ជំពូកទី ២ ប្រវត្តិសាស្រ្តប្រទេសកម្ពុជា
មេរៀនទី ៤ សម័យឧដុង្គ ១៦២០ - ១៨៦៣
ពន្យល់ពាក្យ
· ឧដុង្គ ៖ មកពីពាក្យឧត្តុង្គ=ខ្ពង់ខ្ពស់ ប្រសើរ ថ្លៃថ្លា។
· វិបត្តិរាជវង្ស ៖ ជម្លោះដណ្តើមអំណាច ឬ គ្មានស្តេចស្នង។
· គណៈបេសកកម្មទូត ៖ ក្រុមការងារបំពេញកិច្ចការក្រៅប្រទេស។
· សាងព្រះផ្នួស ៖ ការបួសជាសង្ឃ។
· គ្រឹះស្ថានជំនួញ ៖ ទីតាំង ឬកន្លែងអគារធ្វើជំនួញ។
· អនុជ ៖ ប្អូន(រាជសព្ទ)។
· ស្នាព្រះហស្ត ៖ ស្នាដៃ។
· ឧបរាជ ៖ ព្រះរាជាបន្ទាប់ ឬក្សត្រមានរាជស័ក្តិរង។
១. ព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌ និងស្នាព្រះហស្ត
+ ចូររៀបរាប់ពីព្រះរាជាសំខាន់ៗនាសម័យឧដុង្គ ដោយបញ្ជាក់កាលបរិច្ឆេទនៃការសោយរាជ្យ។
v ព្រះរាជាសំខាន់ៗនាសម័យឧដុង្គមានដូចជា៖
· ព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌(១៦០៣-១៦១៨)
· ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២(១៦១៨-១៦២៨)
· ព្រះអង្គអេង (១៧៧៩-១៧៩៦)
· ព្រះអង្គចន្ទ(១៨០៦-១៨៣៤)
· ព្រះអង្គដួង(១៨៤០-១៨៥៩)។
+ តើព្រះស្រីសុរិយោពណ៌បានធ្វើកិច្ចការសំខាន់អ្វី នៅពេលមកដល់ទឹកដីខ្មែរវិញភ្លាម?
– ព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌បានបង្ក្រាបចលនាបះបោរស្រួលបួលឡើងវិញ។
+ តើព្រះអង្គបានបញ្ជាឱ្យគេសាងសង់ព្រះរាជវាំងនៅឯណា?
– ព្រះអង្គបានបញ្ជាឱ្យគេសាងសង់ព្រះរាជវាំងនៅល្វាឯម (ដែលត្រូវនិងទីតាំងវត្តអរិយក្សត្រសព្វថ្ងៃ)។
+ តើព្រះស្រិសុរោយោពណ៌មានបុត្រប៉ុន្មានព្រះអង្គ? ព្រះនាមអ្វីខ្លះ?
v ព្រះអង្គមានបុត្រ ២ព្រះអង្គ ព្រះនាម ៖
· ជ័យជេដ្ឋាទី២
· ព្រះឧទ័យរាជា។
+ តើព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌ងាកមកចងសម្ព័ន្ឋមេត្រីភាពនិងយួនដោយសារមូលហេតុអ្វី? តើសម្ព័ន្ឋមេត្រីនេះ ធ្វើឡើងតាមរយៈអ្វី?
– ព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌បានងាកមក ធ្វើការសាកល្បងសម្ព័ន្ធមេត្រីភាពជាមួយស្ដេចយួនដោយ សារព្រះអង្គមានការធុញទ្រាន់នឹងមេរៀន
ដដែលៗរបស់សៀម។ សម្ព័ន្ឋមេត្រីនេះគឺធ្វើឡើងតាមរយៈការចូលស្ដីដណ្ដឹងបុត្រីយួន នាមហ៊ីតុងនាមង៉ុកវ៉ាន(អង្គចូវ)ឱ្យធ្វើជាព្រះមហេសី
ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ ។
២. ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ (១៦១៨-១៦២៨)
+ តើព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២សោយរាជ្យពីឆ្នាំណាដល់ឆ្នាំណា? នៅឯណា?
– ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២សោយរាជ្យពីឆ្នាំ១៦១៨ដល់ឆ្នាំ១៦២៨ នៅរាជវាំងល្វាឯម។
+ នៅឆ្នាំ១៦២០ តើព្រះអង្គបានផ្លាស់រាជធានីទៅឯណា?
– នៅឆ្នាំ១៦២០ព្រះអង្គបានផ្លាស់រាជធានីពីល្វាឯម ទៅ ឧដុង្គ។
+ តើព្រះរាជកិច្ចដំបូងបំផុត របស់ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២គឺអ្វី?
តើការងារនេះមានការរំខានពីនរណា?
– ព្រះរាជកិច្ចដំបូងបំផុតរបស់ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២គឺ ការធ្វើកំណែទម្រង់ច្បាប់នៅក្នុងប្រព័ន្ធ
តុលាការខ្មែរ ដោយទ្រង់យល់ឃើញថាមានក្រមមួយចំនួនមិនទាន់មានភាពយុត្តិធម៌ ព្រះអង្គបានកែប្រែក្រមបានចំនួន២៤ការងារនេះត្រូវ
រំខានដោយសារការឈ្លានពានរបស់ពួកសៀម។
+ ចូររៀបរាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍នៅឆ្នាំ១៦២៣។
– នៅឆ្នាំ១៦២៣ គឺគណ:បេសកកម្មទូតយួនបានលើកសំណើសុំឱ្យយួនបង្កើតគ្រឹះស្ថានជំនួញនៅភាគខាងត្បូងប្រទេសខ្មែរមានខេត្តពីរគឺ
ព្រៃនគរ និងកំពង់ក្របី ព្រមទាំងសូមអនុញ្ញាតឱ្យមានសិទ្ធិកាន់កាប់ក្រសួងគយនៅទីនោះក្នុងរយៈពេលប្រាំឆ្នាំសងវិញ តែមិនសងរហូតមក។
+ តើព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២មានបុត្រប៉ុន្មានអង្គ? ព្រះនាមអ្វីខ្លះ?
v ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២មានបុត្រ ៥ព្រះអង្គព្រះនាម៖
· ចៅពញាតូ
· ចៅពញានូ
· ពញាចន្ទ
· បុត្រីចន្ទវតី
· និង បុប្ផាវតី។
+ តើព្រះឧទ័យរាជាមានបុត្រប៉ុន្មានព្រះអង្គ? ព្រះនាមអ្វីខ្លះ?
- ព្រះឧទ័យរាជាមានបុត្រ ៤ព្រះអង្គព្រះនាម៖
– អង្គនន់ទី១
– អង្គសូរ
– អង្គតន់
– អង្គអិម។
+ តើនៅក្រោយរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ ប្រទេសកម្ពុជាមានស្ថានភាពដូចម្ដេច? បណ្ដាលមកពីអ្វី
– នៅក្រោយរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ប្រទេសកម្ពុជាបានធ្លាក់ទៅក្នុងភាពវឹកវរដែលចាប់តាំងពីដើមសតវត្សទី១៧ រហូតដល់
សតវត្សទី១៩ ធ្វើឱ្យខ្មែរបាត់បង់ឯករាជ្យភាព។ ហេតុការណ៍នេះដែរបណ្ដាលមកពីសំណាក់សត្រូវជិតខាងសៀមនិងយួនលូកដៃចូលក្នុង
កិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់
ខ្មែរ។
+ តើការចងសម្ព័ន្ធភាពរវាងខ្មែរ និងយួនអាចធ្វើឱ្យប្រទេសកម្ពុជារួចផុតពីការបាត់បង់ទឹកដីដែរ ឬទេ?
ព្រោះអ្វី?
– ការចងសម្ព័ន្ធភាពរវាងខ្មែរ និងយួន មិនអាចធ្វើឱ្យប្រទេសកម្ពុជារួចផុតពីការបាត់បង់ទឹកដីទេ។ ព្រោះព្រះរាជាខ្មែរមានទំនាស់ផ្ទៃក្នុង
ដោយសារលោភអំណាច ហើយតែងតែទៅពឹងពាក់យួនជានិច្ច។
+ តើសម្ព័ន្ធភាពនេះបានផ្ដល់ផលវិបាកអ្វីខ្លះដល់ខ្មែរ?
v សម្ព័ន្ធភាពនេះបានផ្ដល់ផលវិបាកដល់ខ្មែរដូចជា៖
· ខ្មែរត្រូវឋិតនៅក្រោមអាណានិគមយួន
· ខ្មែរជាច្រើននាក់ត្រូវធ្លាក់ជាកំណែនរបស់យួន
· រាស្រ្ដខ្មែរត្រូវបង់ពន្ធយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ
· លុបបំបាត់ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីខ្មែរអស់ជាច្រើន...។
២.១. វិបត្តិក្នុងរាជវង្សខ្មែរ
ក. ព្រះបាទធម្មរាជាទី២ ឬ រាជសំភារចៅពញាតូ (១៦២៩-១៦៣៤)
+ តើព្រះរាជសំភារចៅពញាតូជានរណា?
– ព្រះរាជសំភារចៅពញាតូជាបុត្រច្បងព្រះជ័យជេដ្ឋាទី២
– ១៦២៦: សាងផ្នួសនៅសៀមរាប
– ១៦២៩: សោយរាជ្យនៅរាជវាំងកោះឃ្លោក។
+ តើព្រះរាជសំភារចៅពញាតូមានស្នាព្រះហស្ថអ្វីខ្លះ?
– ព្រះរាជសំភារចៅពញាតូមានស្នាព្រះហស្តជាកវីនិពន្ធ(អក្សរសាស្ត្រ) ពាក្យរាជសព្ទ
– ១៦៣៣: វាយសៀមយកខេត្តនគររាជសីមា(បរាជ័យ) ព្រោះសៀមវាយពីទិសខាងត្បូង(ច្រកកំពត)។
– ១៦៣៤: សុគត(២៩ ព្រះវស្សា)។
២.២. ប្រទេសកម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលយួន
+ហេតុអ្វីព្រះអង្គសូរនិង អង្គតន់ពឹងជំនួយពីទ័ពយួន?
– ១៦៥៥: អង្គសូរ និងអង្គតន់ពឹងជំនួយទ័ពយួន(តាមរយៈអង្គចូវ)ដឹកនាំដោយមេទ័ព អុងហ៊ាងធូ(អុងបៀងធូ) ច្បាំងនឹងចៅពញាចន្ទ
ដោយចាប់ព្រះអង្គយកទៅឃុំនៅក្រុងវ៉េ។
+តើព្រះអង្គសូរសោយរាជ្យឆ្នាំណា?
– ១៦៥៩-១៦៧២: ព្រះអង្គសូរ សោយរាជ្យ បន្ទាប់វាយឈ្នះចៅពញាចន្ទ។
+ហេតុអ្វីស្តេចង្វៀង ដោះលែងព្រះចៅពញាចន្ទ?
– ដើម្បីច្បាំងនឹងព្រះអង្គសូរដែលប្រឆាំងនឹងខ្លួនតែបរាជ័យដោយចៅពញាចន្ទសុគតដោយសារជំងឺ។
+តើព្រះអង្គសូរសុគតដោយសារអ្វី?
– ១៦៧២: រាជសុណិសារនាមស្រីជ័យជេដ្ឋាទី៣ធ្វើឃាតអង្គសូរ និងបានឡើងសោយរាជ្យ (១៦៧២-១៦៧៣)ដោយយក
អង្គឡីមហេសីអង្គសូរជាមាតុច្ឆាធ្វើជាមហេសី។
៣. ព្រះបាទអង្គអេង(១៧៧៩-១៧៩៦)
+ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទអង្គអេង តើមានព្រឹត្តិការណ៍ធំៗអ្វីខ្លះ?
- ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទអង្គអេងមានព្រឹត្តិការណ៍ធំៗដូចជា៖
– ការលេបយកខេត្តភាគខាងលិចពីពួកសៀម
– អន្តរាគមន៍របស់ខ្មែរ ដើម្បីជួយសៀមនិងយួន។
+ តើព្រះបាទអង្គអេងជាបុត្ររបស់ព្រះរាជាអង្គណា?
តើព្រះអង្គត្រូវបានលើកឱ្យគ្រងរាជ្យនៅក្នុងឆ្នាំណ
- ព្រះបាទអង្គអេងជាបុត្ររបស់ អង្គអឹម ត្រូវបានលើកឱ្យឡើងគ្រងរាជ្យនៅក្នុងឆ្នាំ១៧៧៩។
៣.១. ការលេបយកខេត្តខាងលិចដោយសៀម
+ តើនៅឆ្នាំ១៧៨៣សៀមបានតែងតាំងមន្រ្ដីខ្មែរប៉ុន្មានរូប? ឈ្មោះអ្វី? 
– នៅឆ្នាំ១៧៨៣សៀមបានតែងតាំងមន្រ្ដីខ្មែរ ៣រូបគឺ បែន កែប និងកន។
+ តើបែន កែប និងកន បានធ្វើដូចម្ដេចដើម្បីបំពេញបំណងចៅហ្វាយសៀម?
– ដើម្បីបំពេញបំណងចៅហ្វាយសៀមបែន កែប និងកន បានសរសេរសំបុត្រទៅព្រះអង្គអេង
ក្នុងគោលបំណងចង់ឱ្យព្រះអង្គប្រគល់ទឹកដីមួយចំនួនដូចជា បាត់ដំបង មហានគរ និងចុងកាល់
ទៅក្នុងទឹកដីសៀម ដើម្បីជាកិច្ចតបស្នងដល់ព្រះចៅសៀមដែលបានចិញ្ចឹមបីបាច់ព្រះអង្គអេង
កាលដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅឯប្រទេសសៀម។
+ តើបែន កែប និងកន ជាមន្រ្តីដូចម្ដេច?
- បែន កែប និងកន ជាមន្រ្តី៖
– ក្បត់ព្រះមហាក្សត្រ
– ក្បត់ជាតិ មាតុភូមិ
– ក្បត់ និង ប្រជារាស្រ្ត
– ឃុបឃឹត នឹងសត្រូវឈ្លានពាន
– គិតតែពីផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន។
+ មូលហេតុអ្វីបានជាសៀមសុំកាត់ខេត្តខ្មែរទាំងនោះ?
– មូលហេតុ ព្រះអង្គអេងត្រូវស្តេចសៀមចិញ្ចឹមតាំងពីតូចនិងដោយមានមន្ត្រីខ្មែរបីនាក់ (បែន កែប និង កន)ព្រមឱ្យសៀមកាត់ខេត្តខ្មែរផង។
– ១៧៩៦: ព្រះអង្គអេងសុំខេត្តពីសៀម(បាត់ដំបង មហានគរ ចុងកាល់) វិញតែសៀមមិនឱ្យ។
៣.២. អន្តរាគមន៍របស់ខ្មែរដើម្បីជួយសៀម និង យួន
+ តើខ្មែរបានអន្តរាគមន៍ ជួយសៀម និងយួនពីបញ្ហាអ្វីខ្លះ?
- ខ្មែរបានអន្តរាគមន៍ ជួយសៀម និងយួនលើបញ្ហាដូចជា៖
– សៀម៖ មន្ត្រីប៉ុកបានលើកទ័ពទៅជួយសៀម នៅពេលដែលស្ដេចភូមាឈ្មោះ ប៉ូដាវប៉ាយា វាយលុកប្រទេសសៀមពីភាគខាងជើងនៅ
ចន្លោះឆ្នាំ ១៧៨២-១៨៩១។
– យួន៖ នៅឆ្នាំ ១៧៩៩ ស្ដេចយួនបានបញ្ជាឱ្យខ្មែរកែនទ័ពចំនួន១០ពាន់នាក់នៅតាមខេត្តព្រៃវែងបាភ្នំ រំដួល និងស្វាយទាបទៅ
ជួយស្ដេចង្វៀង ប្រឆាំងនឹងចលនាតៃសឺន។
៤. ព្រះអង្គចន្ទ(១៨០៦-១៨៣៤)
+ តើព្រះអង្គចន្ទជាអ្នកណា? តើព្រះអង្គរៀបអភិសេកនៅឆ្នាំណា? នៅឯណា?
– ព្រះអង្គចន្ទជាបុត្ររបស់ព្រះបាទអង្គអេង។ ព្រះអង្គរៀបអភិសេកនៅឆ្នាំ១៨០៦ នៅទីក្រុងបាង កក។
+ តើព្រះអង្គឡើងសោយរាជ្យពីឆ្នាំណាដល់ឆ្នាំណា?
– ព្រះអង្គឡើងសោយរាជ្យពីឆ្នាំ១៨០៦-១៨៣៤។
+ តើព្រះអង្គបានយកនាមសម្រាប់រាជ្យថាដូចម្ដេច?
– ព្រះអង្គបានយកនាមសម្រាប់រាជ្យថាឧទ័យរាជា។
+ នៅពេលដែលស្ដេចសៀមព្រះនាម តាក់ស៊ីនចូលទីវង្គត តើព្រះអង្គចន្ទបានចាត់ចែងអ្នកណាទៅចូលរួមបុណ្យសព?
– នៅពេលដែលស្ដេចសៀម ព្រះនាម តាក់ស៊ីនចូលទីវង្គត ព្រះអង្គចន្ទ បានចាត់ចែងព្រះអនុជនិងមន្ត្រីខ្មែរទៅ
ចូលរួមបុណ្យសព។
៥. ប្រទេសកម្ពុជាក្រោមអាណានិគមយួន
+ តើនៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទអង្គចន្ទ យួនបានធ្វើអ្វីខ្លះមកលើខ្មែរ?
– នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទអង្គចន្ទ យួនបានធ្វើមកលើខ្មែរដូចជា៖
– បញ្ជាឱ្យគេកាប់ឈើហុបល្អៗ នៅលើភ្នំហាន់ជ័យ យកប្រគល់ឱ្យយួនសាងសង់វាំងថ្មី
– ប្រជារាស្រ្ដខ្មែរត្រូវជាប់កំណែន ទាំងមនុស្ស ទាំងសត្វ អស់រយ:ពេលជាច្រើនខែ
– យួនបានវាយវាត់និង រំពាត់បង្ខំឱ្យធ្វើការតាំងពីព្រលឹម ទល់ព្រលប់ រហូតងាប់សត្វពាហនៈអស់
– ចំណែកពលករខ្មែរ អ្នកខ្លះស្លាប់ដោយសារជំងឺ ខ្លះទៀតស្លាប់ដោយសារបាក់កម្លាំង។
+ តើនៅឆ្នាំណាដែលយួនបញ្ជាឱ្យព្រះបាទចន្ទរាជាកេណ្ឌប្រជារាស្រ្តខ្មែរជីកព្រែក វិញតេ និង វិញអាន?
– នៅឆ្នាំ១៨១៥ យួនបញ្ជាឱ្យព្រះបាទចន្ទរាជាកេណ្ឌប្រជារាស្រ្តខ្មែរជីកព្រែក វិញតេ និង វិញអាន។
+ តើព្រែក វិញតេ មានបណ្ដោយ និង ទទឹងប៉ុន្មាន?
– ព្រែកវិញតេមានបណ្ដោយ ៥៣គីឡូម៉ែត្រ និង ទទឹង ៣៣គីឡូម៉ែត្រ។
+ ពេលដែលប្រជានុរាស្រ្តខ្មែរជីកព្រែកនេះរួចរាល់ តើយួនបានធ្វើដូចម្ដេច?
– ពេលដែលប្រជានុរាស្រ្តខ្មែរជីកព្រែកនេះរួចរាល់យួនក៏បានបង្ហូរទឹកចូលមិនឱ្យខ្មែរដឹងបណ្ដាលឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរស្លាប់ជាច្រើននាក់។
+ តើអង្គចន្ទសុគតនៅក្នុងឆ្នាំណា? តើព្រះអង្គបានបន្សល់ទុកនូវបុត្រីប៉ុន្មានព្រះអង្គ? ព្រះនាមអ្វីខ្លះ?
– អង្គចន្ទសុគតនៅក្នុងឆ្នាំ១៨៣៤ បានបន្សល់ទុកនូវបុត្រី ៤ព្រះអង្គ។ ព្រះនាម ក្សត្រីអង្គប៉ែន អង្គម៉ី អង្គពៅ អង្គស្ងួន។
+ តើព្រះអង្គអឹម និងអង្គឌួង ព្រះអង្គគង់នៅឯណា?
– ព្រះអង្គអឹម និងអង្គឌួង ត្រូវបានសៀមនាំយកទៅឃុំឃាំងនៅបាងកក។
+ តើក្សត្រីអង្គណា ដែលត្រូវបានយួនលើកឱ្យឡើងសោយរាជ្យបន្តពីព្រះបាទអង្គចន្ទ?
– ក្សត្រីដែលត្រូវយួនលើកឱ្យឡើងសោយរាជ្យបន្តពីព្រះបាទអង្គចន្ទ គឺក្សត្រីអង្គម៉ី។
+ តើកិច្ចការប្រទេសជាតិគ្រប់គ្រងដោយនរណា?
– កិច្ចការប្រទេសជាតិគ្រប់គ្រងដោយ ទ្រឿងមិញយ៉ាង។
+ តើយួនបានរៀបចំប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលខ្មែរយ៉ាងដូចម្ដេច?
– យួនបានរៀបចំប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលខ្មែរជាថ្មី ដោយប្ដូរឈ្មោះពីខ្មែរទៅយួន តាំងពីថ្នាក់ ខេត្ត ដល់ស្រុកនិងប្រមូលពន្ធដារធ្ងន់ធ្ងរពីប្រជារាស្រ្តខ្មែរ។
យួនអនុវត្តផែនការលុបបំបាត់ប្រពៃណីនិង វប្បធម៌ខ្មែរ ដូចជា៖
– បង្ខំខ្មែរឱ្យស្លៀកពាក់អាវផាយ
– បំបាត់ព្រះពុទ្ឋសាសនាជាដើម។
៦. ព្រះបាទអង្គឌួង និងស្នាព្រះហស្ដ(១៨៤០-១៨៥៩)
+ តើព្រះបាទអង្គឌួងសោយរាជ្យពីឆ្នាំណាដល់ឆ្នាំណា?
– ព្រះបាទអង្គឌួងសោយរាជ្យពីឆ្នាំ ១៨៤០ដល់១៨៥៩។
+ តើព្រះបាទអង្គឌួងមានស្នាព្រះហស្ដអ្វីខ្លះ?
– ស្នាព្រះហស្ដរបស់ព្រះបាទអង្គឌួងមានដូចជា៖
– បោះពុម្ពប្រាក់បាតដែលមាន៤ប្រភេទ
– កសាងកំពង់ផែមួយនៅកំពត
– កែសម្រួលវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ និងរដ្ឋបាល
– កសាងផ្លូវមួយខ្សែភ្ជាប់ពីឧដុង្គទៅកំពង់ផែកំពត
– កសាងសាលាសំណាក់ជាច្រើន
– ព្រះអង្គទ្រទ្រង់ព្រះពុទ្ធសាសនា
– ព្រះអង្គលើកតម្កើងអក្សរសាស្រ្ត
– ព្រះអង្គជាអ្នកនិពន្ធខ្មែរដ៏ល្បីល្បាញ(រឿង កាកី ចំប៉ាថោង ច្បាប់ស្រី)
– ព្រះអង្គពូកែខាងកំណាព្យកាព្យឃ្លោង។
+ តើមូលហេតុអ្វីបានជាព្រះអង្គឌួងសង់កំពង់ផែនៅខេត្តកំពត?
– មូលហេតុបានជាព្រះអង្គឌួងសង់កំពង់ផែនៅខេត្តកំពតព្រោះ នៅឆ្នាំ១៨៤៧ពួកយួនបានគាបសង្កត់មកលើសេដ្ឋកិច្ចតាមផ្លូវទន្លេ
មេគង្គដោយយកពន្ធដារលើទំនិញឆ្លងកាត់។
+ តើព្រះអង្គឌួងសុគតក្នុងឆ្នាំណា? នៅឯណា?
– ព្រះអង្គឌួងសុគតក្នុងឆ្នាំ១៨៥៩ នៅក្នុងរាជវាំងឧដុង្គ។