រី។ ផ្ទៃក្រឡារបស់វាប្រហែល២០០០ ទៅ ២១០០Cm3។
ខួរក្បាល ការពារដោយ ឆ្អឹងលលាដ៍ក្បាល។ ខួរក្បាលស្រោបដោយជាលិកាសន្ធានបីស្រទាប់ហៅថា ស្រោមខួរ។ ចន្លោះរវាងស្រទាប់ក្នុងបង្អស់ និងស្រទាប់កណ្ដាលពេញដោយធាតុរាវគឺ ទឹកខួរ។ ទឹកខួរ រត់កាត់ខួរក្បាលដោយ ដឹកនាំអុកស៊ីសែន គ្លុយកូស កោសិកាឈាមស និងអរម៉ូន។
ដើម្បីឱ្យខួរក្បាលបំពេញនាទីបានល្អ វាត្រូវ ទទួលការផ្គត់ផ្គង់អាហារ និងអុកស៊ីសែនជាប្រចាំ។ ប្រសិនបើការផ្គត់ផ្គង់អុកស៊ីសែន ត្រូវកាត់ផ្ដាច់រយៈពេល ២ ទៅ ៣នាទី ខួរក្បាលនឹងអាចរងការខូចខាតបណ្ដាលឱ្យស្លាប់។ ខួរក្បាលមានបីតំបន់សំខាន់ៗគឺ ខួរធំ ខួរតូច និងខួរកញ្ចឹងក។
•
ខួរធំជាផ្នែកធំជាងគេនៃខួរក្បាល ខួរធំចែកជា ២ ចំហៀង គឺអឌ្ឍគោលខួរស្ដាំត្រួតពិនិត្យសកម្មភាពសារពាង្គកាយខាងឆ្វេង និងអឌ្ឍគោលខួរឆ្វេងត្រួតពិនិត្យសកម្មភាពសារពាង្គកាយខាងស្ដាំ។
នៅផ្នែកបាតនៃខួរធំកើតពីសារធាតុប្រផេះហៅថា តាឡាមុស។
តាឡាមុសមាននាទីទទួលអាំងភ្លុចពីណឺរ៉ូនវិញ្ញាណនាំហើយបញ្ជូនទៅកាន់សំបកខួរដើម្បីបកស្រាយ។ ក្រៅពីនេះ តាឡាមុសជ្រើសរើសព័ត៌មានមួយចំនួនដែលអាចទប់ស្កាត់មិនឱ្យរំភើបខ្លាំងពេក។ អ៊ីប៉ូតាឡាមុសស្ថិតនៅក្រោមតាឡាមុស។ វាត្រួតពិនិត្យវេទនារម្មណ៍សំខាន់ៗទាក់ទងនឹងការថែរក្សាលំនឹងដូចជាការស្រេក
ការឃ្លាន តំហែសីតុណ្ហភាព តុល្យភាពទឹក និងសម្ពាធឈាម។ អ៊ីប៉ូតាឡាមុសមាននាទីសំរាប់បង្កើត ឬភ្ញោចការបញ្ចេញអរម៉ូនរបស់អ៊ីប៉ូភីស។
• ខួរតូចស្ថិតនៅផ្នែកខាងក្រោយក្រោមខួរធំ។ ខួរតូចក៏មានសារធាតុប្រផេះនិងសដែរ។
ខួរតូចត្រួតពិនិត្យចលនាឆន្ទៈទាំងអស់ និងចលនាអឆន្ទៈមួយចំនួន។ ខួរតូចបញ្ជូនអាំងភ្លុចទៅកាន់សំបកខួរក្បាលដើម្បីកែលំអរ និងសម្របសម្រួលចលនាសាច់ដុំ។ ដូចនេះសំបកខួរក្បាលនិងខួរតូចធ្វើការរួមគ្នាដើម្បី បង្កើតចលនាឆន្ទៈឱ្យមានសណ្ដាប់ធ្នាប់និងរលូន។
ឧទាហរណ៍៖
ដំណើរទ្រេតទ្រោតនិងសញ្ញាផ្សេងៗទៀតនៃការបាត់បង់លំនឹង កើតមាននៅពេលណាគេផឹកគ្រឿងស្រវឹងច្រើនពេក ដែលបណ្ដាលឱ្យមានការបាត់បង់ជាបណ្ដោះអាសន្ននូវនាទីរបស់ខួរតូច។
• ខួរកញ្ចឹងកស្ថិតនៅខាងក្រោមខួរធំ
និងខួរតូច ហើយភ្ជាប់នឹងខួរឆ្អឹងខ្នង។ ស្រទាប់ក្រៅជាសារធាតុស ឯស្រទាប់ក្នុងជាសារធាតុប្រផេះ។ ខួរកញ្ចឹងកកើតឡើងពីភីបប្រសាទដែលភ្ជាប់ខួរឆ្អឹងខ្នង ទៅនឹងផ្នែកផ្សេងៗទៀតនៃខួរក្បាល។
ឧទាហរណ៍៖ ណឺរ៉ូនក្នុងខួរកញ្ចឹងកតម្រូវដង្ហើមនិងត្រួតពិនិត្យចង្វាក់បេះដូង។
ខួរឆ្អឹងខ្នង បន្តចេញពីរខួរក្បាលសន្ធឹងចុះមកខាងក្រោមតាមប្រហោងឆ្អឹងកងខ្នងប្រវែងប្រហែល៤២ទៅ ៤៥Cm។ តាមខ្នាត់ទទឹងខួរឆ្អឹងខ្នង៖ ផ្នែកខាងក្នុងមានរាងជាអក្សរHដែលជាសារធាតុប្រផេះ។ សារធាតុប្រផេះកើតពីអន្តរណឺរ៉ូន និងតួកោសិកានៃណឺរ៉ូនចលករហើយត្រូវបានរុំព័ទ្ធជុំវិញដោយសារធាតុស។ សារធាតុសមានភីបរបស់អាក់សូនដែលដឹកនាំអាំងភ្លុចរវាងផ្នែកទាំងអស់នៃសារពាង្គកាយជាមួយខួរឆ្អឹងខ្នងនិងខួរក្បាល។ នៅចំកណ្ដាលឆ្អឹងខ្នង ជាប្រហោងឆ្អឹងខ្នងដែលពេញទៅដោយធាតុរាវខួរឆ្អឹងខ្នង។
ខួរឆ្អឹងខ្នងមានសារៈសំខាន់ដោយសំអាងលើមូលហេតុ២គឺ៖
• ទី១៖ វាភ្ជាប់សរសៃប្រសាទនៃបរិមណ្ឌលប្រសាទទៅនឹងខួរក្បាល។
• ទី២៖ វាត្រួតពិនិត្យរេផ្លិចខ្លះៗដែលជាតំណបស្វ័យប្រវត្តិ។
គ្រប់ផ្នែកទាំងអស់នៃប្រព័ន្ធប្រសាទរួមបញ្ចូលទាំងសរសៃប្រសាទលលាដ៍ក្បាល១២គូដែលបែកចេញពីខួរក្បាល និងសរសៃប្រសាទឆ្អឹងខ្នង៣១គូដែលបែកចេញពីខួរឆ្អឹងខ្នងជា បរិមណ្ឌលប្រសាទលើកលែងតែខួរក្បាលនិងខួរឆ្អឹងខ្នង។
បរិមណ្ឌលប្រសាទចែកចេញជា២ក្រុមគឺ ប្រព័ន្ធប្រសាទសូម៉ាទិច និងប្រព័ន្ធប្រសាទស្វ័យប្រវត្តិ។
• ប្រព័ន្ធប្រសាទសូម៉ាទិច មានណឺរ៉ូនដែលភ្ជាប់មជ្ឈមណ្ឌលប្រសាទទៅនឹងសាច់ដុំឆ្នូត ឬសាច់ដុំឆន្ទៈ។
• ប្រព័ន្ធប្រសាទស្វ័យប្រវត្តិ
ធ្វើដំណើរទៅក្រពេញ សាច់ដុំរលីង និងសាច់ដុំបេះដូង។
ប្រព័ន្ធប្រសាទស្វ័យប្រវត្តិចែកចេញជា២ផ្នែកគឺ៖
• ប្រព័ន្ធប្រសាទសាំប៉ាទិច មានសកម្មភាពនៅពេលមានភាពតានតឹង។
• ប្រព័ន្ធប្រសាទប៉ារ៉ាសាំប៉ាទិច មានអំពើបញ្រ្ចាសគ្នានិងផលនៃប្រព័ន្ធប្រសាទសាំប៉ាទិច។ ប្រព័ន្ធប្រសាទប៉ារ៉ាសាំប៉ាទិចធ្វើឱ្យសារពាង្គកាយត្រឡប់ទៅស្ថានភាពដើមវិញ។
ថ្នាំជាច្រើនដូចជា អាល់កុល កាផេអ៊ីនមានឥទ្ធិពលផ្ទាល់លើប្រព័ន្ធប្រសាទ។ នៅពេលផឹកចូល អាល់កុលឆ្លងកាត់តាមភ្នាសក្រពះនិងភ្នាសពោះវៀនតូចចូលទៅក្នុងប្រដាប់របត់ឈាម។ អាល់កុលពន្យឺតសកម្មភាពមជ្ឈមណ្ឌលប្រសាទ។ ការវិនិច្ឆ័យ ការពិចារណា សតិ និងការប្រមូលផ្ដុំអារម្មណ៍ត្រូវថយចុះ។ ការប្រើប្រាស់ អាល់កុលច្រើនហួស បំផ្លាញកោសិកាខួរក្បាលនិងថ្លើម។ កាផេអ៊ីនបង្កើនល្បឿនសកម្មភាពនៃមជ្ឈមណ្ឌលប្រសាទ។ ការផឹកកាផេអ៊ីនច្រើនហួស អាចបង្កើនអត្រាចង្វាក់បេះដូងនិងបណ្ដាលឱ្យរសាប់រសល់ ដំណើរញ័រៗ ដេកមិនលក់ វាក៏អាចភ្ញោចតម្រងនោមឱ្យផលិតទឹកនោមច្រើនដែរ។ សារធាតុនីកូទីនមាននៅក្នុងថ្នាំជក់ វាបង្កើនការបញ្ចេញអរម៉ូនអេពីណេព្រីន នីកូទីន បង្កើនអត្រាចង្វាក់បេះដូង សម្ពាធឈាម អត្រាដង្ហើម និងការបញ្ចេញជាតិអាស៊ីតក្នុងក្រពះ។