ជំពូកទី១ ប្រវត្តិសាស្រ្តពិភពលោក
មេរៀនទី២ ការរុករកដីថ្មីរបស់ពួកអឺរ៉ុបខាងលិច
ពន្យល់ពាក្យ
១. ការរុករកធំៗ
១. ១. វ៉ាស្កូដឺហ្គាម៉ា(Vasco de Gama) រកឃើញផ្លូវទៅឥណ្ឌា
+ តើការរុករកធំៗត្រូវបានចាប់ផ្ដើមឡើងដោយនរណាខ្លះ?
v ការរុករកធំៗត្រូវបានចាប់ផ្ដើមឡើងដោយ ៖
· លោកបាតេមីឌឺយ៉ាស
· លោកវ៉ាស្កូដឺហ្កាម៉ា
· លោកគ្រីស្ដុហ្វកូឡុំ
· និង លោកម៉ាហ្សេឡង់។
+ ចូរបង្ហាញពីការធ្វើដំណើររបស់លោកវ៉ាស្កូដឺហ្គាម៉ា?
- ឆ្នាំ ១៤៩៧-១៤៩៨៖ លោកវ៉ាស្កូដឺហ្គាម៉ាចេញពីព័រទុយកាល់ព័ទ្ធទ្វីបអាហ្វ្រិកដល់ឥណ្ឌា។
+ តើលោកណាដែលបានរកឃើញជ្រោយសង្ឃឹម? ក្នុងឆ្នាំណា?
- លោកដែលបានរកឃើញជ្រោយសង្ឃឹមគឺ លោកបាតេមីឌឺយ៉ាស ក្នុងឆ្នាំ ១៤៨៨។
+ តើស្ដេចអង្គណា ដែលបានជំរុញឱ្យមានការរុករកផ្លូវថ្មីទៅឥណ្ឌា?
- ស្ដេចដែលបានជំរុញឱ្យមានការរុករកផ្លូវថ្មីទៅឥណ្ឌា គឺស្ដេច ហង់រី។
១.២. គ្រីស្តុហ្វកូឡុំ(Christophe Colomb)បានទៅដល់អាមេរិកដោយភាន់ច្រឡំ
+ តើលោកឈ្មោះអ្វីដែលបានទៅដល់អាមេរិកមុនគេ? 
- លោកគ្រីស្តុបកូឡុំជាអ្នកដែលបានទៅដល់អាមេរិកមុនគេ។
+ ចូររៀបរាប់ពីការធ្វើដំណើររបស់លោកគ្រីស្តុហ្វកូឡំ។
- ឆ្នាំ១៤៩២ លោក គ្រីស្តុ ហ្វកូឡំ ចេញពីអេស្ប៉ាញតាមទិសខាងលិចមកដល់ទ្វីបអាមេរិកដោយច្រំឡំ (បាហាម៉ា និងហៃទី) ។
+ មូលហេតុអ្វីបានជាដែនដីនេះមិនមានឈ្មោះលោកគ្រីស្តុបកូឡុំ?
- មូលហេតុបានជាដែនដីនេះមិនមានឈ្មោះលោកគ្រីស្តុបកូឡុំ ព្រោះពេលដែលលោករកឃើញទឹកដីអាមេរិកនោះ លោកគិតថាជាទឹកដីឥណ្ឌា។ ប៉ុន្តែរយៈពេលពីរ បីឆ្នាំក្រោយមកគឺ លោកអាមេរីកូ វេស្ពូស៊ី ដែលបានរកឃើញ ការភាន់ច្រឡំនេះ។ ដើម្បីជាកិត្តិយសចំពោះគាត់ ទ្វីបថ្មីនេះមានឈ្មោះថា«អាមេរិក»។
១.៣. ដំណើរជុំវិញផែនដីលើកទី១
+ តើលោកម៉ាសេឡង់បានប៉ុនប៉ងធ្វើដំណើរជុំវិញពិភពលោកក្នុងឆ្នាំណា? 
- លោកម៉ាសេឡង់បានប៉ុនប៉ងធ្វើដំណើរជុំវិញពិភពលោកក្នុងឆ្នាំ ១៥១៩។
+ តើការធ្វើដំណើររបស់គាត់បានឆ្លងកាត់មហាសមុទ្រអ្វីខ្លះ?
- ការធ្វើដំណើររបស់គាត់បានឆ្លងកាត់មហាសមុទ្រអាត្លង់ទិច និងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីភិច។
+ តើលោកម៉ាសេឡង់ស្លាប់នៅក្នុងឆ្នាំណា? ដោយ សារអ្វី?
- លោកម៉ាសេឡង់ស្លាប់នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥២២។ ដោយសារចម្បាំងនឹងជនម្ចាស់ស្រុក។
+ តើលោកឈ្មោះអ្វីដែលបានធ្វើដំណើរជុំវិញផែនដីលើកទីមួយ?
- លោកឈ្មោះម៉ាសេឡង់ដែលបានធ្វើដំណើរជុំវិញផែនដីលើកទីមួយ។
១.៤. អង់គ្លេស និងបារាំងរកឃើញពិភពថ្មី
+ តើជនជាតិណាខ្លះដែលបានរកឃើញដែនដីថ្មីប៉ែកខាងជើងនៃទ្វីបអាមេរិក? 
- ជនជាតិដែលបានរកឃើញដែនដីថ្មីប៉ែកខាងជើងនៃទ្វីបអាមេរិកគឺជនជាតិបារាំង និងជនជាតិអង់គ្លេស។
+ តើអង់គ្លេស និងបារាំងរកឃើញតំបន់ណានៃពិភពថ្មី(ទ្វីបអាមេរិក)?
· ១៤៩៧៖ អង់គ្លេសរកឃើញតំបន់ឡាប្រាដ័រ ដោយលោកហ្សង់ កាបូ
· ១៥៣៤៖ បារាំងរកឃើញតំបន់ពាមសាំងឡូរ៉ង ដោយលោក ហ្សាក់ កាជេ។
+តើការរុករកដីថ្មីរបស់ពួកអឺរ៉ុបចាត់ទុកជាភាពក្លាហាន និងការតស៊ូដ៏អស្ចារ្យដែរឬទេ?
ការរុករកដីថ្មីរបស់ពួកអឺរ៉ុបចាត់ទុកជាភាពក្លាហាន និងការតស៊ូដ៏អស្ចារ្យបំផុត និងជាគំរូវីរភាពសម្រាប់ការងារពេលបច្ចុប្បន្ន និងអនាគតផងដែរ(ការព្យាយាមគង់បានសម្រេច)។
២. ការច្បាំងដណ្ដើមយកដីថ្មី
២.១.ពួកព័រទុយហ្គាល់ និង អេស្ប៉ាញបែងចែកពិភពលោក
+ តើប្រទេសណាខ្លះដែលបានធ្វើការបែងចែកពិភពលោក?
- ប្រទេសដែលបានធ្វើការបែងចែកពិភពលោកគឺ ព័រទុយកាល់ និងអេស្ប៉ាញ។
+ តើក្ដីប្រាថ្នារបស់ស្ដេចព័រទុយកាល់និង អេស្ប៉ាញគឺជាអ្វី?
- ក្ដីប្រាថ្នារបស់ស្ដេចព័រទុយកាល់និង អេស្ប៉ាញគឺ ចង់ស្គាល់និងដឹងពីភាពជាម្ចាស់នៃដែនដីទាំងនោះ។
+ តើស្ដេចណាដែលបានធ្វើការបែងចែកពិភពលោកជាពីរ? នៅក្នុងឆ្នាំណា?
- ស្ដេច ប៉ាប បានធ្វើការបែងចែកពិភពលោកជាពីរ នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៩៤។
+ ចូររៀបរាប់អំពីការបែងចែកទឹកដីទាំងនោះ។
- តាមសន្ឋិសញ្ញាទ័កដឺស៊ីឡាស បានកំណត់ឱ្យអេស្ប៉ាញនូវទឹកដីផ្នែកខាងលិចនៃខ្សែស្របពីជើងមកត្បូង គូសនៅក្នុងមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិចក្នុងកម្រិតខ្សែបណ្ដោយទី ៤៧ និងប្រទេសព័រទុយកាល់ទឹកដីប៉ែកខាងកើត។
២.២. ពួកព័រទុយហ្គាល់កាន់កាប់តំបន់កំពង់ផែ
+ តើពួកព័រទុយកាល់កាន់កាប់តំបន់កំពង់ផែក្នុងបំណងអ្វី?
- ពួកព័រទុយកាល់កាន់កាប់តំបន់កំពង់ផែក្នុងបំណងប្រាថ្នាក្លាយជាម្ចាស់សេដ្ឋកិច្ចជាមួយឥណ្ឌាតែប៉ុណ្ណោះ។
+ តើពួកព័រទុយកាល់បានចូលចតនៅកំពង់ផែណាខ្លះ? 
- ពួកព័រទុយកាល់បានចូលចតនៅកំពង់ផែ នៃឆ្នេរតំបន់អាព្រិច ឥណ្ឌា រហូតចិន និងជប៉ុន។
+ តើព័រទុយហ្គាល់កាន់កាប់កំពង់ផែណាខ្លះ?
v ព័រទុយហ្គាល់កាន់កាប់កំពង់ផែ៖
+ តើការធ្វើជំនួញនេះនាំឱ្យព័រទុយកាល់បានផលយ៉ាងដូចម្តេច?
- ការធ្វើជំនួញនេះនាំឱ្យព័រទុយកាល់ចំណេញប្រាក់យ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់។
+ តើទំនិញព័រទុយហ្គាល់មានអ្វីខ្លះ?
- ទំនិញព័រទុយហ្គាល់មាន:
- ម្រេច - សំពត់អំបោះ - គ្រឿងទេស
- ថ្មមានតម្លៃ - សូត្រ មាស - ទឹកអប់ -ប៉សឺឡែន...។
២.៣. ពួកអេស្ប៉ាញដណ្តើមបានចក្រភពមួយ
+ តើចក្រភពអេស្ប៉ាញមាននៅតំបន់ណាខ្លះ?
- ចក្រភពអេស្ប៉ាញមាននៅតំបន់:
- ចក្រភពអាស្តែក(ម៉ិកស៊ិក)
- ចក្រភពអាំងកា(ប៉េរូ)
+ តើពួកអេស្ប៉ាញបានចូលកាន់កាប់មានបំណងប្រាថ្នាអ្វី?
- ពួកអេស្ប៉ាញបានចូលកាន់កាប់មានបំណងប្រាថ្នាចង់បានទឹកដីដ៏ធំធេង។
+ តើនៅឆ្នាំណាដែលចក្រភពអាស្តែកនៅម៉ិចស៊ិចបានក្លាយជាដែនដីអេស្ប៉ាញថ្មី?
- នៅឆ្នាំ១៥១៩ ដែលចក្រភពអាស្តែកនៅម៉ិចស៊ិចបានក្លាយជាដែនដីអេស្ប៉ាញថ្មី។
+ តើពួកផ្សងព្រេងជនជាតិអេស្ប៉ាញពីររូប ដែលបានចុះចតនៅតាមឆ្នេរអាមេរិចខាងត្បូងនៅឆ្នាំ ១៥៣១ បានធ្វើដូចម្ដេចខ្លះចំពោះចក្រភពអាំងកា?
- ពួកផ្សងព្រេងជនជាតិអេស្ប៉ាញពីរនាក់ ដែលបានចុះចតនៅតាមឆ្នេរអាមេរិចខាងត្បូង នៅឆ្នាំ ១៥៣១ បានចូលលុកលុយចក្រភពអាំងកា ដោយបានឆក់ប្លន់ បាញ់ សម្លាប់ និងដុតបំផ្លាញរាជធានីយ៉ាងឃោរឃៅ។
៣. ចក្រភពនៃពួកអាណានិគមនិយម
៣.១. ចក្រភពអេស្ប៉ាញ
+ តើចក្រភពដ៏រឹងមាំរបស់អេស្ប៉ាញកើតឡើងនៅសតវត្សទីប៉ុន្មាន?
- ចក្រភពដ៏រឹងមាំរបស់អេស្ប៉ាញកើតឡើងនៅពាក់កណ្តាលសតវត្សទី១៦។
+ តើពួកស្បែកសដែលមកពីអេស្ប៉ាញ ឬមានដើមកំណើតនៅអាមេរិកពួកនេះមានតួនាទីជាអ្វី?
- ពួកស្បែកសដែលមកពីអេស្ប៉ាញឬមានដើមកំណើតនៅអាមេរិកពួកនេះមានតួនាទីជាអ្នកដឹកនាំម្យ៉ាងទៀតទទួលបានពីស្តេចនូវឋានៈជាមនុស្សខ្លាំង(ស្តេចត្រាញ់)លើប្រជាជនអាំងឌីយាងទាំងឡាយណាដែលរស់នៅក្រោមឱវាទរបស់ពួកគេ។
+ តើអាណានិគមជនមកពីប្រទេសអេស្ប៉ាញបានធ្វើអ្វីខ្លះមកលើកម្មករអាំងឌីយាង?
- អាណានិគមជនមកពីប្រទេសអេស្ប៉ាញបានធ្វើអាជីវកម្មដ៏ធ្ងន់ធ្ងរមកលើកម្មករអាំងឌីយាង គឺចេញទៅដាំអំពៅ កាកាវ ថ្នាំជក់ ចិញ្ចឹមសត្វចៀម ទៅរោងជាងតម្បាញ ពិសេសធ្វើការក្នុងអណ្តូងរ៉ែមាសនៅម៉ិចស៊ិច និងអណ្តូងរ៉ែ ប្រាក់នៅប៉ូតូស៊ីនៃប្រទេសប៉េរ៉ូ។
៣.២. ទាសៈពាណិជ្ជកម្ម(ការដឹកនាំជនស្បែកខ្មៅទៅលក់)
+ តើពួកអេស្ប៉ាញនិងពួកព័រទុយកាល់បានអនុវត្តអ្វីដើម្បីបំពេញការងារដាំដុះដោយកម្លាំងពលកម្ម?
- ពួកអេស្ប៉ាញនិងពួកព័រទុយហ្គាល់បានអនុវត្តនូវអ្វី មួយដែលគេហៅថា « ទាសៈពាណិជ្ជកម្ម » ដើម្បីបំពេញការងារដាំដុះដោយកម្លាំងពលកម្ម។
+ តើ «ទាសៈពាណិជ្ជកម្ម» មានន័យដូចម្ដេច?
- ទាសៈពាណិជ្ជកម្ម មានន័យថា ការដឹកជញ្ជូនពួកស្បែកខ្មៅទៅលក់នៅទ្វីបអាមេរិក។
៣.៣. បារាំងនិងអង់គ្លេសតាំងទីនៅអាមេរិកខាងជើង
+ ហេតុអ្វីបារាំងនិងអង់គ្លេសតាំងទីនៅអាមេរិកខាងជើង?
- បារាំងនិងអង់គ្លេសតាំងទីនៅអាមេរិកខាងជើងព្រោះ៖
- ដោយសារបារាំងនិងអង់គ្លេសមិនពេញចិត្ត
សន្ធិសញ្ញាទ័កដឺស៊ីឡាស។
+ ហេតុអ្វីពួកអឺរ៉ុបខាងលិចរុករកដីថ្មី?
v ពួកអឺរ៉ុបខាងលិចរុករកដីថ្មីដើម្បើ ៖
· ស្វែងរកវត្ថុធានដើម
· ភាពរុងរឿងរបស់ចក្រភព
· ផ្សព្វផ្សាយសាសនា
· ធ្វើជំនួញ
· ចង់គ្រប់គ្រងពិភពលោក...។