(ជ៣) មេរៀនទី៥៖ (សង្ខេបមេរៀន) ពិភពម៉ាឡេ

ជំពូកទី ៣              ប្រវត្តិសាស្រ្តតំបន់

មេរៀនទី ៥            ពិភពម៉ាឡេ

ពន្យល់ពាក្យ

·         ពិភពម៉ាឡេ    ៖ សំដៅទឹកដីអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីកោះ។

·         កសិកម្មគោចរ ៖ ដំណាំផ្លាស់ទី ឬ ដំណាំវិលជុំ។

·         បេះរុក្ខផល     ៖ ផលបានមកពីព្រៃឈើ។

·         អតុល្យភាព    ៖ ភាពមិនស្មើគ្នា។

·         ជំនួញ         ៖ ការរកស៊ី ការធ្វើពាណិជ្ជកម្ម ការជួញដូរ ទំនិញ។

·         ស៊ុលតង់       ៖ ព្រះនាមស្តេចរបស់ពិភពម៉ាឡេ។

·         ពាណិជ្ជករ     ៖ អ្នកធ្វើជំនួញ រកស៊ី។

·         សាមន្តរាជ     ៖ ស្តេចចំណុះ។

·         បារមី          ៖ អំពើល្អដែលគេគ្រប់គ្នាគោរពកោតខ្លាច។

·         អាណាចក្រស្រីវិជ័យ ៖ ទឹកដីនៃកោះជ្វាប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។

១. ស្ថានភាពភូមិសាស្ត្រ

+ តើពិភពម៉ាឡេមានលក្ខណៈភូមិសាស្រ្តដូចម្ដេចខ្លះ?

- ពិភពម៉ាឡេមានលក្ខណៈភូមិសាស្រ្ត គឺស្ថានភាពដីនៅលើពិភពម៉ាឡេច្រើនគ្របដណ្ដប់ដោយព្រៃក្រាស់ៗ ភ្នំ និងវាលភក់ និងមិនអំណោយផលក្នុងការធ្វើវិស័យកសិកម្មឡើយ។

+ តើគមនាគមន៍ និងដឹកជញ្ជូនមានសភាពដូចម្ដេច? 

- គមនាគមន៍ និងដឹកជញ្ជូនជួបឧបសគ្គច្រើន។

+ ក្រោយពីជួបឧបសគ្គ តើគមនាគមន៍ដឹកជញ្ជូនបានធ្វើឡើងនៅឯណា?

- ក្រោយពីជួបឧបសគ្គគមនាគមន៍ដឹកជញ្ជូនបានធ្វើឡើងនៅតាមដងទន្លេ និងតាមឆ្នេរសមុទ្រតែប៉ុណ្ណោះ។

+ តើអ្នកស្រុកដើមរស់នៅដូចម្ដេច? តើពួកគេប្រកបមុខរបរជាអ្វីខ្លះ?

v  អ្នកស្រុកដើមរស់នៅជាកុលសម្ព័ន្ឋ ហើយប្រកបមុខរបរដូចជា ៖

·         របរប្រមាញ់

·         បេះរុក្ខផល

·         និងធ្វើកសិកម្ម គោចរ។

+ ដោយសារទីតាំងភូមិសាស្ត្ររបស់ពិភពម៉ាឡេ អំណោយផលការធ្វើគមនាគមន៍តាមផ្លូវទឹក តើវិស័យអ្វីដែលសំខាន់ជាងគេ?     

-ដោយសារទីតាំងភូមិសាស្ត្ររបស់ពិភពម៉ាឡេអំណោយផលការធ្វើគមនាគមន៍តាមផ្លូវទឹក ជាហេតុនាំឱ្យវិស័យពាណិជ្ជកម្មក៏បានក្លាយជាសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចតែមួយគត់ដែលផ្ដល់កម្រៃបានបរិបូរណ៍ ហួសពីសេចក្ដីត្រូវការ

និងអាចទ្រទ្រង់ដល់ប្រព័ន្ឋនយោបាយដ៏ស្មុគស្មាញនៅទីនោះបាន។

២. ស្ថានភាពជំនួញ

+ តើវិស័យសេដ្ឋកិច្ចម៉ាឡេពឹងផ្អែកទៅលើអ្វី?          

- វិស័យសេដ្ឋកិច្ចម៉ាឡេពឹងផ្អែកទៅលើ វិស័យពាណិជ្ជកម្ម។

+ តើការធ្វើជំនួញត្រូវបានបែងចែកជាប៉ុន្មានប្រភេទ? អ្វីខ្លះ?

ការធ្វើជំនួញត្រូវបានបែងចែកជា ២ប្រភេទដូច ជា៖

v  ប្រភេទទី ១:

·         ជំនួញនៅតាមដងទន្លេជាមួយអ្នករស់នៅតាមឆ្នេរសមុទ្រ និងនៅក្នុងផ្ទៃកោះ។

v  ប្រភេទទី ២:

·         ជាជំនួញអន្តរជាតិពិសេសធ្វើឡើងជាមួយឥណ្ឌា និងចិន។

+ ចូរបង្ហាញពីគុណសម្បត្តិ និងគុណវិបត្តិនៃជំនួញនៅពិភពម៉ាឡេ។

- បង្ហាញពីគុណសម្បត្តិ និងគុណវិបត្តិនៃជំនួញនៅពិភពម៉ាឡេដូចជា៖

v  គុណសម្បត្តិ

·         ជំនួញនៅតាមដងទន្លេជាមួយអ្នករស់នៅតាមឆ្នេរសមុទ្រ និងនៅក្នុងផ្ទៃកោះ។ ការតាំងទីលំនៅតាមមាត់ទន្លេអាចត្រួតត្រាជំនួញនេះបាន និងងាយស្រួលដកហូតពន្ធដារលើទំនិញ។

·         ជាជំនួញអន្តរជាតិពិសេសធ្វើឡើងជាមួយឥណ្ឌា និងចិន។ តាំងពីជំនួញនេះបានប្រព្រឹត្តិទៅនៅតាមឧបទ្វីបម៉ាឡេ អាចរកប្រាក់ចំណូលបានច្រើនពីជំនួញនេះ។

v  គុណវិបត្តិ

·         ការកំណត់យកជំនួញសំខាន់ជាងវិស័យកសិកម្មនោះធ្វើឱ្យយុទ្ធសាស្រ្តក្នុងការតាំងទីក្រុង និងបន្ទាយតាមដងទន្លេ ឬតាមឆ្នេរសមុទ្រតប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីត្រួតត្រាពាណិជ្ជកម្ម ។ ព្រំដែនគោកមិនសូវមានសារៈសំខាន់និងស្រពិចស្រពិលមិនច្បាស់លាស់ ។

·         ការកំណត់ព្រំដែនរាជាណាចក្រគឺ កំណត់ទៅលើផលដែលសល់លើសលប់ពីចំនួញ ។ រាជាណាចក្រទាំងនោះមិនធ្លាប់រកផ្លូវដោះស្រាយពង្រីកទឹកដី និងភាពរុងរឿងរបស់ខ្លួន ដូចចក្រភពនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោកឡើយ ។

·         ការពឹងផ្អែកលើជំនួញទាំងស្រុងធ្វើឱ្យរាជាណាចក្រមានភាពរឹងមាំ តែផ្ដល់ភាពសៅហ្មងក្នុងករណីមាន

បំលាស់ប្ដូរសេដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិ។

+ តើការធ្វើជំនួញបានជះឥទ្ធិពលអ្វីខ្លះមកលើរាជាណាចក្រដីកោះ?

v  ការធ្វើជំនួញបានជះឥទ្ធិពលមកលើរាជាណាចក្រដីកោះ៖

·         ចំណុចទី១    ៖ យុទ្ធសាស្ត្រតាំងទីក្រុងតាមឆ្នេរ ឬទន្លេ។

·         ចំណុចទី២    ៖ កំណត់ព្រំដែនរាជាណាចក្រ។

·         ចំណុចទី៣    ៖ ជំនួញធ្វើឱ្យរាជាណាចក្ររឹងមាំ និងធ្លាក់ចុះករណីបំលាស់ប្តូរសេដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិ។

+ ចូរប្រៀបធៀបសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីកោះ និងដីគោក ។

v  ប្រៀបធៀបសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ីអាគ្នេយ៍៖

·         ដីកោះ ៖ ពឹងលើវិស័យជំនួញពាណិជ្ជកម្ម(ទំនិញ រ៉ែ ឈើ ទាសករ សូត្រ កំណាត់កប្បាស  ប៉សឺឡែន កែវ អលង្ការ និងថ្មមានតម្លៃ)។

·         ដីគោក ៖ ពឹងលើវិស័យកសិកម្ម(ស្រូវ ពោត...) ។

៣. ការមកដល់នៃពួកអឺរ៉ុប

៣.១. ពួកព័រទុយកាល់

+ តើពួកអឺរ៉ុបណាខ្លះដែលមកដល់ពិភពម៉ាឡេ?

v  ពួកអឺរ៉ុបដែលមកដល់ពិភពម៉ាឡេមានដូចជា៖

·         ពួកព័រទុយកាល់

·         ហូឡង់

·         និងអង់គ្លេស។

+ ហេតុអ្វីបានជាមានវត្តមានជនជាតិអឺរ៉ុបនៅក្នុងពិភពម៉ាឡេ?

- បានជាមានវត្តមានជនជាតិអឺរ៉ុបនៅក្នុងពិភពម៉ាឡេ ពីព្រោះពួកគេចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងមកលើទ្រព្យសម្បត្តិដែលមានក្នុង អាណាចក្រនេះ។ នៅឆ្នាំ១៥១១ អាណាចក្រម៉ាឡាកាបានធ្លាក់មកក្នុងកណ្ដាប់ដៃកងទ័ពជើងទឹក ព័រទុយកាល់ (បន្ទាប់ពីពួកនេះមានពួកហូឡង់សតវត្សទី១៧ អង់គ្លេសសតវត្សទី១៨) ។

+ តើមូលហេតុអ្វីបានជាការប៉ុនប៉ងកម្ចាត់ពួកព័រទុយកាល់ត្រូវបរាជ័យ?

-​​បានជាការប៉ុនប៉ងកម្ចាត់ពួកព័រទុយហ្គាល់ ត្រូវបរាជ័យពីព្រោះការខ្វែងមតិគ្នាក្នុចំណោមព្រះរាជាក្នុងតំបន់នានា

ចំពោះរឿងរាជសម្បត្តិ។

៣.២. ពួកហូឡង់ និងពួកអង់គ្លេស

+ តើនៅសតវត្សទី១៧ ប្រទេសណាដែលមានអំណាចជាងគេនៅអឺរ៉ុប?

- នៅសតវត្សទី១៧ ប្រទេសដែលមានអំណាចជាងគេនៅអឺរ៉ុបគឺ ហូឡង់។

+ តើប្រទេសមហាអំណាចនេះបានធ្វើអ្វីខ្លះ?  

- ប្រទេសមហាអំណាចនេះបាន ដេញកម្ចាត់ពួកព័រទុយកាល់(នៅឆ្នាំ១៦៤១)

  ហើយកាន់កាប់ផ្ដាច់មុខលើជំនួញគ្រឿងទេស និងគ្រប់គ្រងលើអាណាចក្រផ្សេងៗជាច្រើនទៀត។

+ តើការត្រួតត្រារបស់ប្រទេសហូឡង់ត្រូវបានបញ្ចប់ទៅវិញដោយសារអ្វី?       

-ការត្រួតត្រារបស់ប្រទេសហូឡង់ ត្រូវបានបញ្ចប់ទៅវិញដោយសារ សង្គ្រាមណាប៉ូឡេអុងជាច្រើនលើកនៅអឺរ៉ុប និងការចូលកាន់កាប់របស់បារាំង។

+ តើក្រុមហ៊ុនឥណ្ឌាខាងកើតរបស់អង់គ្លេសបានផ្ដើមបង្កើនអំណាចរបស់ខ្លួនបានដោយសារមូលហេតុអ្វី?

-ក្រុមហ៊ុនឥណ្ឌាខាងកើតរបស់អង់គ្លេសបានផ្ដើមបង្កើនអំណាចរបស់ខ្លួនបានដោយសារផ្អែកលើយុទ្ឋសាស្ត្រទាក់ទងទៅនឹងជំនួញ ជាមួយប្រទេសចិន និងមានការប្រកួតប្រជែងជាមួយប្រទេសបារាំង។

៤. អរិយធម៌ពិភពម៉ាឡេ

៤.១. វប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់និងសាសនាព្រះពុទ្ធ

+ តើពិភពម៉ាឡេប្រកាន់សាសនាអ្វីខ្លះ?

v  ពិភពម៉ាឡេប្រកាន់សាសនាជា៖

·         សាសនាហិណ្ឌូ

·         ព្រះពុទ្ធសាសនា

·         អ៊ិស្លាមសាសនា។

+ តើពិភពម៉ាឡេទទួលយកវប្បធម៌អ្វីខ្លះពីឥណ្ឌា?​​​​​ តាមរយៈពួកណាខ្លះ?​​​​​​

 - ពិភពម៉ាឡេទទួលយកវប្បធម៌ពីឥណ្ឌារួមមា៖ សាសនា (ហិណ្ឌូ ព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន)

  ច្បាប់ រដ្ឋបាល សិប្បកម្ម និងសិល្បៈ...។ តាមរយៈអ្នកជំនួញ។

+ តើពិភពម៉ាឡេប្រកាន់សាសនាទាំងនេះចាប់ពីពេលណាមក?

v  ពិភពម៉ាឡេប្រកាន់សាសនាទាំងនេះចាប់ពី៖

·         សាសនាហិណ្ឌូ និងពុទ្ធសាសនាមហាយាន គឺចាប់ពីសតវត្សទី១ នៃគ្រិស្តសករាជរៀងមក ឥទ្ធិពលឥណ្ឌាបាននាំចូលមកដោយពាណិជ្ជករ ម៉ាឡេយូ ឥណ្ឌា និងហ្វូណន

·         សាសនាអ៊ិស្លាម គឺនៅសតវត្សទី១៥ ស្តេចស៊ុលតង់នៅម៉ាឡាកា ដែលជារាជាណាចក្រធំជាងគេបង្អស់មួយបានប្តូរមកគោរពសាសនាអ៊ិស្លាមព្រមទាំងលើកទឹកចិត្តឱ្យសាមន្តរាជ និងបក្សពួកធ្វើតាមដូចព្រះអង្គដែរ ។

៤.២. សាសនាអ៊ិស្លាម

+ តើសាសនាឥស្លាមចូលមកពិភពម៉ាឡេនាសតវត្សទីប៉ុន្មាន?

- សាសនាអ៊ិស្លាមចូលមកពិភពម៉ាឡេនាសតវត្សទី១៣ បន្ទាប់ពីពិភពម៉ាឡេបែកជារាជាណាចក្រតូចៗ

ជាច្រើន។

+ តើអាណាចក្រម៉ាឡាកាក្លាយជាអ្វី? 

- អាណាចក្រម៉ាឡាកាក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលការសិក្សា និងមានឥទ្ធិពលជាងគេក្នុងពិភពអ៊ិស្លាមសាសនា។

+តើស្តេចស៊ុលតង់ជានិមិត្តរូបអ្វី?

- ស្តេចស៊ុលតង់(ស្តេចអាទិទេព)ជានិមិត្តរូបដល់ឯកភាពរបស់រាជាណាចក្រទាំងមូលក្នុង របៀបរៀបរយ

សង្គម។