(ជ២) មេរៀនទី២៖ (សង្ខេបមេរៀន) សម័យចតុមុខសតវត្សទី15

ជំពូកទី ២             ប្រវត្តិសាស្រ្តប្រទេសកម្ពុជា

មេរៀនទី ២           សម័យចតុមុខសតវត្សទី១៥

ពន្យល់ពាក្យ

• ចតុមុខ           ៖ មុខបួន។
• ភស្តុភាសឹក      ៖ សម្ភារៈសម្រាប់បម្រើវិស័យទ័ព។
• អបគមន៍         ៖ ការបំបែកទឹកដីគ្រប់គ្រងរាងខ្លួន។
• សមរភូមិ         ៖ ទីប្រយុទ្ធ។
• ចេតិយ            ៖ ទីតម្កល់ធាតុ។
• ឧកញ៉ា            ៖ អ្នកមានឋានៈខ្ពង់ខ្ពស់។
• មនសិការ         ៖ ការធ្វើទុកក្នុងចិត្តឬដំណើរយកចិត្តទុកដាក់។
• ទុរ្ភិក្ស               ៖ ដំណើរអត់បាយ ឬអត់ឃ្លាន។
• វិបត្តិរាជវង្ស       ៖ ជម្លោះផ្ទៃក្នុងរបស់ស្តេច។
• ប្រាក់ស្លឹង         ៖ ឈ្មោះក្រដាសលុយ ឬកាក់របស់ស្តេចកន។
• ជ្រែករាជ្យ          ៖ ប្លន់ ឬដណ្តើមអំណាច។
• អត្តឃាត           ៖ ការសម្លាប់ខ្លួនឯង។
• ទន្ទ្រាន              ៖ ការរុករានលើ។

១. រាជវង្សខ្មែរសម័យចតុមុខ

+តើព្រះបាទពញាយ៉ាតសោយរាជ្យនៅរាជធានីអង្គរអស់រយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំ?

ពីឆ្នាំណាដល់ឆ្នាំណា?         

- ព្រះបាទពញាយ៉ាតសោយរាជ្យនៅរាជធានីអង្គរអស់រយៈពេល១០ឆ្នាំ ពី១៤២១-១៤៣១។

+តើព្រះអង្គបានផ្លាស់រាជធានីពីអង្គរទៅតាំងរាជធានីនៅឯណា?  

- ព្រះអង្គបានផ្លាស់រាជធានីពីអង្គរទៅតាំងរាជធានីនៅឯទួលបាសាន ក្នុងខេត្ត

ស្រីសឈរ (កំពង់ចាម)វិញ។

+តើមូលហេតុអ្វីបានជាព្រះអង្គបោះបង់រាជធានីនៅទួលបាសាន?  

- បានជាព្រះអង្គបោះបង់រាជធានីនៅទួលបាសានពីព្រោះ នៅតំបន់នោះមានគ្រោះទឹកជំនន់។

+ តើក្រោយចាកចេញពីទួលបាសាន ព្រះអង្គបានតាំងរាជធានីនៅឯណា?

តើព្រះនគរមាននាមដូចម្ដេច?

- ក្រោយចាកចេញពីទួលបាសាន ព្រះអង្គបានតាំងរាជធានីនៅ ចតុមុខ។ ព្រះនគរមាននាមថា៖

«ក្រុងចតុមុខមង្គល សាកលកម្ពុជាធិបតី សិរីធរ បវរឥន្ទបត្តបុរីរដ្ឋ រាជសីមា មហានគរ»។

+ ចូររៀបរាប់ពីរាជវង្សខ្មែរនៅក្នុងសម័យចតុមុខ។

v  រាជវង្សខ្មែរនៅក្នុងសម័យចតុមុខមានដូចជា ៖

·         ព្រះបាទពញាយ៉ាត(១៤៣៤-១៤៦៣)

·         ព្រះបាទនារាយណ៍រាជា(១៤៦៣ -១៤៦៩)

·         ព្រះបាទស្រីរាជា(១៤៦៩ - ១៤៨៥)

·         ព្រះបាទធម្មរាជា(១៤៨៥ - ១៥០៤)

·         ព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ(១៥០៤ -១៥១២ )

·         ព្រះបាទស្រីជេដ្ឋា(ស្ដេចកន)  (១៥១២ - ១៥១៦)។

១.១. ព្រះបាទពញាយ៉ាត(១៤៣៤-១៤៦៣)

+ តើព្រះបាទពញាយ៉ាតមានអ្នកម្នាងប៉ុន្មានព្រះអង្គ? មានបុត្រាព្រះនាមអ្វីខ្លះ?

v  ព្រះបាទពញាយ៉ាតមានអ្នកម្នាង ៣អង្គ និងបុត្រា៣ព្រះអង្គ រួមមាន ៖

·         ព្រះបាទនារាយណ៍រាជា ជាបុត្រជាមួយអ្នកម្នាងទេវី

·         ព្រះបាទស្រីរាជា ជាបុត្រជាមួយអ្នកម្នាងបុទមកេសរ

·         ព្រះបាទធម្មរាជា ជាបុត្រជាមួយអ្នកម្នាងស៊ីសាងាម(សៀម)។

​+ ចូររៀបរាប់ពីស្នាព្រះហស្តរបស់ព្រះបាទពញាយ៉ាត។         

- ព្រះបាទពញាយ៉ាតមានស្នាព្រះហស្តដូចជា រំដោះរាជធានីអង្គរ ពីសៀម (ពញាព្រែក) លើសពីនេះព្រះអង្គបានកសាងរាជធានីនៅ

ចតុមុខ ហើយជាពិសេសធ្វើឱ្យប្រជារាស្រ្ដព្រមទាំងប្រទេសជាតិទាំងមូលមានសេចក្ដីសុខសាន្ដ។

១.២. ព្រះបាទនារាយណ៍រាជា(១៤៦៣ -១៤៦៩)

·         បុត្រច្បងរបស់ព្រះបាទពញ្ញាយ៉ាតជាមួយអ្នកម្នាងទេវី។

·         ១៤៦៧ សង់ចេតិយបញ្ជុះព្រះបរមអដ្ធិធាតុព្រះបិតាលើភ្នំដូនពេញ

·         ១៩១៧ ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិសង់ចេតិយធំជាងមុនទុកដល់សព្វថ្ងៃ

·         រាជធានី ចតុមុខ

·         ព្រះបាទ​ស្រីសុរិយោទ័យ ជា​ព្រះរាជបុត្រា​របស់​ព្រះបាទ​នរាយណ៍រាជា

·         រាជធានី៖ ​ទួល​បាសាន (១៤៧៣-​១៤៨៥)

·         កាន់កាប់ទឹកដី៖ អបគមន៍បំបែកទឹកដីនៅត្រើយខាងកើតដោយសារ

·         មិនបានសោយរាជ្យបន្តពីព្រះបិតា។

១.៣. ព្រះបាទស្រីរាជា(១៤៦៩ - ១៤៨៥)

·         បុត្រទីពីរនៃព្រះបាទពញាយ៉ាតជាមួយអ្នកម្នាងបុទុមកេសរ

·         ១៤៧៥ វាយសៀមយកខេត្តខាងលិច។

·         រាជធានីៈ ចតុមុខ។

១.៤. ព្រះបាទធម្មរាជា(១៤៨៥ - ១៥០៤)

·         បុត្រទី៣ របស់ព្រះបាទពញាយ៉ាតនិងអ្នកម្នាងស៊ីសាងាម។

·         ពឹងស្តេចសៀមក្នុងវិបត្តិរាជវង្សខ្មែរ

·         និងដាក់ប្រទេសចំណុះសៀម

·         មានបុត្រ២ ព្រះស្រីសុគន្ធបទ និងព្រះចន្ទរាជា

·         រាជធានី៖ ចតុមុខ។

១.៥. ព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ(១៥០៤ -១៥១២ )

·         បុត្រាច្បងរបស់ព្រះធម្មរាជា

·         រាជធានី៖ ទួលបាសាន(ឃុំបារាយណ៍ ស្រុកស្រីសឈរ)។

·         ប្អូនថ្លៃព្រះស្រីសុគន្ធបទ

១.៦. ព្រះបាទស្រីជេដ្ឋា(ស្ដេចកន ១៥១២ -១៥១៦)

·         ប្អូនប្រុសរបស់ ស្រីស(នាងពៅ)

·         រាជធានី៖  ក្រុងស្រឡប់

·         ពិជ័យព្រៃនគរ ឬស្រឡប់ដូនតី

·         ព្រៃនគរ(ចន្លោះត្បូងឃ្មុំ និងខេត្តបាភ្នំ ត្រង់ភូមិស្រឡប់)។

២. សង្គ្រាមរំដោះខេត្តខាងលិចពីសៀម

 + តើព្រះបាទស្រីរាជា ជាស្ដេចដូចម្ដេច?      

- ព្រះបាទស្រីរាជា ជាស្ដេចដែលមានមនសិការជាតិខ្ពស់ស្ដាយស្រណោះទឹកដីប៉ែកខាងលិច

ដែលបាត់បង់ដោយសៀមរឹបអូសលេបត្របាក់យកកន្លងទៅ ក្នុងនោះដែលព្រះអង្គតែងតែចិញ្ចឹម

ចិត្តដឹកនាំប្រទេសជាតិ ឱ្យបានថ្កុំថ្កើងរុងរឿងសម្បូរសប្បាយ។

+ តើនៅឆ្នាំណាដែលព្រះបាទស្រីរាជាប្រកាសធ្វើចម្បាំងរំដោះទឹកដីប៉ែកខាងលិចពីសៀម?          

- នៅឆ្នាំ១៤៧៥ព្រះបាទស្រីរាជាប្រកាសធ្វើចម្បាំងរំដោះទឹកដីប៉ែកខាងលិចពីសៀម។

+ ចូររៀបរាប់ពីសង្គ្រាមរំដោះទឹកដីប៉ែកខាងលិចពីសៀម។

            ព្រះបាទស្រីរាជាបានដឹកនាំទ័ពដោយផ្ទាល់ហើយបានចាត់តាំងព្រះបាទស្រីសុរិយោទ័យ ជាក្មួយឱ្យប្រមូលកម្លាំងទ័ព ស្បៀង

ដើម្បីឧបត្ថម្ភសមរភូមិ។ ចំណែកឯព្រះបាទធម្មរាជា បានចាត់តាំងនៅថែរក្សារាជធានីនៅ ចតុមុខ។ កងទ័ពជាតិខ្មែរដឹកនាំដោយព្រះរាជា

ផ្ទាល់បានលើកសំដៅទៅទិសខាងលិច ហើយបានកម្ចាត់ពួកឈ្លានពានចេញផុតពីទឹកដី ខ្មែរយកបានអាណាខេត្តទាំងអស់មកវិញដូចជា៖

ចន្ទបុរី នគររាជសីម៉ា បស្ចឹមបុរី និងរយ៉ង  ព្រះរាជាទ្រង់សប្បាយចិត្តណាស់ ដោយឃើញរាស្រ្តខ្មែរដែលរស់នៅទីនោះបានងើបឡើងរួមកម្លាំង

គ្នានឹងកងទ័ពជាតិក្នុងការកម្ចាត់សត្រូវជាពិសេសព្រះរាជាខ្មែរសម្រេចព្រះទ័យវាយកម្ទេចសត្រូវសៀមរលាយអស់ក្នុងពេលនោះតែម្តងរហូត

ដល់ក្រុងអយុធ្យា ប៉ុន្តែពេលនោះឧកញ្ញាចក្រីម៉ែនដែលជាប្រមុខមេទ័ពបានទទួលមរណភាពកងទ័ពខ្មែរថមថយកម្លាំងម្យ៉ាងទៀតវិបត្តិ

រាជវង្សបានផ្ទុះឡើង។ 

+ តើមូលហេតុអ្វីបានជាព្រះបាទស្រីរាជាមិនអាចរំលាយរាជធានីរបស់សៀមបាន?

- មូលហេតុដែលបណ្ដាលឱ្យព្រះបាទស្រីរាជាមិនអាចរំលាយរាជធានីរបស់សៀមបាន ព្រោះដោយសារមាន

 វិបត្តិរាជវង្សានុវង្សឧកញ្ញាចក្រីម៉ែនត្រូវបានទទួលមរណភាពកងទ័ពខ្មែរថមថយកម្លាំង។

៣. ធម្មរាជាពឹងសៀមក្នុងវិបត្តិរាជវង្សខ្មែរ

          នៅពេលដែលព្រះបាទស្រីរាជា ជាប់ដៃប្រយុទ្ធក្នុងសមរភូមិ ព្រះបាទស្រីសុរិយោទ័យ មានគំនិតក្បត់ ហើយគេចខ្លួនពីរាជធានី

ចតុមុខទៅបំបះបោរប្រជារាស្រ្តនៅត្រើយខាងលិចទន្លេធំ «ទន្លេមេគង្គ»។ ក្សត្រអង្គនេះបានបង្កទ័ពវាយយកខេត្តជាច្រើន មានខេត្ត

ស្រីសឈរ ត្បូងឃ្មុំ បាភ្នំ ដូនណៃ។ល។ បន្ទាប់មកទន្ទ្រានយកខេត្តខាងជើងខ្លះដូចជា កំពង់សៀម ស្ទឹងត្រង់ ជើងព្រៃ បារាយណ៍។

បណ្ដាខេត្តដែលទ្រង់គ្រប់គ្រងបានបង្កើតអាណាចក្រមួយនៅខាងកើតដែលមានរាជធានីនៅស្រីសឈរ។ ម្យ៉ាងទៀតព្រះអង្គបានប៉ុនប៉ងរៀប

ទ័ពទៅស្កាត់ផ្លូវព្រះបាទស្រីរាជាថែមទៀត។ ព្រះធម្មរាជា ដែលជាឧបរាជនៅថែរក្សារាជធានីចតុមុខបានថ្វាយព័ត៌មានសព្វគ្រប់ទៅ

ព្រះស្រីរាជាព្រមទាំងបានស្នើសុំព្រះស្រីរាជានាំទ័ពទៅវាយខ្ទប់ទ័ពក្បត់របស់ព្រះស្រីសុរិយោទ័យ នៅខណៈនោះដែរ ធម្មរាជាក៏បានបង្ហាញ

ពុតត្បុតរបស់ខ្លួន ដោយបានបញ្ជូនរាជវង្សានុវង្សព្រមទាំងរាជទ្រព្យខ្លះ ក្រៅពីលំពែង និងព្រះខ័នរាជ្យទៅថ្វាយព្រះស្រីរាជា ហើយបាន

រៀបចំទ័ពមាំមួនការពារកុំឱ្យទ័ពក្មួយជ្រៀតជ្រែកចូលមកលើដែនដីរបស់ខ្លួន។

v  នៅក្នុងសម័យចតុមុខប្រទេសកម្ពុជាបែងចែកជាបី អាណាចក្រផ្សេងគ្នារួមមាន៖

·         អាណាចក្រខាងជើង គ្រប់គ្រងដោយ ព្រះបាទស្រីរាជា

·         អាណាចក្រខាងត្បូងគ្រប់គ្រងដោយ ព្រះបាទធម្មរាជា

·         អាណាចក្រខាងកើតគ្រប់គ្រងដោយព្រះបាទស្រីសុរិយោទ័យ។

+ តើការបែកបាក់គ្នាបែបនេះ បាននាំឱ្យមានផលវិបាកដូចម្ដេចខ្លះដល់សង្គមខ្មែរ?        

- ការបែកបាក់គ្នាបែបនេះ បានផ្ដល់ផលវិបាកយ៉ាងច្រើនដល់សង្គមខ្មែរដូចជា មានចោរកម្ម ទុរ្ភិក្ស អសន្តិសុខ ជំងឺ រាតត្បាត។

+ តើនរណាដែលជាអ្នកផ្សះផ្សាទំនាស់រាជវង្សានុវង្សខ្មែរ?    

- សៀមគឺជាអ្នកផ្សះផ្សាទំនាស់រាជវង្សានុវង្សខ្មែរ។

+ តើសៀមបានទាមទារអ្វីខ្លះពីព្រះធម្មរាជា ក្រោយពេលបានជួយព្រះអង្គឱ្យបានឡើងសោយរាជ្យ?       

- សៀមបានទាមទារយកខេត្តទាំងអស់ដែលព្រះស្រីរាជា វាយដណ្ដើមបានត្រឡប់ទៅវិញ។

+ តើវិបត្តិរាជវង្សានុវង្សខ្មែរបានផ្តល់ផលវិបាកអ្វីខ្លះដល់សង្គមនិងប្រជារាស្រ្តខ្មែរ?           

- វិបត្តិរាជវង្សានុវង្សខ្មែរបានផ្តល់ផលវិបាកដល់សង្គមនិងប្រជារាស្រ្តខ្មែរ រួមមាន៖

·         ធ្វើឱ្យមានចោរកម្ម ឆក់ប្លន់ កាប់សម្លាប់ ជំងឺរាតត្បាត 

·         គ្រោះទុរ្ភិក្ស ស្លាប់រង្គាល សង្រ្គាមអូសបន្លាយអស់រយ:ពេល១០ឆ្នាំ (១៤៧៥ដល់១៤៨៥)

·         ប្រជារាស្រ្តខ្មែរត្រូវស្លាប់ដោយសារសង្គ្រាមស៊ីវិលជាច្រើន

·         ធ្វើឱ្យបាក់បែកសាមគ្គីភាព

·         មិនអាចរំលាយរាជធានីសៀមបានដូចការប៉ងរបស់ស្រីរាជា

·         បាត់បង់ទឹកដីដោយសារបរទេសឈ្លានពាន

·         ត្រូវអាប់ឱនកិត្តិយសក្នុងរាជវង្សខ្មែរ ...។

៤. សង្គ្រាមរវាងព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ និងស្ដេចកន១៥០៤-១៥១២

+ តើព្រះបាទធម្មរាជាសោយទិវង្គតនៅក្នុងឆ្នាំណា?

- ព្រះបាទធម្មរាជាសោយទិវង្គតនៅក្នុងឆ្នាំ១៥០៤។

+ តើព្រះរាជាអង្គណាឡើងសោយរាជ្យបន្តពីព្រះអង្គ?          

- ព្រះរាជាដែលឡើងសោយរាជ្យបន្តពីព្រះអង្គគឺព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ។

+ តើព្រះអង្គសោយរាជ្យពីឆ្នាំណាដល់ឆ្នាំណា?           

- ព្រះអង្គសោយរាជ្យពីឆ្នាំ១៥០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៥១២។

+ តើព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទបានផ្លាស់រាជធានីតាំងនៅឯណា? ព្រោះអ្វី?     

- ព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទបានផ្លាស់រាជធានីតាំងនៅទួលបាសាន (ស្រីសឈរ) ។

ពីព្រោះព្រះអង្គពេញព្រះទ័យប្រពាបឹង បង់សំណាញ់កំសាន្ត និងយាងចូលព្រៃ   បរបាញ់សត្វ ។

+ តើព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទបានតែងតាំងនាយកនជាអ្វី? មានតួនាទីជាអ្វី?         

- ព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទបានតែងតាំងនាយកនជា

ឃុនលួងព្រះស្ដេច ។ មានតួនាទីមើលខុសត្រូវលើពលព្រះទាំងអស់ និង លើកិរិយាមារយាទនៃពលរដ្ឋទូទៅ។

+ ចូររកមូលហេតុដែលធ្វើឱ្យស្ដេចកនយកជ័យជំនះលើព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ។     

- មូលហេតុដែលធ្វើឱ្យស្ដេចកនយកជ័យជំនះលើព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទគឺបណ្ដាលមកពី ស្ដេចកនប្រើឧបាយកលបោកបញ្ឆោតចៅហ្វាយខេត្ត

នានាថា ខ្លួនទទួលបេសកកម្មពីព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទមកកែនទ័ពទៅកម្ចាត់មហាឧបរាជ ចន្ទរាជា ដែលក្បត់រាជបល័្លង្កប្រាថ្នាសោយរាជ្យនៅ

ចតុមុខ។ដំណឹងនេះបានឮទៅដល់ព្រះអង្គចន្ទធ្វើឱ្យព្រះអង្គនឹកស្មានថា ព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទជាព្រះរាម ចោទព្រះអង្គដូចការឃោសនា

របស់ឃុនលួងព្រះស្ដេចកនមែន ក៏នាំញាតិវង្សទៅសុំសិទ្ធិជ្រកកោននៅក្នុងប្រទេសសៀម។ បន្ទាប់ពីអង្គចន្ទយាងចេញផុត នាយកនផ្ដើម

វាយយកខេត្តនានាដែលនៅជិត រាជធានីទួលបាសាន។ នៅឆ្នាំ ១៥១២ ព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទត្រូវកងទ័ពនាយកនធ្វើគត់នៅក្នុងបន្ទាយស្ទឹង

សែន។

+ តើព្រះបាទស្រីជេដ្ឋា (ស្ដេចកន)ឡើងសោយរាជ្យពីឆ្នាំណាដល់ឆ្នាំណា? ហើយបានតាំងរាជធានីនៅឯណា?

- ព្រះបាទស្រីជេដ្ឋា(ស្ដេចកន)ឡើងសោយរាជ្យពីឆ្នាំ ១៥១២ ដល់ឆ្នាំ ១៥១៦។ ហើយបានតាំងរាជធានីនៅទួលបាសាន។

+ នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥១៤ ស្ដេចកនបានកសាងរាជធានីថ្មីមួយទៀតដែលមានឈ្មោះដូចម្ដេច?            

- នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥១៤ ស្ដេចកនបានកសាងរាជធានីថ្មីមួយទៀតដែលមានឈ្មោះថា« ក្រុងស្រឡប់ពិជ័យព្រៃនគរ»។

+ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទស្រីជេដ្ឋា (ស្ដេចកន)តើប្រទេសជាតិមានស្ថានភាពដូចម្ដេច?

v  ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទស្រីជេដ្ឋា (ស្ដេចកន)ប្រទេសជាតិមានស្ថានភាពដូចជា ៖

·         ប្រទេសជាតិទទួលបានសន្តិភាព

·         ធ្វើការទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្ម ជាមួយបរទេសបានល្អប្រសើរ

·         ប្រាក់ស្លឹងសញ្ញារូបនាគត្រូវបានបោះពុម្ពដើម្បីសម្រួលវិស័យ

·         ពាណិជ្ជកម្មក្នុង និង ក្រៅប្រទេស

·         ប្រជារាស្រ្ដមានជីវភាពធូរធារ តាមរយ:ការបន្ធូរបន្ថយពន្ធដារ បន្ថយពិន័យ។

·         កែប្រែច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌឱ្យមានលក្ខណ:ធូរស្រាលជាងមុន។

៥. សង្គ្រាមរវាងស្ដេចកន និងព្រះចន្ទរាជា១៥១៦-១៥២៥

+ តើសង្គ្រាមរវាងស្ដេចកន និងព្រះបាទចន្ទរាជាបានចាប់ផ្ដើមពីឆ្នាំណាដល់ ឆ្នាំណា?     

- សង្គ្រាមរវាងស្ដេចកន និងព្រះបាទចន្ទរាជាបានចាប់ផ្ដើមពីឆ្នាំ១៥១៦ដល់ ឆ្នាំ១៥២៥។

+ តើព្រះបាទចន្ទរាជាទ្រង់គង់នៅឯណា?    

- ព្រះបាទចន្ទរាជាទ្រង់គង់នៅប្រទេសសៀម។

+ តើព្រះអង្គមានភារកិច្ចអ្វីពេលដែលនៅប្រទេសសៀម?  

- ព្រះអង្គមានភារកិច្ចជា អ្នកទាក់ដំរីឱ្យព្រះចៅចក្រពត្តិ

  ពេលដែលនៅប្រទេសសៀម។

+ តើព្រះអង្គធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីត្រឡប់មកនគរខ្មែរវិញ?     

- ដើម្បីត្រឡប់មកនគរខ្មែរវិញព្រះអង្គបានខិតខំរិះរកគ្រប់មធ្យោបាយចូលមកដណ្ដើមរាជ្យពីស្ដេចកនវិញដោយធ្វើការបោកបញ្ឆោត

ស្ដេចសៀម ក្នុងការទាក់ដំរីថ្វាយស្ដេចសៀមដែលដំរីមាននូវតាមព្រំដែនខ្មែរសៀម​ពេលនោះព្រះអង្គបានចូលមកនគរដូចការគ្រោងទុក។

+ តើស្ដេចកនបានធ្វើអ្វីខ្លះក្រោយពីទទួលសារពីចៅហ្វាយខេត្ត ពោធិសាត់?         

- ក្រោយពីទទួលសារពីចៅហ្វាយខេត្ត ពោធិសាត់ស្ដេចកន ក៏បានបញ្ជាឱ្យសេនាបតីរៀបចំក្បួនទ័ព ចេញទៅច្បាំងនិង ទ័ព

ព្រះអង្គចន្ទនៅក្រគរ។

+ តើព្រះបាទចន្ទរាជាបានទន្ទ្រានយកខេត្តណាខ្លះ?           

- ព្រះបាទចន្ទរាជាបានទន្ទ្រានយកខេត្ត ក្រគរ ខ្លុងក្រង បរិបូរណ៍ បារាយណ៍ ជើងព្រៃ ស្ទោង កំពង់សៀម កំពង់ស្វាយ។

+ តើសង្គ្រាមរវាងព្រះបាទចន្ទរាជា និង ស្ដេចកន ខាងណាជាអ្នកទទួលជ័យជំនះ?           

- សង្គ្រាមរវាងព្រះបាទចន្ទរាជា និង ស្ដេចកនអ្នកដែលទទួលជ័យជំនះគឺ ព្រះបាទចន្ទរាជា។

+ តើសង្គ្រាមរវាងស្ដេចកន និង ព្រះបាទចន្ទរាជាផ្ដល់ផលវិបាកអ្វីខ្លះដល់សង្គមខ្មែរនាពេលនោះ?

v  សង្គ្រាមរវាងស្ដេចកន និង ព្រះបាទចន្ទរាជាផ្ដល់ផលវិបាកដល់សង្គមខ្មែរនាពេលនោះដូចជា ៖

·         បែកបាក់សាមគ្គី

·         ប្រជាពលរដ្ឋមិនបានធ្វើស្រែចម្ការ

·         ទាហាន និងប្រជារាស្រ្តស្លាប់ជាច្រើននាក់

·         បន្សល់ទុកស្រ្ដីមេម៉ាយ និង ក្មេងកំព្រា

·         ខូចហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ

·         ធ្វើឱ្យប្រទេសដទៃគេមាក់ងាយ។

·         ខាតបង់ប្រយោជន៍ជាតិ។