(ជ២) មេរៀនទី២៖ (សង្ខេបមេរៀន) ប្រទេសអភិវឌ្ឍ

ពន្យល់ពាក្យ

-  អភិវឌ្ឍ               = រីកចម្រើនលូតលាស់ ជឿនលឿនទៅមុខឥតឈប់ឈរ ។

- សង្គមទំនើប        = សង្គមទាន់សម័យ តាមទាន់នូវអ្វីៗ ដែលទើបកើតថ្មីៗ ។

- សន្ទស្សន៍              = ការកំណត់ដឹងនូវចំនួនដែលទទួលបាន បន្ថែមពីលើ ។

- វិទ្យាសាស្ត្រ            = ជាវិជ្ជាសិក្សាអំពីយុទ្ធវិធីផ្សេងៗ ប្រាប់ពីរបៀបផ្សេងៗ ។

- អំណាចទី 4           = ជាអំណាចរបស់អ្នកសារព័ត៌មាន។

- បកអាក្រាត         = បកស្រាយបង្ហាញការពិតពីនរណាម្នាក់ឱ្យគេដឹងជាសាធារណៈ ។

- ផាសុខភាព         = ភាពសុខសប្បាយ​ គ្មានគ្រោះភ័យណាមួយមកបៀតបៀន ។

- ឯកភាព              = យល់ព្រម ស្របតាម ព្រមព្រៀងគ្នា ។

- គិលានដ្ឋាន         = មន្ទីរសម្រាប់ព្យាបាលមនុស្សឈឺ ។

- គិលានុបដ្ឋាក     = អ្នកថែទាំអ្នកជំងឺ។

- ថាមពល             = កម្លាំង អាហារដែលយើងហូបរួចបំលែងទៅជាថាមពល ។

- របបអាហារ         = ជាអាហារដែលយើងបរិភោគប្រចាំថ្ងៃ គិតជាកាឡូរី ។

១. ស្ថានភាពប្រជាជន

១.១. កម្ពស់ជីវភាព

+ តើប្រទេសអភិវឌ្ឍជាក្រុមប្រទេសមានលក្ខណៈដូចម្តេច?

- ប្រទេសអភិវឌ្ឍជាក្រុមប្រទេសមានខឿនសេដ្ឋកិច្ចលូតលាស់ខ្លាំង តាំងពីយូរយារណាស់មកហើយ ខ្លះទៀតទើបតែមានថ្មីៗ (ប្រទេសនាគ ឬកូននាគ) ។

+ តើនៅក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍប្រជាជនតែងរស់ នៅក្នុងលក្ខខណ្ឌដូចម្តេចខ្លះ?    

- នៅក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍ ប្រជាជនតែងរស់នៅក្នុងលក្ខខណ្ឌ៖

      ·       ល្អប្រសើរ ជាសង្គមទំនើប

      ·       ប្រកបដោយសុខភាពមាំមួន

      ·       ទទួលបានការអប់រំខ្ពស់

      ·       និងកាគោរពច្បាប់ទម្លាប់ត្រឹមត្រូវ។

+ តើយើងអាចដឹងពីកម្រិតជីវភាពខ្ពស់របស់ពួកគេបានតាមរយៈអ្វីដែរ?

-  យើងអាចដឹងពីកម្រិតជីវភាពខ្ពស់របស់ពួកគេបានតាមរយៈសន្ទស្សន៍នានា​ដូចជា៖

• ផលទុនជាតិសរុបសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗក្នុង 1ឆ្នាំ  ( RNB = Revenue Nationale Brupte )
• លទ្ធភាពទិញដូរខ្ពស់របស់ប្រជាជនជាដើម ។

+ ផលទុនជាតិសរុបសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗ ឆ្នាំ 2002 របស់ប្រទេសចំនួន ២០ ដែលមានកម្រិតខ្ពស់ជាងគេ ។

+ តើនៅប្រទេសអភិវឌ្ឍប្រជាជនរមែងមាន កម្រិតជីវភាពដូចម្តេចខ្លះ?

- នៅប្រទេសអភិវឌ្ឍប្រជាជនរមែងមានកម្រិតជីវភាពខ្ពស់ ភាពអត់ឃ្លាន ឬការបរិភោគមិនគ្រប់មិនចោទជាបញ្ហាដូចនៅ បណ្តាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍឡើយ។

+ តើអ្នកក្រនៅក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍទទួល បានការផ្គត់ផ្គង់អ្វីខ្លះ?

- អ្នកក្រនៅក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍ ទទួលបានការផ្គត់ផ្គង់មិនគ្រប់គ្រាន់ តែងមានដំបូលជ្រកមួយ ទូទឹកកកមួយ

  និង ទូរទស្សន៍មួយទោះបីក្នុងសភាព ឬគុណភាពណាក៏ដោយ។

១.២. របបអាហារ

+ តើរបបអាហារត្រូវបានគិតជាអ្វី? និងរបប អាហារប្រចាំថ្ងៃនៅ

  ប្រទេសអភិវឌ្ឍមានចំនួន ប៉ុន្មានកាឡូរី?     

-  របបអាហារត្រូវបានគិតជាកាឡូរីក្នុងម្នាក់ក្នុងមួយថ្ងៃ។

-  របបអាហារប្រចាំថ្ងៃនៅប្រទេសអភិវឌ្ឍ ៖

​​​   ·       មានចំនួន ៣៣៣០កាឡូរី (១៩៩០)

   ·       និងមានចំនួន ៣៤៥៩កាឡូរី(២០០០)។

+  តើរបបអាហារនៅក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្មមានលក្ខណៈដូចម្តេចខ្លះ?

-  របបអាហារនៅក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្មមានលក្ខណៈ ដូចជា៖

   ·       ល្អប្រសើរទាំងបរិមាណនិងគុណភាព

   ·       ផលិតកម្ម អាហារស្រស់ក្តី ក្រៀមក្តី វេចខ្ចប់ក្តី ដាក់កំប៉ុងក្តីតែងមានការ

         ត្រួតពិនិត្យត្រឹមត្រូវ

   ·       និងមានការកំណត់រយៈពេលឱ្យប្រើប្រាស់។

១.៣. វិស័យសុខាភិបាល

+  នៅក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍ តើសេវាសុខាភិបាល មានលក្ខណៈដូចម្តេចខ្លះ?       

- នៅក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍ សេវាសុខាភិបាលមានលក្ខណៈដូចជា ៖

  ·       ទទួលបានការរីកចម្រើនលូតលាស់គួរឱ្យស្ញប់ស្ញែង

  ·       មន្ទីរពេទ្យ ឧបករណ៍ ពេទ្យ គ្រូពេទ្យ បុគ្គលិកពេទ្យរួមទាំង

        របៀបរបបគ្រប់គ្រង សុទ្ធតែប្រកបទៅដោយលក្ខណៈ

        បច្ចេកទេសវិទ្យាសាស្រ្ត និង ប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់។

+  តើការព្យាបាលប្រព្រឹត្តទៅតាមមុខជំនាញដូច ម្តេចខ្លះ?     

-  ការព្យាបាលប្រព្រឹត្តទៅតាមមុខជំនាញពិតប្រាកដរៀងៗ ខ្លួនដូចជា៖

   ·       គ្រូពេទ្យជំនាញខាងបេះដូង សួត

   ·       ថ្លើម ប្រមាត់ ត្រចៀក ច្រមុះ

   ·       មាត់ ធ្មេញ ភ្នែក

   ·       សរសៃឈាម សរសៃវិញ្ញាណ ជាដើម។

១.៤. វិស័យអប់រំ

+  នៅប្រទេសអភិវឌ្ឍ ប្រព័ន្ធអប់រំមានលក្ខណៈដូចម្តេចខ្លះ?  

-  នៅប្រទេសអភិវឌ្ឍ ប្រព័ន្ធអប់រំមានលក្ខណៈប្លែកៗគ្នា

   តែការសិក្សាអប់រំមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ សាលារៀនគឺជា

   អាណាចក្រប្រកួតប្រជែង សញ្ញាបត្រមានតម្លៃជាសកល។

+  តើមន្ទីរពិសោធន៍នៃសាកលវិទ្យាល័យជាកន្លែង អ្វី? 

 -  មន្ទីរពិសោធន៍នៃសាកលវិទ្យាល័យ ជាកន្លែងសិក្សាស្រាវជ្រាវ រកវិធីបង្កើតថ្មី មានរូបមន្តផលិតការពិនិត្យ ទៅលើ គុណភាពផលិតផល ។

+  តើប្រទេសអភិវឌ្ឍដទៃទៀត មានសាកលវិទ្យាល័យល្បីៗ មានឈ្មោះអ្វីខ្លះ?  

-  ប្រទេសអភិវឌ្ឍដទៃទៀត មានសាកលវិទ្យាល័យ ល្បីៗ មានឈ្មោះដូចជា៖

   ·       សកលវិទ្យាល័យប៉ារីស

   ·       សកលវិទ្យាល័យ អុកស្វត....។

+ តើអនក្ខរភាព និងការអភិវឌ្ឍសង្គមសេដ្ឋកិច្ច តែងមានទំនាក់ទំនងគ្នាដូចម្តេចខ្លះ?   

-  អនក្ខរភាព និងការអភិវឌ្ឍសង្គមសេដ្ឋកិច្ច តែងមាន ទំនាក់ទំនងគ្នាទៅវិញទៅមក អនក្ខរភាពជាកត្តារាំងស្ទះ ដល់ការអភិវឌ្ឍ សង្គមសេដ្ឋកិច្ច ភាពយឺតយ៉ាវនៃការអភិវឌ្ឍ នេះជាកត្តារាំងស្ទះវិញដែរ ដល់ការអភិវឌ្ឍវិស័យអប់រំ។

១.៥. ការគោរពច្បាប់

+  នៅប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ សេរីជឿនលឿន តើគេឃើញមានការបង្កើតច្បាប់អ្វីខ្លះ?

-  នៅប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ សេរីជឿនលឿនគេឃើញមាន ការបង្កើតច្បាប់សម្បូរបែប ប្រជាធិបតេយ្យមានភាពចាស់ទុំ ប្រជាជនទទួលបានការសិក្សាអប់រំល្អ យល់ដឹងច្បាប់ទម្លាប់ អនុវត្តច្បាប់ទទួលបានលទ្ធផលល្អ គួរកោតសរសើរ ពោលគឺ សង្គមជាតិ មានសណ្ដាប់ធ្នាប់ សុវត្ថិភាព និងសុខសន្តិភាព។

+ តើការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រមុខរដ្ឋាភិបាល និងសភាប្រព្រឹត្តទៅយ៉ាងដូចម្តេច? ចូរពន្យល់ ។

Ø  ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រមុខរដ្ឋាភិបាល និងសភាប្រព្រឹត្តទៅអនុលោមតាមច្បាប់បោះឆ្នោត ។

Ø  ការឃោសនារកសំឡេងឆ្នោតប្រព្រឹត្តទៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌច្បាប់ ដោយសន្តិវិធី គ្មានការបកអាក្រាត ហែកហួរ

    ស៊ីសាច់ហុតឈាមគ្នាទេ។

Ø  ពួកគេបង្ហាញពីកម្មវិធីនយោបាយដល់សាធារណជន ទោះបីលើកឡើងដោយចំៗពីកំហុសឆ្គង ឆកល្វែង

    របស់អ្នកនយោបាយណាមួយ ក៏ការលើកឡើងនោះសមស្របតាមលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យ ហើយឆ្លើយតបវិញ

    ដោយថ្លៃថ្លូរដែរ ។

+  តើអំណាចទី 4 គេចង់និយាយអំពីអ្វី? ចូរពន្យល់ ។

-  អំណាចទី 4 គឺជាអំណាចរបស់អ្នកសារព័ត៌មាន ពួកគេ

   សរសេររិះគន់ចំៗនូវកំហុសឆ្គង អំពើពុករលួយ របស់

   អ្នកកាន់អំណាចខ្លះ ដូចករណីប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក

   លោកនិចសុន និងលោករីហ្កេនត្រូវលាលែងពីតំណែង ។

   នៅប្រទេសបារាំង និងនៅប្រទេសជប៉ុន...ក៏មានករណីនេះកើតឡើងដែរ ។

+  ដើម្បីទប់ស្កាត់ក្រុមជនសង្គមងងឹតទាំងនោះ តើរដ្ឋាភិបាលមានវិធានការទប់ស្កាត់ដូចម្តេចដែរ?

          រដ្ឋាភិបាលបានបង្កើតក្រុមប៉ូលីសជំនាញដូចជា៖

• អេហ្វប៊ីអាយ (FBI= Federal Bureau of Investigation) របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ឬ
• ក្រុមប៉ូលីសអន្តរជាតិជាដើម ។

+  តើនៅក្នុងសង្គមអភិវឌ្ឍគេឃើញមានការ ប្រព្រឹត្តល្មើសច្បាប់ មានអ្វីខ្លះ?    

-  នៅក្នុងសង្គម អភិវឌ្ឍគេឃើញមានការ ប្រព្រឹត្តល្មើសច្បាប់ ផងដែរ ដូចជា៖

·       អំពើរចាប់ជំរិត

·       ការប្លន់ធនាគារ

·       ការជួញដូរគ្រឿងញៀន

·       និងការជួញដូរផ្លូវភេទ។

២. តួនាទីនៃការអភិវឌ្ឍក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍ

+  តើតួនាទីនៃការអភិវឌ្ឍក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍ មានអ្វីខ្លះ?      

-  តួនាទីនៃការអភិវឌ្ឍក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍ មានដូចជា៖

ការអភិវឌ្ឍមានមានតួនាទីបន្តលើកកម្ពស់ជីវភាពប្រជាជនបំបាត់ភាពក្រីក្រ ដែលនៅសេសសល់ដូចជា៖

     - អ្នកគ្មានជម្រក

     - ហូបចុកខ្វះខាត

     - គ្មានការងារធ្វើ... ។

·       ការអភិវឌ្ឍមានតួនាទីលើកកម្ពស់សុខភាពប្រជាជន តាមរយៈ៖

   - ការសិក្សាស្រាវជ្រាវផ្នែកវេជ្ជសាស្រ្ត

   - បង្កើនប្រសិទ្ធភាពសេវាព្យាបាល​ ដែលមានតាំងពីយូរហើយក្តី ទើបកើតថ្មីៗក្តី

   - ព្រោះមានតែប្រទេសអភិវឌ្ឍទេទើបមានលិទ្ធភាពក្នុងការអនុវត្តការងារនេះ ។

·       ការអភិវឌ្ឍមានតួនាទីលើកកម្ពស់ការសិក្សាអប់រំ តាមរយៈ ៖

   - ការស្រាវជ្រាវបង្កើតកម្មវិធីសិក្សាថ្មី ឱ្យកាន់តែមានភាពសុក្រិតខ្លាំងឡើងដូចជា ព័ត៌មានវិទ្យា​ (កុំព្យូទ័រ

     អ៊ិធឺណេត...)  ជាប្រភពផ្តល់ និងប្តូរព័ត៌មានដ៏រឹងមាំក្នុងការសិក្សាអប់រំបច្ចុប្បន្ន ។

·       កាអភិវឌ្ឍមានតួនាទីបន្តលើកកម្ពស់ប្រសិទ្ធភាពច្បាប់ទាំង ច្បាប់ជាតិ និងច្បាប់អន្តរជាតិ ធ្វើឱ្យសង្គមមានសណ្ដាប់ធ្នាប់របៀបរៀបរយ មានសុខសុវត្ថិភាពកាន់តែប្រសើរឡើង។