(ជ១) មេរៀនទី៣​៖ (សង្ខេបមេរៀន) ប្រទេសថៃ

ជំពូកទី១   ប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍

មេរៀនទី៣       ប្រទេសថៃ

*ពន្យល់ពាក្យ

·         ភូមិភាគ៖ សម្គាល់ទៅលើតំបន់និមួយៗ ឬផ្នែក1 នៃទិលទាំង 4 ។

·         ដីល្បាប់៖ ប្រភេទដីដែលមានជីជាតិក្រាស់នៅតាមមាត់បឹង ឬតាមដងទន្លេ ។

·         ពហុបក្ស៖ ជាក្រុម ឬពួក ដែលមានចាប់ពី 2 ក្រុមឡើងទៅ ។

·         មេណាម៖ ជាឈ្មោះទន្លេមួយនៅប្រទេសថៃសព្វថ្ងៃ ឬទន្លេចៅផ្រះយ៉ា ។

·         ប្រមុខរដ្ឋ៖ ជាប្រមុខមេដឹកនាំប្រទេសមួយ​ ។

·         សហការី៖ អ្នកជំនួយការអោយមេដឹកនាំ ។

·         កុបកម្ម​៖ អំពើជ្រួលជ្រើម, ការបះបោរ ចលាចល​ ។

·         ពេស្សាចារ៖ ស្ត្រីផ្កាមាស, ស្រ្តីរកស៊ីផ្លូវភេទ ។

·         ជំងឺអេដស៍៖ ជាជំងឺម្យ៉ាងដែលឆ្លងតាមរយៈការរួមភេទ, ម្ជុលចាក់ថ្នាំ... ។

*ស្ថានភាពភូមិសាស្រ្ត

+ តើប្រទេសថៃមានផ្ទៃដីប៉ុន្មានKm²?

-  ប្រទេសថៃមានផ្ទៃដីសរុបចំនួន ៥១៣ ០០០ Km² ។

+ តើប្រទេសថៃទទួលចំណាត់ថ្នាក់លេខប៉ុន្មានខាងផ្ទៃដីនិងចំនួនប្រជាជន?   

- ប្រទេសថៃទទួលចំណាត់ថ្នាក់លេខ៣ខាងផ្ទៃដីនិងលេខ៤ ខាងចំនួនប្រជាជន។

+ តើប្រទេសឡាវមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងប្រទេសណាខ្លះ?

- ប្រទេសឡាវមានព្រំប្រទល់៖

- ខាងកើតជាប់វៀតណាម (2 130 km)​

- ខាងជើងជាប់ចិន (423 km ) និងមីយ៉ានម៉ា (235 km)

- ខាងលិចជាប់ថៃ (1 754 km)

- ខាងត្បូងជាប់កម្ពុជា ។

១. លក្ខខណ្ឌធម្មជាតិ

+តើប្រទេសថៃ ស្ថិតនៅផ្នែកណានៃតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍? មានផ្ទៃដីប៉ុន្មាន​? និងព្រំប្រទល់ជាប់នឹងប្រទេសណាខ្លះ ?

ក. ប្រទេសថៃស្ថិតនៅ

·         តំបន់អាស៊ីអាគ្នេហ៍ដីគោក លើឧបទ្វិបឥណ្ឌូចិន

·         ចន្លោះខ្សែស្របទី 6 0 ដល់ 200 នៃរយៈទទឹងខាងជើង

·         ខ្សែបណ្តោយទី 97 0 ដល់ 1060 នៃរយៈបណ្តោយខាងកើត

·         មានផ្ទៃដីសរុប 513 000 km²

·         ចំណាត់ថ្នាក់លេខ៣ ខាងផ្ទៃដី និងលេខ៤ ខាងចំនួនប្រជាជន ។

ខ. ប្រទេសថៃមានព្រំប្រទល់

·         ខាងកើតជាប់ប្រទេសឡាវ (1 754 km )

·         ខាងជើងជាប់ប្រទេសកម្ពុជា

·         ខាងលិចជាប់ប្រទេសប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា (1 800 km )

·         ខាងត្បូងជាប់សមុទ្រអង់ដាម៉ង់ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ( 506 km )

·         មានឆ្នេរសមុទ្រសរុប 3 219 km។

១.១. សណ្ឋានដី

+ តើគេសណ្ឋានដីប្រទេសថៃចេញជាប៉ុន្មាន ភូមិភាគ? មានអ្វីខ្លះ?

គេចែកសណ្ឋានដីប្រទេសថៃចេញជាបួនភូមិភាគ គឺ៖

ក. ភូមិភាគខាងជើង៖ សណ្តូកតាមទិសពីជើង-ត្បូង ដែលជាតំបន់ភ្នំខ្ពស់ៗ និងខ្ពង់រាបមានភ្នំដូយអ៊ីនថាណុង ខ្ពស់ 2 680m ។

ខ. ភូមិភាគអាគ្នេយ៍៖ ជាព្រំដែនធម្មជាតិនៃជួរភ្នំដងរែករវាងកម្ពុជា-ថៃ លយចូលរហូតដលព្រំប្រទល់ ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ។

គ. ភូមិភាគកណ្តាល៖ ជាទំនាបបាងកកដ៏ធំ ប្រកប ដោយដីល្បាប់ក្រាស់សន្ធឹងពីទន្លេចៅផ្រះយ៉ា

(ទន្លេមេណាម)ដល់ឈូងសមុទ្រថៃ ។

ឃ. ភូមិភាគខាងកើត៖ ជាក្រហូងដ៍ធំ ផ្ទៃទេរឆ្ពោះទៅទិសខាងកើត ខណ្ឌទំនាបកណ្តាលដោយជួរភ្នំទាបៗ និងជួរភ្នំដងរែកខាងត្បូង ។  

១.២. អាកាសធាតុ

+ តើប្រទេសថៃស្ថិតក្រោមអាកាសធាតុដូចម្តេច?     

- ប្រទេសថៃស្ថិតក្រោមអាកាសធាតុត្រូពិចមូសុងដូចនៅ ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាដែរ។

+ តើរដូវប្រាំងនិងរដូវវស្សាចាប់ផ្តើមពីខែណា ដល់ខែណា?      

- រដូវប្រាំង ចាប់ផ្តើមពីខែវិច្ឆិកា ដល់ខែមេសា

- និងរដូវវស្សា ចាប់ផ្តើមពីខែឧសភា ដល់ខែតុលា។

១.៣. ផ្លូវទឹក

+ តើប្រទេសថៃមានផ្លូវទឹកសំខាន់ៗប៉ុន្មាន ក្រុម?អ្វីខ្លះ?

§  ប្រទេសថៃមានផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរក្រុម គឺ៖

·         ប្រព័ន្ធទន្លេចៅផ្រះយ៉ា ជាប្រភពទឹកបានពីភ្នំខ្ពស់ៗ

 និងខ្ពង់រាបខាងជើង ។

·         ប្រព័ន្ធទន្លេមេគង្គ ជាព្រំប្រទល់ដែនធម្មជាតិរវាងថៃ-ឡាវ មានដៃ២ គឺ៖ទន្លេមូន និងទន្លេឈី ។

+ប្រព័ន្ធទន្លេចៅផ្រះយ៉ាមានប្រភពនៅ ទីណា? មានទន្លេអ្វីខ្លះ?

- ប្រព័ន្ធទន្លេចៅផ្រះយ៉ាមានប្រភពនៅតំបន់ភ្នំ និងខ្ពង់រាបខាងជើងមានទន្លេពីង ទន្លេយ៉ុម ទន្លេរុំាង ទន្លេណាន ទន្លេណៈខនសៈវ៉ាន់ ទន្លេឆៃណាត ទន្លេថាជីន  ទន្លេចៅផ្រះយ៉ា  ។

២. លក្ខខណ្ឌនយោបាយ និងប្រជាជនថៃ

២.១. ប្រព័ន្ធនយោបាយ

+តើប្រទេសថៃមានឈ្មោះជាផ្លូវការថាអ្វី? ប្រកាន់យករបបនយោបាយដូចម្តេចដែរ? មានរាជធានីឈ្មោះអ្វី?

- ប្រទេសថៃមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា៖ រាជាណាចក្រថៃ

- ប្រកាន់យករបប​ រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ អនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ដូចកម្ពុជាដែរ

- ព្រះរាជាសោរាជ្យតែមិនកាន់អំណាចទេ គ្រាន់តែជានិមិត្តរូបជាតិប៉ុណ្ណោះ

- មានទីក្រុងបាងកកជារាជធានី។

+ តើតួនាទីព្រះប្រមុខរដ្ឋគឺជាអ្វី? ការអភិសេក ឡើងគ្រងរាជ្យប្រព្រឹត្តទៅតាមអ្វី?       

- តួនាទីព្រះប្រមុខរដ្ឋ គឺជារបស់ព្រះមហាក្សត្រ

- ការអភិសេកឡើងគ្រងរាជ្យប្រព្រឹត្តទៅតាម តំណរាជវង្ស។

+ តើអំណាចដឹកនាំ និងគ្រប់គ្រងប្រទេសថៃ ស្ថិតនៅលើអ្វីខ្លះ?

- អំណាចដឹកនាំនិងគ្រប់គ្រងប្រទេសថៃស្ថិត នៅលើ រាជរដ្ឋាភិបាល រដ្ឋសភា និងតុលាការ។

+ តើរបបគ្រប់គ្រងនយោបាយថៃចែកចេញជា ប៉ុន្មាន? អ្វីខ្លះ?

- របបគ្រប់គ្រងនយោបាយប្រទេសថៃចែកចេញ ជាបីផ្នែកគឺ

ក. អំណាចនិតិប្រតិបត្តិ

·         ជាតួនាទីរបស់ព្រះប្រមុខរដ្ឋជារបស់មហាក្សត្រថៃ៖  ហើយអភិសេកឡើងគ្រងរាជ្យតំណរាជវង្ស 

·         ជាតួនាទីនាយករដ្ឋមន្ត្រី៖ គ្រប់គ្រងសង្គមផ្ទាល់ នាយករដ្ឋមន្ត្រីមានអាណត្តិ៤ឆ្នាំកំណត់ត្រឹម២អាណត្តិ ។

ខ. អំណាចនីតិប្បញ្ញត្តិ

·         ព្រឹទ្ធសភា : មាន ១៥០ អាសនៈ ជ្រើសតាំងឡើងដោយការបោះឆ្នោតសម្រាប់អាណត្តិ ៦ឆ្នាំ

·         សភាតំណាងរាស្រ្ត: មាន ៤៨០ អាសនៈ ជ្រើសតាំងឡើង សម្រាប់អាណត្តិ ៤ឆ្នាំ ។

គ. អំណាចតុលាការ ៖

·         ជាតុលាការគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ : តុលាការខេត្ត   តុលាការក្រុង សាលាឧទ្ធរណ៍  តុលាការកំពូល

·         អង្គចៅក្រម: តែងតាំងដោយព្រះមហាក្សត្រ ជាអង្គការសម្រាប់ការពារសិទ្ធិស្របច្បាប់ និងរកយុត្តិធម៌ជូនប្រជារាស្ត្រ ក្នុងនាមព្រះមហាក្សត្រ ។

+ តើរបៀបគ្រប់គ្រងផ្នែករដ្ឋបាលប្រទេសថៃ បែងចែកប្រទេសថៃមានខេត្តនិងរាជធានីចំនួន ប៉ុន្មាន?

- របៀបគ្រប់គ្រងផ្នែករដ្ឋបាលប្រទេសថៃ បែងចែកប្រទេសថៃ មាន៧៦ខេត្ត និងទីក្រុងបាងកក ជារាជធានី។

+តើគណបក្សនយោបាយសំខាន់ៗ មានចំនួនប៉ុន្មាន ? 

- គណបក្សនយោបាយសំខាន់ៗ ប្រទេសនេះមានចំនួន​ ៧ ។

២.២. ស្ថានភាពប្រជាជន

+ តើប្រទេសថៃមានប្រជាជនប៉ុន្មាននាក់ឆ្នាំ ២០០៨?ដង់ស៊ីតេមធ្យមប៉ុន្មាននាក់/Km²?

- ប្រទេសថៃមានប្រជាជនសរុបចំនួន ៦៥ ៤៩៣ ២៩៦នាក់ ឆ្នាំ(២០០៨)

- មានដង់ស៊ីតេមធ្យម១២៧.៦៦នាក់/Km² ។

+ តើតំបន់ដែលមានមនុស្សរស់នៅច្រើន មានឈ្មោះអ្វី?

- តំបន់ដែលមានមនុស្សរស់នៅច្រើនជាងគេ គឺតំបន់ទំនាប កណ្តាល ពិសេសទំនាបបាងកក។

+ តើប្រជាជនថៃគោរពសាសនាអ្វីខ្លះ? 

-  ប្រជាជនថៃជាពុទ្ធសាសនិក ៩៤.៦%

 - អ៊ីស្លាមសាសនិក ៤.៦%

- គ្រិស្តសាសនិកសាសនិក ០.៧%

 - ជំនឿផ្សេងៗ ទៀតមាន ០.១% ។

- តើប្រទេសថៃមានបញ្ហាសង្គមអ្វីខ្លះកើត ឡើង?        

- ប្រទេសថៃមានបញ្ហាសង្គមដូចជា ៖

 - បញ្ហាគ្រឿងញៀន

- ពេស្យាចារ

- ជំងឺអេដស៍

- ពលកម្មកុមារ

- ការជួញដូរផ្លូវភេទ។