(ជ១) មេរៀនទី៤៖ (សង្ខេបមេរៀន) បដិវត្តន៍គហបតីបារាំងនាស.ត.ទី១៨

ជំពូកទី ១              ប្រវត្តិសាស្រ្តពិភពលោក

មេរៀនទី ៤            បដិវត្តន៍គហបតីបារាំងនាសតវត្សទី១៨

ពន្យល់ពាក្យ

·         សង់គុយឡុត  ៖ ប្រជាជនក្រុងប៉ារីស។

·         ជាតូបនីយកម្ម           ៖ ការធ្វើឱ្យក្លាយជារបស់ជាតិ។

·         សុន្ទរកថា        ៖ ការសូត្រថ្លែងសេចក្តីក្នុងអង្គប្រជុំ។

·         អត្រានុកូលដ្ឋាន ៖ ការចុះបញ្ជីកើត ស្លាប់ អាពាហ៍ពិពាហ៍។

·         បាស្ទី                ៖ គុករបស់ស្តេចល្វីទី១៦សម្រាប់ដាក់អ្នកទោស។

·         ពួកស្នេហាជាតិ           ៖ ពួកខាងឆ្វេង ឬពួកប្រឆាំងនឹងស្តេច។

·         ប្រទេសឋិតក្នុងអាសន្ន ៖ ប្រទេសជួបនឹងភាពគ្រោះថ្នាក់។

·         កុងវ៉ង់ស្យុង     ៖ ឈ្មោះសភាជាតិបារាំងអំឡុងបដិវត្តន៍។

·         វាគ្មិន               ៖ អ្នកពូកែថ្វីមាត់, ដោះស្រាយចម្ងល់ ឬបញ្ហា។

·         និន្នាការនយោបាយ ៖ ការគ្រប់គ្រងទេរទៅខាងណាមួយ។

ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ

+ តើប្រទេសបារាំងស្ថិតនៅតំបន់ណា?

v  ប្រទេសបារាំងស្ថិតនៅអឺរ៉ុបខាងលិចជាប់៖

·         អេស្ប៉ាញ និងអង់ដូរ៉ា(និរតី)

·         ស្វីស ម៉ូណាកូ និងអ៊ីតាលី(អាគ្នេយ៍)

·         ប៊ែលហ្សិក លុចសំបួរ អាល្លឺម៉ង់(ឦសាន)។

·         សមុទ្រអាត្លង់ទិក អង់គ្លេស និងមែឌីទែរ៉ានេ។

+ តើសង្គមសក្តិភូមិបារាំងចែកចេញជាប៉ុន្មានវណ្ណៈ? អ្វីខ្លះ?           

v  សង្គមសក្តិភូមិបារាំងចែកចេញជាបីវណ្ណៈរួមមាន ៖ 

·         បព្វជិត

·         អភិជន

·         និងវណ្ណៈទី៣។

+ តើវណ្ណះបព្វជិត និងអភិជន ជាវណ្ណៈដូចម្តេច?

-  វណ្ណៈបព្វជិត និងអភិជន នៅក្នុងប្រទេសបារាំងជាពួកឯកសិទ្ធិ ជាសសរទ្រូងនៃរបបសក្តិភូមិកាន់កាប់តួនាទីសំខាន់ៗក្នុងរដ្ឋអំណាចក្នុងសាសនា ហើយពុំជាប់ពន្ធដាអ្វីទាំងអស់។

+ តើវណ្ណៈទី៣មានពួកណាខ្លះ?

v  វណ្ណៈទី៣ រួមមាន៖

·         ពួកគហបតីធំៗ

·         ឈ្មួញតូចតាច   

·         សិប្បករ និងកសិករ។

+ តើបដិវត្តន៍ទីក្រុងប៉ារីសទទួលបានជោគជ័យដែរឬទេ? ព្រោះអ្វី?

v  បដិវត្តន៍ទីក្រុងប៉ារីសទទួលបានជោគជ័យ។ ដោយសារ៖

·         ពួកកុប្បករមានចំនួនច្រើនព័ទ្ធរាជវាំង ឃ្លាំងអាវុធ និងគុកបាស្ទី

·         ពលទាហានចូលរួមជាមួយបដិវត្តន៍

·         ១៤ កក្កដា ១៧៨៩ របបរាជានិយមផ្តាច់ការរលំ។

១. ព្រឹត្តិការណ៍ក្នុងឆ្នាំ១៧៨៩

១.១. បដិវត្តន៍របស់ពួកតំណាងប្រជាជននៃវណ្ណៈទី៣ (ខែមិថុនា ១៧៨៩)

+ តើព្រឹត្តិការណ៍ធំៗ ដែលកើតមានឡើងក្នុងឆ្នាំ១៧៨៩ មានចំនួនប៉ុន្មាន? អ្វីខ្លះ?

v  ព្រឹត្តិការណ៍ធំៗដែលកើតមានឡើងក្នុងឆ្នាំ១៧៨៩ មានចំនួន បីគឺ ៖

·         បដិវត្តន៍របស់ពួកតំណាងប្រជាជននៃវណ្ណៈទី៣ (ខែមិថុនា ១៧៨៩)

·         បដិវត្តន៍របស់ប្រជាជនទីក្រុងប៉ារីស(ខែកក្កដា ១៧៨៩)

·         បដិវត្តន៍ទីក្រុង និងជនបទ(ខែកក្កដា-សីហា ១៧៨៩)

+ តើបដិវត្តន៍របស់ពួកតំណាងប្រជាជននៃវណ្ណៈទី៣ មានខ្លឹមសារសំខាន់ត្រង់ណា?         

-  បដិវត្តន៍របស់ពួកតំណាងប្រជាជននៃវណ្ណៈទី៣ មានខ្លឹមសារសំខាន់គឺ ចង់ប្រឆាំងដោយផ្ទាល់ចំពោះស្ដេចដែលជាកិច្ចការទី១។

+ ហេតុអ្វីកើតមានបដិវត្តន៍ប្រជាជននៃវណ្ណៈទី៣?

v  បដិវត្តន៍ប្រជាជននៃវណ្ណៈទី៣ដោយសារ៖

·         ស្តេចល្វីទី១៦ ចង់រក្សារបបចាស់

·         ពួកបដិវត្តន៍ចង់បង្កើតសភាធម្មនុញ្ញ។

១.២. បដិវត្តន៍របស់ប្រជាជនទីក្រុងប៉ារីស(ខែកក្កដា ១៧៨៩)

+ តើរាជវាំងនិងរបបផ្តាច់ការរាជាធិបតេយ្យត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយស្តេចអង្គណា?         

-  រាជវាំងនិងរបបផ្តាច់ការរាជាធិបតេយ្យត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយស្តេច ល្វីទី១៦។

+ តើបដិវត្តន៍របស់ប្រជាជនទីក្រុងប៉ារីសមានខ្លឹមសារសំខាន់ត្រង់ណា?    

- បដិវត្តន៍របស់ប្រជាជនទីក្រុងប៉ារីសមានខ្លឹមសារសំខាន់ត្រង់ ៖

- នៅទីក្រុងតម្លៃនំបុ័ងបានកើនឡើង

- ដោយការច្រូតកាត់ក្នុងឆ្នាំ១៧៨៨ បានផលតិច ហើយបន្តធ្លាក់ចុះនូវឆ្នាំបន្ទាប់ទៀត

- តម្លៃនំប៉័ងឡើងថ្លៃខ្ពស់បំផុតមិនធ្លាប់មាន

- ម្យ៉ាងទៀតប្រជាជនព្រួយបារម្ភចំពោះការវាយបង្ក្រាបពីទ័ពស្ដេច។

+ ហេតុអ្វីកើតមានបដិវត្តន៍នៅទីក្រុងប៉ារីស?

-          ដោយសារ៖

-          ទំនិញឡើងថ្លៃ(នំបុ័ង)

-          ស្តេចល្វីទី១៦បង្រ្កាបប្រជាជននិងចាប់ប្រជាជនដាក់គុកបាស្ទី។

+  តើការវាយលុកបន្ទាយបាស្ទីដែលជាគុក និងជាបន្ទាយរបស់ស្តេចជានិមិត្តរូបតំណាងឱ្យអ្វី?    

-  ការវាយលុកបន្ទាយបាស្ទីដែលជាគុក និងជាបន្ទាយរបស់ស្តេចជានិមិត្តរូបនៃការផ្តួលរលំរបបផ្តាច់ការរាជាធិបតេយ្យនៅឆ្នាំ១៤ កក្កដាឆ្នាំ១៧៨៩។

១.៣. បដិវត្តន៍ទីក្រុង និងជនបទ(កក្កដា-សីហា ឆ្នាំ១៧៨៩)

+ ចូរបង្ហាញពីខ្លឹមសារចំនុចសំខាន់ៗនៃបដិវត្តន៍នៅទីក្រុងនិងជនបទ។

   ខ្លឹមសារចំនុចសំខាន់ៗនៃបដិវត្តន៍នៅទីក្រុង និងជនបទ គឺស្តីអំពី៖

-          ពួកកសិករប្រឆាំងចំពោះបំណុលពន្ធចាស់ៗទាំងឡាយរបស់ពួកសក្តិភូមិ

-          ការមានបារម្ភចំពោះការឡើងថ្លៃនំបុ័ង

-          និងភាពភ័យខ្លាចមានការរួមគំនិតក្បត់នៃពួកអភិជន។

+ ហេតុអ្វីកើតមានបដិវត្តន៍នៅទីក្រុង និងជនបទ?

    បដិវត្តន៍នៅទីក្រុង និងជនបទ៖

-          ទីក្រុង: ចង់បញ្ចុះទំនិញ

-          ទីជនបទ: ចង់លុបចោលបញ្ជីពន្ធចាស់ចោល

-          ៤ សីហា ១៧៨៩: អភិជន និងបព្វជិតលុបចោលច្បាប់សក្តិភូមិ។

២. របបរាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ

២.១. ប្រទេសបារាំងថ្មីមួយ

+ សភារដ្ឋធម្មនុញ្ញបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃទី២៦ ខែសីហាឆ្នាំ១៧៨៩បានប្រកាសស្តីអំពីអ្វី?       

- សភារដ្ឋធម្មនុញ្ញបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃទី២៦ ខែសីហាឆ្នាំ១៧៨៩បានប្រកាសស្តីអំពី « សិទ្ធិមនុស្ស និងពលរដ្ឋ »ក្នុងនោះមានការអះអាង ស្តីពីគោលការណ៍សមភាព សេរីភាព និងពលរដ្ឋជាម្ចាស់ ។ ហើយបានចារឹកអំពី «បូរណភាពទឹកដី» ក្នុងនោះអំណាចត្រូវបែងចែករវាងស្តេច និងសភាតំណាងប្រជាជន។

+ តើរដ្ឋមានតួនាទីសំខាន់ដូចម្តេច?           

-  រដ្ឋមានតួនាទី សំខាន់ក្នុងដំណោះស្រាយវិបត្តិចំពោះមុខក្នុងការចាត់ចែងសម្បត្តិជាតិរួម  ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ព្រះសង្ឃ ឬជាតូបនីយកម្ម។ រដ្ឋផ្ដល់នូវការចំណាយលើផ្នែកអប់រំ ផ្នែកសង្គ្រោះ និងផ្នែកអត្រានុកូលដ្ឋាន។

២.២. ផលវិបាក

+ តើការកែប្រែប្រទេសបារាំងឱ្យក្លាយជាប្រទេសកាន់របបប្រជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ

បានផ្ដល់ផលវិបាកដូចម្ដេចខ្លះ?

v  ផលវិបាកដែលបានកើតឡើងមានដូចជា៖

·         បុព្វសិទ្ឋិនានាត្រូវបានលុបចោលទាំងអស់

·         ពលរដ្ឋទាំងឡាយគោរពច្បាប់ដូចគ្នា ស្មើភាពចំពោះពន្ធ និងមានសិទ្ធិបញ្ចេញមតិខាងព័ត៌មាន និងខាងជំនឿផ្សេងៗ

·         អំណាចត្រូវបែងចែករវាងស្ដេច(អំណាចនិតិប្រតិបត្តិ) សភាតំណាងប្រជាជន(អំណាចនីតិប្បញ្ញត្តិ) និងចៅក្រមឯករាជ្យ(អំណាចតុលាការ)

·         ខេត្តចាស់ៗទាំងឡាយ និងនាយក្រុម ភស្តុភានានាត្រូវបំបាត់ចោល

·         ប្រទេសបែងចែកជា៨៣ខេត្ត ត្រួតត្រាដោយ៨៣ក្រុមប្រឹក្សាកើតចេញពីការបោះឆ្នោត

·         ការកំណត់ពន្ធត្រូវលប់ចោល សេរីភាពខាងពាណិជ្ជកម្មធ្វើទូទាំងប្រទេស

·         នៅតាមស្រុកស្រែកសិករមានសិទ្ធិព័ទ្ធរបងលើដីរបស់ខ្លួន ហើយធ្វើការជារួមរបៀបបុរាណត្រូវ

លុបចោល។

+ តើប្រជាជនបារាំងបានកំណត់ថ្ងៃខែឆ្នាំណាជាថ្ងៃបុណ្យជាតិរបស់គេ?

-  ប្រជាជនបារាំងបានកំណត់ ថ្ងៃទី ១៤ ខែកក្កដាឆ្នាំ១៧៨៩ ជាថ្ងៃបុណ្យជាតិរបស់គេរៀងរាល់ឆ្នាំ។

៣.  បរាជ័យរបបរាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ

៣.១. ស្តេច និងប្រទេសជាតិទាំងមូលមិនចុះសម្រុងគ្នា

+ តើនៅខែកញ្ញាឆ្នាំ១៧៩១ សមាជិកសភាជួបជុំគ្នាហើយបានកំណត់នូវអ្វីខ្លះ?     

-  នៅខែ កញ្ញា ឆ្នាំ ១៧៩១ សមាជិកសភាជួបជុំគ្នាហើយបានកំណត់ពួកខាងស្តាំ គឺ បក្សពួកខាងស្តេចឬ « ពួកអភិជន » ឯពួកប្រឆាំងគឺ« ពួកស្នេហាជាតិ »ពួកខាងឆ្វេង។

+ តើពួកណាខ្លះដែលស្អប់របបរាជាធិបតេយ្យ?        

-  ពួកដែលស្អប់របបរាជាធិបតេយ្យដូចជាក្រុម គ័រដឺលីយេ ឬក្រុមសាកូបាំងក្រុមអ្នកកាសែត និងក្រុមតូចៗនៅទីក្រុងប៉ារីសបែងចែកជា ៤៨ផ្នែក។

+ មូលហេតុអ្វីបានជាក្រុមគ្រួសារស្តេចប៉ុនប៉ងរត់ចេញពីទីក្រុងប៉ារីសកាលពីយប់ថ្ងៃទី២០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៧៩១?

-  មូលហេតុបានជាក្រុមគ្រួសារស្តេចប៉ុនប៉ងរត់ចេញពីទីក្រុងប៉ារីសកាលពីយប់ថ្ងៃទី២០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៧៩១គឺដើម្បីទៅជួបពួកអ្នកមានស្វាមីភក្តិគាំទ្រព្រះអង្គនៅព្រំប្រទល់ប៉ែកខាងកើត។ ដោយគ្មានអ្នកគាំទ្រព្រះអង្គវិល  ត្រឡប់មកប៉ារីសវិញ។

+ តើស្តេចរត់ភៀសខ្លួនបែបនេះបង្ហាញពីអ្វី?           

-  ស្តេចរត់ភៀសខ្លួនបែបនេះបង្ហាញពីអំពើនាំឱ្យមានការបែកបាក់រវាងស្តេចនឹងប្រជាជនប៉ារីស។

+ ហេតុអ្វីស្តេច និងប្រទេសជាតិទាំងមូលមិនចុះសម្រុងគ្នា?

  ស្តេច និងប្រទេសជាតិមិនចុះសម្រុងដោយសារ៖

-          ស្តេចល្វីទី១៦ ឬខាងស្តាំ: ចង់រក្សារបបចាស់មកវិញ

-          ក្រុមវណ្ណៈទី៣: ពួកស្នេហាជាតិ ពួកខាងឆ្វេង ពួកក្រៅសភា(ក្រុមគ័រដឺលីយេ ក្រុមសាកូបាំង) អ្នកកាសែត និងក្រុមតូចៗ៤៨ស្អប់របបរាជាធិបតេយ្យផ្តាច់ការ។

៣.២. ការធ្លាក់ចុះនៃរបបរាជាធិបតេយ្យ

+  តើរបបថ្មី (រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ) ត្រូវរលំរលាយនៅថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំណា? មូលហេតុអ្វី?  

-   របបថ្មី(រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ) ត្រូវរលំរលាយនៅថ្ងៃទី ១០ សីហា ១៧៩២ ។ ដោយសារស្ដេច និងសភាមិនអាចគ្រប់គ្រងរបបនេះបាន។

+ ហេតុអ្វីរបបរាជាធិបតេយ្យធ្លាក់ចុះ?

របបរាជាធិបតេយ្យធ្លាក់ចុះដោយសារ ៖

ពួកវណ្ណៈទី៣បានវាយចូលរាជវាំងនៅថ្ងៃទី១០ ខែសីហា ឆ្នាំ ១៧៩២ និងចាប់ស្តេចនិងរាជវង្សានុវង្សដាក់គុក។

+  ក្រោយពីរបបរាជាធិបតេយ្យដួលរលំ តើមានរបបអ្វីចូលមកជំនួស?     

-  ក្រោយពីរបបរាជាធិបតេយ្យដួលរលំ មានរបប សាធារណរដ្ឋបារាំង

   ចូលមកជំនួស។

៤. ពួកសៀរ៉ុងដាំង និងពួកម៉ុងតាញ៉ា

៤.១. ពួកមនុស្សថ្មីចូលកាន់អំណាច

+ នៅថ្ងៃទី២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ១៧៩២ តើនៅទីក្រុងប៉ារីសមានព្រឹត្ដិការណ៍អ្វីកើតឡើង?        

-  នៅថ្ងៃទី២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ១៧៩២នៅទីក្រុងប៉ារីសមានព្រឹត្ដិការណ៍កើតឡើងគឺការសម្លាប់រង្គាលក្រោមពាក្យថា « ការសម្លាប់រង្គាលក្នុងខែកញ្ញា»។

+ តើសភា«កុងវ៉ង់ស្យុង»មានភារកិច្ចធ្វើអ្វីខ្លះ?       

-  សភា « កុងវ៉ង់ស្យុង » មានភារកិច្ចបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីមួយសម្រាប់ប្រទេសបារាំង តែដោយផ្អែកលើស្ថានភាពប្រទេស

បញ្ហាដោះស្រាយទីមួយគឺការការពារប្រទេស និងបញ្ហាការកាត់ទោសស្ដេច។

+ តើមានមនុស្សប៉ុន្មានក្រុមដែលត្រួតត្រាសភា? មានពួកណាខ្លះ?

-  មនុស្សដែលត្រួតត្រាសភាមាន ២ក្រុម។ ដូចជា ពួកសៀរ៉ុងដាំង និងពួកម៉ុងតាញ៉ា។     

-  សៀរ៉ុងដាំង ជាពួកខាងស្ដាំ នៃសភាកុងវ៉ង់ស្យុង។ ពួកគេចង់បំបែកឥទ្ធិពលពួក ប៉ារីស ដើម្បីឱ្យពួកគេមាន ភាពស្មើៗគ្នា  ដូចពួកក្រសួងឯទៀតៗដែរ។

៤.២. និន្នាការនយោបាយខុសៗគ្នា

+តើនៅក្នុងសភាកុងវ៉ង់ស្យុងមានមនុស្សប៉ុន្មានក្រុម? ពួកគេមាននិន្នាការនយោបាយខុសៗគ្នាដូចម្តេច?

v  នៅក្នុងសភាកុងវ៉ង់ស្យុងមានមនុស្ស៣ក្រុម៖

• ពួកខាងស្តាំ     ៖ សៀរ៉ុងដាំង(លំអៀងទៅខាងស្តេច)។
• ពួកខាងឆ្វេង    ៖ ពួកម៉ុងតាញ៉ា(ស្អប់ស្តេច)។
• ពួកកណ្តាល    ៖ ពួកគេលំអៀងទៅខាងសៀរ៉ុងដាំង។

+ចូរប្អូនរៀបរាប់ពីពួកខាងឆ្វេង ឬពួកម៉ុងតាញ៉ា។

-  ពួកខាងឆ្វេង ឬពួកម៉ុងតាញ៉ាគឺតែងតែប្រឆាំងទល់នឹងរបបរាជាធិបតេយ្យ។ គេជាពួកមានឥទ្ធិពលនៅប៉ារីស ពួកគេចង់ « បង្កើតរបបប្រជាធិបតេយ្យមួយឈរលើគោល ការណ៍សមភាព » ដោយផ្អែកលើពួកបដិវត្តន៍ ដូចជាសិប្បករ ម្ចាស់ហាងទំនិញនានា និងកុំមូនប៉ារីស។

+  តើពួកម៉ុងតាញ៉ាមានថ្នាក់ដឹកនាំធំៗពិសេសអ្វីខ្លះ?

-  ពួកម៉ុងតាញ៉ាមានថ្នាក់ដឹកនាំធំៗពិសេសដូចជា ដង់តុង ម៉ារ៉ា សាំងស្យូសជាដើម។

+ តើពួកកណ្ដាល ជាក្រុមមនុស្សដូចម្ដេច?

-  ពួកកណ្ដាលគឺជាសមាជិកសភា ដែលមានគំនិតមិនសូវនឹងនរ និង ច្បាស់លាស់ ។ ពួកគេគាំទ្រសៀរ៉ុងដាំងរហូតដល់ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៧៩៣។