(ជ១) ​មេរៀនទី៣៖ (សង្ខេបមេរៀន) ទំនាក់ទំនងនៅក្នុងសហគមន៍

ជំពូក១      បរិស្ថានធម្មជាតិ

មេរៀនទី៣ ទំនាក់ទំនងនៅក្នុងសហគមន៍

សេចក្ដីផ្ដើម

- តើស្ថានប្រព័ន្ធនិងសហគមន៍ខុសគ្នាដូចម្តេច?

- ស្ថានប្រព័ន្ធមួយមានបរិស្ថានរូបនិងបរិស្ថានជីវៈ ចំណែកឯសហគមន៍ គឺជាបរិស្ថានជីវៈនៅកន្លែងណាមួយតែប៉ុណ្ណោះ។

- នៅក្នុងសហគមន៍មួយមានភាវៈមានជីវិត ជាច្រើនដែលមានអន្តរទំនាក់ទំនងរវាងគ្នានឹងគ្នា។

- ទំនាក់ទំនងក្នុងសហគមន៍មាន៣បែប គឺការប្រកួត ប្រជែងជីវភាព(សត្វរំពា) និងសហប្រាណ។

* ពាក្យថា * សហប្រាណ * មានន័យថា* រស់នៅជាមួយគ្នា * ។

- សហប្រាណ ជាទំនាក់ទំនងមួយដែលក្នុងនោះសារពាង្គកាយមួយរស់នៅក្បែរលើឬនៅក្នុងសារពាង្គកាយមួយទៀត ។ ទំនាក់ទំនងសហប្រាណអាចទទួលផលប្រយោជន៍ពីភាគីតែម្ខាង ឬទាំងសងខាង ពេលខ្លះភាគីម្ខាងទទួលផលប្រយោជន៍ដោយបំផ្លាញភាគីដៃគូ។

- សត្វរំពា: ជាសត្វស៊ីសត្វដទៃជាអាហារ ។ 

- រំពា: ជាសត្វដែលត្រូវគេស៊ី ។

* ទំនាក់ទំនងសហប្រាណមាន៣ប្រភេទគឺភាពប្រជួយ បរាសិតភាព និងភាពបន្លម។

១. ភាពប្រជួយ

- ភាពប្រជួយ ជាទំនាក់ទំនងមួយបែបដែលសារពាង្គកាយពីរប្រភេទរស់នៅជាមួយគ្នា និងផ្តល់ផលប្រយោជន៍ឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក

- ភាពប្រជួយកើតមានក្នុងចំណោមរុក្ខជាតិ សត្វ ប្រូទីស ផ្សិត និងបាក់តេរី។ 

- ឧទាហរណ៍នៃភាពប្រជួយមាន៖ 

+ ប្រូទីស និងកណ្តៀរ។

+ លីកែន (សារាយ និងផ្សិត) ។

+ បាក់តេរីក្នុងពោះវៀនមនុស្ស ។

+ ឃ្មុំ មេអំបៅ និងផ្កា។

+ ត្រីAnemonefishes(Clown Fish) និងថ្មផ្កាSea anemone។ល។

- ភាពប្រជួយនៃសត្វឃ្មុំ ឬមេអំបៅ និងផ្កា។ ផ្កាផ្តល់ទឹកដមដល់ឃ្មុំឬមេអំបៅសម្រាប់ក្រេបជាអាហារ។

- ចំណែកឯឃ្មុំឬមេអំបៅមាននាទីជាអ្នកនាំ​​​​​​​ដំណើរលំអងសម្រាប់រុក្ខជាតិមានផ្កា។

- ឧទាហរណ៍នៃភាពប្រជួយមាន៖ 

២. បរាសិតភាព

- បរាសិតភាព ជាទំនាក់ទំនងរវាងសារពាង្គកាយពីរ ដែលនៅក្នុងនោះសារពាង្គកាយមួយរស់នៅក្នុងឬលើសារពាង្គកាយធ្មួល ហើយទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីធ្មួល។

- ធ្មួល(Host) ជាសារពាង្គកាយដែលគេរស់នៅពីលើ។

- បរាសិត(Parasite) ជាសារពាង្គកាយដែលទទួល ផលពីធ្មួល ។ បរាសិតអាចបំផ្លាញសាពាង្គកាយ   ធ្មួល ដោយវាធ្វើសកម្មភាពមេតាបូលីសរបស់ធ្មួល ចុះខ្សោយ ឬផ្អាក និងជាយថាហេតុសម្លាប់ធ្មួល។

- ឧទាហរណ៍៖ មូសជាបរាសិតមួយប្រភេទដែលចិញ្ចឹមជីវិត ដោយបឺតឈាមមនុស្ស និងសត្វផ្សេងទៀតជាអាហារ។ មនុស្ស​ និងសត្វដែលមូសបឺតឈាមគឺជា ធ្មួល ។ មូសអាចបំផ្លាញធ្មួល និងផ្ទេរមេរោគដែល
បង្កជំងឺដល់ធ្មួលថែមទៀតផង។

- ឧទាហរណ៍នៃបរាសិតភាពមានដូចជា៖

+ បញ្ញើក្អែក និងដើមត្របែក វាភ្ជាប់ទៅនឹង ដើមឈើ​​ដើម្បីស្រូបយកទឹក និងអំបិលខនិជ។

+ តុកកែ ឬចៃឆ្កែ​ និងសត្វ​វារស់នៅលើសត្វឆ្កែហើយជញ្ជក់ឈាមរបស់ឆ្កែ។

- តេនញ៉ា ព្រូន និងមនុស្សវារស់នៅក្នុងពោះវៀនរបស់មនុស្សហើយចិញ្ចឹមជីវិតដោយស្រូបយកអាហាររំលាយស្រាប់ដែលមាននោទីនោះ។

៣. ភាពបន្លម

- ភាពបន្លម ជាទំនាក់ទំនងរវាងសារពាង្គកាយពីរ ដែលនៅក្នុងនោះ  សារពាង្គកាយមួយទទួលបានផលពីធ្មួលដោយគ្មានផ្តល់ផលប្រយោជន៍ ឬទុក្ខទោសដល់ធ្មួល។

- សារពាង្គកាយធ្មួលគ្រាន់តែជាកន្លែងស្នាក់នៅ(ជម្រក) សម្រាប់សារពាង្គកាយដទៃទៀតតែប៉ុណ្ណោះ។

- ឧទាហរណ៍នៃភាពបន្លមរួមមាន៖

+ អរគីដេ និងដើមឈើធំៗ អរគីដេលូតលាស់នៅលើដើមឈើ ដោយសារ ឫសរបស់វាដែលអាចស្រូបយកសារធាតុចិញ្ចឹមនិងទឹកពីខ្យល់។