ជំពូក៣ បញ្ហាបរិស្ថានពិភពលោក
មេរៀនទី៣ ការកើនកម្ដៅនៅលើផែនដី
មេរៀនសង្ខេប
សេចក្ដីផ្ដើម
ភពផែនដីព័ទ្ធជុំវិញដោយបរិយាកាស សម្រាប់ទ្រទ្រង់ជីវិត នៅលើផែនដីសម្បូរទៅដោយ ឧស្ម័នកាបូនិច(CO2) សម្រាប់ឱ្យរុក្ខជាតិធ្វើរស្មីសំយោគបង្កើតជាឧស្ម័នអុកស៊ីសែន(O2) សម្រាប់ដំណកដង្ហើមមនុស្ស និងផ្ដល់ឧស្ម័នអាសូតនិចល(N2) ដែលជួយបន្ថយអុកស៊ីតកម្មនៃអុកស៊ីសែន។ បរិយាកាសក៏ជួយផែនដីស្រូបយកកាំរស្មីគ្រោះថ្នាក់ជាច្រើននៃលំហផងដែរ។
១. មូលហេតុដែលនាំឱ្យភពផែនដីកើនកម្ដៅ
ថាមពលព្រះអាទិត្យប្រមាណពាក់កណ្ដាលចាំងមកលើផែនដី ត្រូវស្រូបទៅក្នុងផ្ទៃដី។ បន្ទាប់មកថាមពលនេះត្រឡប់ទៅក្នុងលំហវិញក្នុងទម្រង់ ជារស្មីក្រហមអាំងប្រាដែលមើលមិនឃើញ។ ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ពីធម្មជាតិក្នុងមណ្ឌលអាកាសរចល់ដូចជា ទឹក ឧស្ម័នកាបូនិច ឌីអាសូតម៉ូណូអុកស៊ីត មេតាន អូសូន និងក្លរ៉ូភ្លុយអរ៉ូកាបូន។ ឧស្ម័នទាំងនេះស្រូបយកកាំរស្មីក្រហមអាំងប្រាមួយភាគភាយចេញពីដី ហើយបញ្ចេញកម្ដៅនាំឱ្យកើនកម្ដៅក្នុងមណ្ឌលអាកាសរចល់ ទីបំផុតផែនដីក៏កើនកម្ដៅឡើងដែរ។
១.១. ផលផ្ទះកញ្ចក់
ផលផ្ទះកញ្ចក់ គឺជាការជួយរក្សាលំនឹងសីតុណ្ហភាពមធ្យមផ្ទៃដីត្រឹម 19 \( {}^{o}C \) ។ ផលផ្ទះកញ្ចក់មានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងការធានាលក្ខខណ្ឌអាកាសធាតុ ដែលទ្រទ្រង់ជីវិតលើផែនដីឱ្យមានសភាពដូចសព្វថ្ងៃ។ លក្ខណៈបែបនេះគេឱ្យឈ្មោះថា “ឥទ្ធិពលផលផ្ទះកញ្ចក់”។ វាជាបាតុភូតធម្មជាតិដែលធានាកម្ដៅផែនដី ផ្ទុយទៅវិញបើគ្មានបាតុភូតនេះទេ ផ្ទៃផែនដីត្រូវត្រជាក់ជាងនេះ។
១.២. ការកើនឡើងនៃផលផ្ទះកញ្ចក់
កំណើនផលផ្ទះកញ្ចក់ គឺជាបាតុភូតដែលកំហាប់ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ក្នុងមណ្ឌលអាកាសរចល់កើនឡើងធ្វើឱ្យ កាំរស្មីក្រហមអាំងប្រាភាយចេញពីក្នុងដីចូលបរិយាកាសវិញមានចំនួនតិចតួចជាងមុន។ ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់កើនឡើងក្នុងមណ្ឌលអាកាសរចល់លើសកម្រិតធម្មជាតិ ដោយសារកំណើនឆាប់រហ័សនៃការអភិវឌ្ឍទីប្រជុំជន និងទីក្រុង ចរាចរណ៍មមាញឹក ការប្រើប្រាស់ឥន្ធនៈមានសារធាតុបំពុល កំណើននៃការប្រើប្រាស់ថាមពល រួមទាំងច្បាប់បរិស្ថានពុំទាន់មានឬអនុវត្តណៅមានកម្រិតទាប។ បញ្ហានេះនាំឱ្យមានការថយចុះរំភាយរស្មីក្រហមអាំងប្រា ជាហេតុនាំឱ្យកើនកម្ដៅនៅលើពិភពលោកប្រមាណពី 0.3 ទៅ 0.6 ក្នុងរយៈពេលមួយទស្សវត្សកន្លងទៅ។ បើការបញ្ចេញឧស្ម័នពីសកម្មភាពមនុស្សនៅតែបន្ត កំណើនកម្ដៅលើពិភពលោកនឹងរឹតតែមានអត្រាខ្ពស់ថែមទៀត ហើយនឹងឈានដល់កម្រិតកម្ដៅមិនធ្លាប់មានក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រមនុស្សជាតិ។ ភស្តុតាងវិទ្យាសាស្ត្រជាច្រើនបង្ហាញថា កំហាប់ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ក្នុងមណ្ឌលអាកាសរចល់កើនឡើងយ៉ាងច្រើន ពេលមានកំណើនឧស្សាហកម្ម និងការកាប់ឆ្ការព្រៃយកដីសង់លំនៅឋាន និងធ្វើកសិកម្ម។ បច្ចុប្បន្នកំហាប់ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ខ្ពស់ពីមុនគឺឧស្ម័នកាបូនិច \( \left( C{{O}_{2}} \right) \) និងមេតាន \( \left( C{{H}_{4}} \right) \)។
២. ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់
ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់សំខាន់ៗមានដូចជា ឧស្ម័នកាបូនិច \( \left( C{{O}_{2}} \right) \) មេតាន \( \left( C{{H}_{4}} \right) \) អាសូតម៉ូណូអុកស៊ីត(NO) និងឧស្ម័នក្លរ៉ូភ្លុយអរ៉ូកាបូន \( \left( CF{{C}_{s}} \right) \)។ ពេលឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ចាប់កម្ដៅវាធ្វើឱ្យ បរិយាកាសផែនដីឡើងកម្ដៅ។ ពេលដែលម៉ូលេគុលឧស្ម័នកាបូនិចមានសមត្ថភាពស្រូបយកកម្ដៅ ពីរំភាយរស្មីខ្សោយនោះវាធ្វើឱ្យកម្ដៅភាយ ពីផែនដីមួយចំនួនទៅបំផ្លាញស្រទាប់អូសូន និងមួយចំនួនត្រឡប់មកផែនដីវិញ។ នេះជាមូលហេតុនាំឱ្យផែនដីកើនកម្ដៅឡើង។
| ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ | អត្រាប្រែប្រួលក្នុងមួយឆ្នាំ | ប្រភពចម្បង |
| ឧស្ម័នកាបូនិច \( \left( C{{O}_{2}} \right) \) | 0.50% | ធ្យូងថ្ម ប្រេង ឧស្ម័នធម្មជាតិ ការបំផ្លាញព្រៃឈើ |
| ឧស្ម័នកាបូនិច \( \left( C{{H}_{4}} \right) \) | 0.90% | ដីសើម ស្រូវ ផូស៊ីលឥន្ធនៈ និងបសុសត្វ |
| មេតាន \( \left( NO \right) \) | 0.25% | ជីគីមី ផូស៊ីលឥន្ធនៈ និងការបំផ្លាញព្រៃឈើ |
| អាសូតម៉ូណូអុកស៊ីត \( \left( CF{{C}_{s}} \right) \) | 8.00% | កៅស៊ូ ល្អងធូលីអណ្ដែតក្នុងខ្យល់ ឧបករណ៍ធ្វើឱ្យត្រជាក់ និងឧបករណ៍រំលាយផ្សេងៗ។ |
៣. ផលវិបាកនៃកំណើនឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់
សីតុណ្ហភាពមធ្យមលើផែនដីកើនឡើងប្រមាណ 0.3 ទៅ 0.6 ក្នុងរយៈពេលមួយសតវត្សមុននេះ។ ភស្តុតាងនៃទំនាក់ទំនងរវាងឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ទៅនឹងការប្រែប្រួល អាកាសធាតុ បង្ហាញឱ្យឃើញច្បាប់នាពេលបច្ចុប្បន្ន។ កត្តាទាំងនេះបណ្ដាលមកពីអត្រាការបញ្ចេញសំណល់ឧស្ម័ន ដែលជាអនុគមន៍នៃកំណើនប្រជាជន កំណើនសេដ្ឋកិច្ច និងការរីកចម្រើនខាងផ្នែកបច្ចេកទេសដែរ។ កត្តាទាំងនេះនាំឱ្យលំបាកប៉ាន់ប្រមាណអំពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ដែលនឹងកើតឡើងពេលខាងមុខដើម្បីរកវិធានការការពារ និងដោះស្រាយឱ្យទាន់ពេលវេលា។
៤. វិធីកាត់បន្ថយការកើនកម្ដៅនៅលើផែនដី
យើងទាំងអស់គ្នាដែលរស់រានមានជីវិតលើភពផែនដីត្រូវតែ៖
\( \bullet \) កាត់បន្ថយប្រើប្រាស់ផូស៊ីលឥន្ធនៈ ព្រោះវានាំឱ្យមានកាបូនឌីអុកស៊ីត ភាយទៅក្នុងបរិយាកាស។
\( \bullet \) ត្រូវដាំដើមឈើឱ្យច្រើន និងការពារព្រៃឈើមានស្រាប់លើផែនដីឱ្យគង់វង្ស ព្រោះដើមឈើជួយស្រូបកាបូន ឌីអុកស៊ីតដែលមនុស្សបញ្ចេញចោលក្នុងបរិយាកាសផែនដី។
\( \bullet \) គ្រប់គ្រងសំណល់ឧស្ម័នកាបូនិចក្រៅពីបរិយាកាសដូចជា មហាសមុទ្រ តាមដង្ហើមទឹកជ្រៅនៅក្រោមដី និងតាមអណ្ដូងឧស្ម័នធម្មជាតិដែលបោះបង់ចោល។
\( \bullet \) ប្រើប្រាស់វត្ថុធាតុផ្សេងៗ មិនបង្កគ្រោះថ្នាក់ចំពោះបរិស្ថានជំនួសផូស៊ីលឥន្ធនៈ ដើម្បីបន្ថយកាបូនឌីអុកស៊ីតក្នុងបរិយាកាស និងបញ្ជៀសការកើនកម្ដៅផែនដី។