(ជ១) មេរៀនទី១៖ (សង្ខេបមេរៀន) ភាពជាមនុស្សមានតម្លៃ

១. លំនាំនៃការពិចារណាលើតម្លៃ

       មនុស្សគ្រប់រូបតែងតែមានតម្លៃរបស់ខ្លួនដាច់ដោយឡែកនិងផ្សេងពីគ្នា។ មនុស្សម្នាក់ៗមានជម្រើស គំនិត គោលដៅនៃជីវិត សកម្មភាព ចំណង់ចំណូលចិត្ត និងតម្រូវការមិនដូចគ្នាទេ។ ភាពមិនដូចគ្នានេះ ដោយសារផ្អែកទៅតាមការយល់ឃើញ ចំណេះដឹង  បទពិសោធន៍ ការសិក្សាអប់រំ។ បច្ចុប្បន្ន ការរីកលូតលាស់យ៉ាងខ្លាំងខាងវិស័យវិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា បានធ្វើឱ្យកុមារ យុវជន និងមនុស្សពេញវ័យ មានលទ្ធភាពច្រើន ដើម្បីជ្រើសរើស យកអ្វីសម្រាប់ជីវិតរស់នៅរបស់គេឱ្យបានល្អប្រសើរ។ ភាពជឿនលឿនខាងវិស័យគមនាគមន៍ បង្កលទ្ធភាពដល់មនុស្ស ឱ្យមានភាពងាយស្រួលក្នុងការធ្វើដំណើរទៅកាន់ទីកន្លែងផ្សេងៗក្នុងពិភពលោក និងមានឱកាស ដើម្បីស្គាល់ និងដកបទពិសោធន៍ វប្បធម៌ ជំនឿ តម្លៃរបស់ជាតិសាសន៍ដទៃ។ ភាពជឿនលឿនខាងវិស័យទូរគមនាគមន៍ និងប្រព័ន្ធឃោសនា បានផ្ដល់ដល់មនុស្ស នូវចំណេះដឹងផ្សេងៗ អំពីវប្បធម៌ ជំនឿ ទំនៀមទម្លាប់ វិទ្យាសាស្ត្ររបស់ជនជាតិនិងប្រទេសដទៃដែរ។ ភាពជឿនលឿនខាងវិស័យទាំងពីរនេះ មានចំណុចអវិជ្ជមានដូចជា បង្ហាញឱ្យឃើញពីអំពើហិង្សា បទឧក្រិដ្ឋ ការរំភើបខាងផ្លូវភេទ ហើយការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មខ្លះទៀតបានធ្វើឱ្យទស្សនិកជនដែលនៅវ័យក្មេង មានអារម្មណ៍ចង់សាកល្បងអ្វីដែលគេបានឃើញ ដូចជាគ្រឿងស្រវឹងជាដើម។ អំពើអវិជ្ជមានទាំងអស់នេះ អាចមានឥទ្ធិពលទៅលើមនុស្សមួយចំនួនដែលខ្វះការពិចារណា និងមិនស្គាល់អ្វីហៅថាតម្លៃ។ តម្លៃ ជាលក្ខណៈនៃអ្វីដែលគេប្រាថ្នា ឬអ្វីដែលគួរឱ្យចង់បាន។

+   តម្លៃទាំងអស់ស្ថិតនៅតាមបណ្ដុំផ្សេងៗ ដូចជា ៖
     -   តម្លៃផ្ទាល់ខ្លួន
     -   តម្លៃគ្រួសារ
     -    តម្លៃស្មារតីឬសីលតម្លៃ
     -   តម្លៃការងារ
     -   តម្លៃវប្បធម៌
     -   តម្លៃសង្គមនិងសង្គមធម៌

   +   តម្លៃផ្ទាល់ខ្លួន បានដល់ការស្គាល់តម្លៃខ្លួនឯងនិងការឱ្យតម្លៃខ្លួនឯង ការគោរពខ្លួនឯង ការថែទាំសុខភាព ភាពស្ងប់ស្ងាត់ខាងផ្លូវចិត្ត សមត្ថភាព ការចេះច្នៃប្រឌិត ការចេះគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង ស្នាដៃដែលធ្វើអ្វីមួយបានសម្រេច។
   +   តម្លៃគ្រួសារ មានការខិតខំរកនិងថែរក្សាទ្រព្យសម្បត្តិ សន្សំសំចៃ ទំនាក់ទំនងល្អរវាងសមាជិកគ្រួសារ ការចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សាក្រុមគ្រួសារ ការដឹងគុណ ការតបគុណ ការចេះជួយគ្នា ការអធ្យាស្រ័យគ្នា ការស្ដាប់បង្គាប់ ការចេះព្រួយបារម្ភឈឺឆ្អាលគ្នា ការប្រកាន់ខ្ជាប់ប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ល្អ។ល។
   +   តម្លៃស្មារតីឬសីលតម្លៃមានការស្រឡាញ់ មេត្តាធម៌ ការគោរព សេចក្ដីទុកចិត្ត ការរប្ដេជ្ញាចិត្ត សេចក្ដីសង្ឍឹម  ការតាំងចិត្ត  ការគោរពបូជា។
   +   តម្លៃការងារ មានក្រមសីលធម៌ការងារ មនសិការការងារ ការចេះច្នៃប្រឌិត ផលិតផលមានគុណភាព ការទទួលបានលទ្ធផលល្អ ស្នាដៃការងារ ការគោរពពេលវេលាធ្វើការងារ ការគោរពវិន័យ ការទទួលខុសត្រូវ ការដឹកនាំល្អ ការងារស្របច្បាប់ ការងារសុចរិត។
   +   តម្លៃវប្បធម៌ មានការថែរក្សា និងការអភិរក្សកេរដំណែលវប្បធម៌ ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍។ល។
   +   តម្លៃសង្គមនិងសង្គមធម៌ មានការចេះជួយគ្នាទៅវិញទៅមក ការទទួលខុសត្រូវក្នុងសង្គម ការបម្រើសហគមន៍ ការស្គាល់តួនាទីខ្លួនជាពលរដ្ឋ ការគោរពច្បាប់សង្គមជាដើម។

២. ការកំណត់តម្លៃ

៣.​ ការជ្រើសរើសជំហរមួយច្បាស់លាស់

      យើងតែងតែធ្វើអ្វីមួយតាមការសម្រេចចិត្តដែលចេញពី​តម្លៃនិងផ្នត់គំនិតរបស់យើងផ្ទាល់។ យើងបកស្រាយព័ត៌មាននិងស្ថានការណ៍នានា ដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋាននៃតម្លៃរបស់យើង។ តម្លៃរបស់យើង ត្រូវបានឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញតាមរយៈអាកប្បកិរិយានិងការប្រព្រឹត្តដែលបានបង្ហាញចំពោះអ្នកដទៃ។ ប្រសិនបើ យើងពុំបានគិតអំពីមូលដ្ឋាននៃតម្លៃរបស់យើងមុនស្ថានការណ៍មកដល់នោះទេ សកម្មភាពរបស់យើង អាចនឹងមិនផ្ដល់នូវលទ្ធផលល្អសម្រាប់ខ្លួនយើងឡើយ។ ការជ្រើសរើសជំហរមួយច្បាស់លាស់តម្លៃ គឺជាអ្វីដែលគេជ្រើសរើសយក ។ មនុស្សដែលជាអ្នកជ្រើសរើសតម្លៃ ត្រូវយល់ឱ្យបានច្បាស់លាស់ពីតម្លៃណាមួយដែលល្អសមស្របសម្រាប់ខ្លួន។ បើយើងប្រកាន់ខ្ជាប់នូវតម្លៃសម្រាប់ជីវិតយើង យើងត្រូវតែធ្វើការជ្រើសរើសឱ្យបានហ្មត់ចត់បំផុត។ ប្រសិនបើយើងជ្រើសរើសដោយមានការបង្ខិតបង្ខំ នោះលទ្ធផលដែលកើតចេញមកនឹងមិនទទួលបានលទ្ធផលល្អឡើយ។ ការជ្រើសរើសជាទង្វើមួយប្រកបដោយការឈ្លាសវៃនិងប៉ិនប្រសប់។ ការជ្រើសរើសតម្លៃរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗ ត្រូវពិចារណាឱ្យបានច្បាស់លាស់និងត្រូវរកផលអាក្រក់ផ្សេងៗដែលនឹងកើតចេញពីការជ្រើសរើសនោះ។ បានជាថា ការបង្ខំ ឬប្រាប់នរណាម្នាក់ឱ្យនិយាយអ្វី ជឿអ្វី ឬធ្វើអ្វី គឺជាការបង្អាប់បង្អោនកិត្តិយសនិងសេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស ព្រោះវាធ្វើឱ្យមនុស្សបាត់បង់ការជ្រើសរើសដោយខ្លួនឯងហើយមិនឱ្យមនុស្សនោះស្គាល់តម្លៃខ្លួនឯងពិតប្រាកដ។

៤. ការឱ្យតម្លៃចំពោះការជ្រើសរើសត្រឹមត្រូវរបស់ខ្លួន

      មានទិដ្ឋភាពពីរ ក្នុងការឱ្យតម្លៃចំពោះការជ្រើសរើស គឺការចេះស្រឡាញ់និងការចេះឱ្យតម្លៃទៅលើអ្វីដែលខ្លួនបានជ្រើសរើសយក។ ការចេះឱ្យតម្លៃ មានសមាសភាគពីរ ជាគោលការណ៍។

   +   សមាសភាគទី១ គឺត្រូវចេះឱ្យតម្លៃនិងចេះស្រឡាញ់អ្វីៗដែលខ្លួនបានជ្រើសរើស មានន័យថា ក្រោយពីធ្វើការសម្រេចចិត្តហើយ ខ្លួនត្រូវតែពេញចិត្តទទួលយកនិងថែរក្សាវាឱ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួនឱ្យស្មើនឹងអ្វីដែលខ្លួនស្រឡាញ់បំផុតនោះដែរ។

   +   សមាសភាគទី២ គឺ គេត្រូវតែបញ្ជាក់ការជ្រើសរើសតម្លៃរបស់ខ្លួនឱ្យគេដឹងឮជាសាធារណៈ ហើយត្រូវមានមោទនភាពនឹងការជ្រើសរើសរបស់ខ្លួនជានិច្ច។ មោទនភាពនេះ មិនសំដៅដល់ការបញ្ចេញឫកពាក្រអឺតក្រទម ឬការអួតអាងអ្វីឡើយ តែចង់និយាយាថា មនុស្សយើងម្នាក់ៗ ត្រូវមានអារម្មណ៍រីករាយនឹងអ្វីដែលយើងបានជ្រើសរើសហើយនោះ។ គេសង្កេតឃើញ តម្លៃស្ដែងចេញឡើងតាមរយៈអំពើរបស់មនុស្ស។ការជ្រើសរើសតម្លៃពាក់ព័ន្ធនឹងការធ្វើសកម្មភាពផងដែរ។