(ជ២) មេរៀនទី១៖ (មេរៀនសង្ខេប) ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ

ជំពូកទី២   ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ និងប្រទេសអភិវឌ្ឍ

មេរៀនទី១       ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ

ពន្យល់ពាក្យ

• ​កំពុងអភិវឌ្ឍ     = កំពុងដំណើរការពង្រីក កំពុងសាងសង់ ។
• អសុវត្ថិភាព      = ភាពគ្មានសន្តិសុខ មានការភ័យខ្លាច ។
• ទុរ្ភិក្ស              = ភាពក្រីក្របណ្តាលមកពីអត់ ។
• ទុគ៌តភាព        =  ភាពកំសត់គ្មានទីពឹងពំនាក់អាស្រ័យ។
• វិសមភាព        = ភាពមិនស្មើគ្នា លំអៀងគ្នា ។
• គិលានដ្ឋាន      = មន្ទីរសម្រាប់ព្យាបាលមនុស្សឈឺ ។
• គិលានុបដ្ឋាក    = អ្នកថែទាំអ្នកជំងឺ ។
• ថាមពល          = កម្លាំង អាហារដែលយើងហូបរួចបំលែងទៅជាថាមពល ។
• របបអាហារ       = ជាអាហារដែលយើងបរិភោគប្រចាំថ្ងៃ គិតជាកាឡូរី ។
• សូចនាករ         = ការព្យាករណ៍ទុក​ ប្រមើលទុក ។
• ឆ្មប                 = គ្រូពេទ្យឯកទេសខាងបង្កើតកូន។
• សមភាព          = ភាពស្មើគ្នា មិនលំអៀង ។
• សង្គមងងឹត      = ពួកមនុស្សមួយក្រុមប្រព្រឹត្តអំពើអាក្រក់ ចាប់ជំរិត ឆក់ ប្លន់​... ។

១. ស្ថានភាពប្រជាជន

១.១. ជីវភាពប្រជាជន

+  តើជីវភាពប្រជាជននៅបណ្តាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍជួបភាពក្រីក្របណ្តាលមកពីកត្តាអ្វីខ្លះ?

v  ប្រជាជនជួបភាពក្រីក្រ បណ្តាលមកពី៖

• កង្វះខាតការប្រមើលទុកមុនទៅលើការអភិវឌ្ឍប្រទេស
• ប្រជាជនជាងពាក់កណ្តាលរស់នៅក្នុងទុគ៌តភាព ។
• មនុស្សប្រហែល 1 200 លាននាក់ រស់ក្នុងប្រាក់កម្រៃតិចជាង 1$/ថ្ងៃ ។
• ដើមសតវត្សទី 21 នេះភាពអត់ឃ្លានបន្តឆក់យកជីវិតមនុស្ស ហើយមនុស្សចំនួន 800​ លាននាក់ រងនូវកង្វះអាហាររ៉ាំរ៉ៃ ។
• អ្នកប៉ះពាល់មុនគេ គឺកុមារអាយុក្រោម 5​ ឆ្នាំដែលមានរហូតដល់ 42% ។

+ តើតំបន់ណាដែលទទួលផលប៉ះពាល់ខ្លាំង បំផុតពីបញ្ហាស្បៀង?    

• តំបន់ដែលទទួលផលប៉ះពាល់ខ្លាំងបំផុតពីបញ្ហាស្បៀង គឺប្រទេសមួយចំនួននៅក្បែរអាព្រិច ក្បែរសាហារ៉ា។

+ តើប្រទេសដែរមានភាពអត់ឃ្លានជាប្រពៃណី មាននៅតំបន់ណាខ្លះ?

 ប្រទេសដែរមានភាពអត់ឃ្លានជាប្រពៃណី មាននៅ តំបន់ដូចជា៖

-   តំបន់សាហែល ភាគឦសានប្រេស៊ីល   

-  ប្រទេសតំបន់ ជួរភ្នំអង់ អាស៊ីខាងត្បូង...។

+ តើប្រទេសដែលអត់ឃ្លានដោយសារកត្តា ធម្មជាតិមានប្រទេសណាខ្លះ?    

-  ប្រទេសដែលអត់ឃ្លានដោយសារកត្តាធម្មជាតិមាន ប្រទេសដូចជា: ប្រទេសកុងគោ ស៊ិមបាវេ ស៊ូដង់ 

   និង កូរេខាងជើង។

+ តើអ្នកបរិភោគមិនគ្រប់ស្ថិតនៅតំបន់ណាខ្លះ?

·         អ្នកបរិភោគមិនគ្រប់ 3/4 គឺអ្នកជនបទដូចជា៖

·         ទ្វីបអាស៊ី 500​ លាននាក់ ជាពិសេស​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​ ឥណ្ឌា បង់ក្លាដែស ប៉ាគីស្ថាន​... ។

·         ទ្វីបអាហ្រ្វិក 200​ លាននាក់ ជាទ្វីបអត់ឃ្លានរ៉ាំរៃ ។

·         ក្នុងចំណោមកសិករ 1 300 លាននាក់ ជនសកម្មមានតែ 45% ក្នុងនោះប្រទេសមានកសិករច្រើនជាងគេគឺ៖

-  កសិករចិន 515​ លាននាក់

-  កសិករឥណ្ឌា 340​ លាននាក់ ។

+ តើលោកអាម៉ាស្យាសិនជាអ្នកណា? ហើយគាត់វិភាគលើផ្នែកទុរ្ភិក្សកំណត់ថាដូចម្តេច?

-  លោកអាម៉ាស្យាសិនជាអ្នកសេដ្ឋកិច្ចឥណ្ឌា បានជ័យលាភីរង្វាន់ណូបែលសេដ្ឋកិច្ចឆ្នាំ 1998 លើផ្នែកទុរ្ភិក្សកំណត់ថាអ្នកបរិភោគមិនគ្រប់មកពី៖

·         មិនអាចអនុវត្តសិទ្ធិទទួលបានការផ្គត់ផ្គង់អាហារ ។

·         មិនមានសិទ្ធិចាត់ចែងមរតករួម (ជាទ្រព្យបន្សល់ពីអ្នកស្លាប់ ឬកេរអាករឪពុកម្តាយបន្សល់ទុកឱ្យ) ។

·         មិនបានទទួលជំនួយទ្រទ្រង់ពីរដ្ឋអំណាចសាធារណៈ ។

+  តើការបរិភោគមិនគ្រប់គឺជាអ្វី? ព្រោះអ្វី?   

+  ការបរិភោគមិនគ្រប់គឺជាភាពអត់ឃ្លានដ៏ស្ងប់ស្ងាត់មួយ ដែលឆក់យកជីវិតមនុស្សម្តងមួយៗ

   ព្រោះថាគេមិនអាច អនុវត្តការងារបានពេញលេញ ហើយនឹងអាចរងគ្រោះបាន។

+  តើអសុវត្ថិភាពស្បៀងបង្ហាញថាពួកគេនិងត្រូវ ប្រឈមមុខចំពោះគ្រោះចង្រៃប៉ុន្មានយ៉ាង? 

-  អសុវត្ថិភាពស្បៀងបង្ហាញថាពួកគេនិងត្រូវប្រឈមមុខ ចំពោះគ្រោះចង្រៃមានដូចជា ៖

·         គ្រោះបណ្តាលមកពីធម្មជាតិ

·         ភាយន្តរាយផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច

·         ភាយន្តរាយផ្នែកសុខភាព

+ តើតំបន់សំណង់អនាធិបតេយ្យរស់នៅស្ថិតនៅ ដោយឆក់កណ្តៀតក្នុងលក្ខខណ្ឌសុខភាពប្រកប

ដោយគ្រោះថ្នាក់អ្វីខ្លះ?

-   តំបន់សំណង់អនាធិបតេយ្យរស់នៅស្ថិតនៅដោយឆក់ កណ្តៀត ក្នុងលក្ខខណ្ឌសុខភាពប្រកប

ដោយគ្រោះថ្នាក់ ដូចជា៖

មានការលំបាកយ៉ាងខ្លាំងក្នុងការទទួលបានការប្រើប្រាស់ដូចជា៖

·          គ្មានទឹកស្អាត  សម្បូរគំនរសំរាម

·         មានទឹកស្អុយ លូបង្ហូរទឹកកង្វក់

·         គ្មានបង្គន់អនាម័យ បណ្តាលឱ្យមានជំងឺឆ្លង

    ដូចជារាគរូស អាសន្នរោគ។

១.២. របបអាហារ

+  តើរបបអាហារដែលយើងបរិភោគប្រចាំថ្ងៃ ត្រូវបានប្លែងទៅជាអ្វី?  

-  របបអាហារដែលយើងបរិភោគប្រចាំថ្ងៃ ត្រូវបានប្លែងទៅ ជាថាមពលសម្រាប់ទ្រទ្រង់រាងកាយ និងបំពេញការងារ ។

+ អ្នកជំនាញផ្នែករបបអាហារបានប៉ាន់ប្រមាណ ថា តើមនុស្សយើងម្នាក់ៗ ត្រូវការថាមពលប៉ុន្មាន កាឡូរីក្នុងមួយថ្ងៃសម្រាប់ទ្រទ្រង់រាងកាយ?    

-  អ្នកជំនាញផ្នែករបបអាហារបានប៉ាន់ប្រមាណថាមនុស្ស យើងម្នាក់ៗត្រូវការថាមពល ចំនួន ២៣០០ កាឡូរីក្នុងមួយ ថ្ងៃសម្រាប់ទ្រទ្រង់ រាងកាយ។

• ឯអង្គការចំណីអាហារ និងកសិកម្មពិភពលោក FAO បានគណនាថា យ៉ាងតិចក៏ 2 700 កាឡូរីដែរ ម្នាក់/ថ្ងៃ ។

១.៣. សុខាភិបាល

+  តើនៅក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍសេវាសុខា ភិបាលមានលក្ខណៈដូចម្តេចខ្លះ? ព្រោះអ្វី?    

•  នៅក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍសេវាសុខាទទួលបានការរីក លូតលាស់មិនស្មើគ្នាទេ ព្រោះនៅក្នុងប្រទេសនីមួយៗ មានវិសមភាពចំពោះវិស័យសុខាភិបាលខ្លាំងក្លាណាស់ដែរ ដូចជា ៖

·         របាយមណ្ឌលសុខភាព

·         របាយភ្នាក់ងារសុខាភិបាល   

·         គិលានុបដ្ឋាក   

·         គិលានុបដ្ឋាយិកា   

·         គ្រូពេទ្យ  

·          ឆ្មប  ។

+ តើនៅប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ លទ្ធភាពបង្កកំណើតរបស់ស្ត្រីមានសភាពដូចម្តេច?

-  នៅប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍស្ត្រីម្នាក់អាចបង្កើតកូន 4 នាក់ គឺ ស្ថិតក្នុងកម្រិតខ្ពស់នៅឡើយ ។

-  ហេតុនេះគ្រួសារមានកូនច្រើនចោទខ្លាំងដល់ជីវភាពរស់នៅ ហូបចុក ស្លៀកពាក់ ថ្នាំសង្កូវ រៀនសូត្រ...។

+ តើគ្រួសារនីមួយៗមានកូនច្រើនចោទជាបញ្ហា ដល់អ្វីខ្លះ? 

-  គ្រួសារនីមួយៗមានកូនច្រើនចោទខ្លាំងដូចជា៖

·         បញ្ហានៃការរស់នៅ 

·         បញ្ហាហូបចុក

·         បញ្ហាស្លៀកពាក់

·         បញ្ហាថ្នាំសង្កូវ

·         បញ្ហាអប់រំ រៀនសូត្រ ...។

+ តើគ្រូពេទ្យព្យាបាលម្នាក់ត្រូវទទួលព្យាបាលអ្នកជំងឺប៉ុន្មាននាក់?

-  ចំនួនគ្រូពេទ្យ485 នាក់ព្យាបាលប្រជាជនចំនួ​ន1 000 000 នាក់

• គ្រូពេទ្យ 1 នាក់ព្យាបាលប្រជាជនចំនួ​ន 2062 នាក់

១.៤. វិស័យអប់រំ

+  តើវិសមភាពចំពោះការអប់រំតែងកើតមានឡើង ដូចម្តេចខ្លះ?

-  វិសមភាពចំពោះការអប់រំកើតមានឡើងជាប្រាកដដូចជា៖

·         វិសមភាពអប់រំតាមតំបន់

·         វិសមភាពភេទចំពោះការអប់រំ។

+ តើវិសមភាពតំបន់ចំពោះការអប់រំសង្កត់ធ្ងន់ ទៅលើអ្វីខ្លះ?  

-  វិសមភាពតំបន់ចំពោះការអប់រំសង្កត់ធ្ងន់ទៅលើ របាយ គ្រឹះស្ថានសិក្សា កម្រិតថ្នាក់សិក្សា និងបុគ្គលិកសិក្សា។

+  តើវិសមភាពភេទចំពោះការអប់រំស្រ្តីទទួល បានការអប់រំដូចម្តេចខ្លះ?      

-  វិសមភាពភេទចំពោះការអប់រំ ស្រ្តីទទួលបានការសិក្សា អប់រំតិចជាងបុរស។

+ តើអនក្ខរភាពនិងការអភិវឌ្ឍសង្គមសេដ្ឋកិច្ច តែងមានទំនាក់ទំនងគ្នាដូចម្តេចខ្លះ?   

-  អនក្ខរភាព និងការអភិវឌ្ឍសង្គមសេដ្ឋកិច្ច តែងមានទំនាក់ ទំនងគ្នាទៅវិញទៅមកដូចជា៖

·         អនក្ខរភាពជាកត្តារាំងស្ទះ ដល់ការអភិវឌ្ឍសង្គមសេដ្ឋកិច្ច

·         ភាពយឺតយ៉ាវនៃការអភិវឌ្ឍនេះជាកត្តារាំងស្ទះវិញដែរដល់ការអភិវឌ្ឍវិស័យអប់រំ ។

១.៥. ការគោរពច្បាប់

+  តើនៅបណ្តាលប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍគេឃើញ មានការតាក់តែងបង្កើតច្បាប់ជាច្រើនដោយផ្អែក លើអ្វីខ្លះ?

-  នៅបណ្តាលប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ គេឃើញមានការតាក់ តែងបង្កើតច្បាប់ជាច្រើនដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានដូចជា៖

·         ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណី

·         ជំនឿសាសនា

·         ផលប្រយោជន៍សង្គមជាតិ

·         និងលើច្បាប់អន្តរជាតិផងដែរ ដោយការតម្រឹមតម្រង់ច្បាប់រដ្ឋ។

+ តើនៅប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍមួយចំនួនគេ ឃើញមានការរំលោភច្បាប់ និងសិទ្ធមនុស្សពី សំណាក់ក្រុមសង្គមងងឹតដែលបានប្រព្រឹត្ត អំពើឃោឃៅព្រៃផ្សៃមានអ្វីខ្លះ?    

- នៅប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍមួយចំនួន គេឃើញមាន ៖

·         ការរំលោភច្បាប់ និងសិទ្ធមនុស្សពីសំណាក់ក្រុមសង្គមងងឹត

·         ការប្រព្រឹត្តអំពើឃោឃៅ ព្រៃផ្សៃផ្សេងៗ

·         មានអំពើឆក់ប្លន់ ការចាប់ជំរិត

·         ការជួញដូរមនុស្ស

·         ការជួញដូរផ្លូវភេទ

·         ការជួញដូរគ្រឿងញៀន

·         ការរំលោភសិទ្ធកុមារជាដើម ។

២. តួនាទីនៃការអភិវឌ្ឍក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ

+  តើតួនាទីនៃការអភិវឌ្ឍនៃប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ មានអ្វីខ្លះ? 

-  តួនាទីនៃការអភិវឌ្ឍនៃប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ មានដូចជា ៖

·         ការអភិវឌ្ឍមានមានតួនាទីលើកកម្ពស់ជីវភាពប្រជាជន ៖

-  សំដៅធ្វើឱ្យប្រជាជនមានហូបចុកគ្រប់គ្រាន់រស់នៅសមរម្យ

      - រដ្ឋាភិបាលប្រទេសប្រេស៊ីលអនុវត្តផែនការ គ្មានការស្រេចឃ្លាន ដោយចែកដីដល់អ្នកគ្មានដី

      - ផ្តល់ប្រាក់កម្ចី សម្រាប់កសិកម្មគ្រួសារ ធានាការហូបចុកគ្រប់គ្រាន់ 3ពេល/ថ្ងៃ ។

      - រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងដោយអនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្រចតុកោណ ដើម្បីកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ

        និងគម្លាតជីវភាពរវាងទីក្រុងនិងជនបទ... ។

·         ការអភិវឌ្ឍមានតួនាទីលើកកម្ពស់សុខភាពប្រជាជន ៖

  -  សំដៅ ធ្វើឱ្យសេវាសុខាភិបាលកាន់តែមានលក្ខណៈល្អប្រសើរឡើង

       -  បង្កើនចំនួនគ្រូពេទ្យ

       -  មន្ទីរពេទ្យ

      -  គិលានដ្ឋាន... ។

·         ការអភិវឌ្ឍមានតួនាទីលើកកម្ពស់ការសិក្សាអប់រំ ៖

   - វិសមភាពតំបន់ចំពោះការអប់រំ

        - វិសមភាពភេទ

        - កាត់បន្ថយអត្រាអក្ខរភាពរវាងទីក្រុង និងជនបទ...

  - សំដៅ បណ្តុះបណ្តាលក្របខ័ណ្ឌជំនាញបានគ្រប់គ្រាន់និងគ្រប់ផ្នែកកាត់បន្ថយអត្រាអនក្ខរភាពដូចជា៖

o   បណ្តុះបណ្តាលកម្មករជំនាញ

o   អ្នកឯកទេស

o   អ្នកបច្ចេកទេស

o   វិស្វករ...

·         កាអភិវឌ្ឍមានតួនាទីផ្សេងៗទៀតដូចជា ៖

-       បង្កើនការយល់ ដឹងអំពីច្បាប់

-       សិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ការប្រើប្រាស់ច្បាប់

-       ការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងក្របខ័ណ្ឌច្បាប់

-       កាត់បន្ថយការរំលោភបំពាន

-       អំពើហិង្សា

-       ភាពអនាធិបតេយ្យ... ក្នុងសង្គមជាតិ និងក្នុងសង្គមគ្រួសារ ។

+  តើការអភិវឌ្ឍមានតួនាទីសំខាន់ដែរឬទេ? ព្រោះអ្វី?

ការអភិវឌ្ឍមានតួនាទីសំខាន់ណាស់ ទោះក្នុងសង្គម អភិវឌ្ឍក្តី ឬកំពុងអភិវឌ្ឍក្តី ព្រោះវាជាគន្លឹះសម្រាប់ទ្រទ្រង់ ស្ថិរភាពសង្គម និងសម្រាប់រុញច្រានសង្គម ចេញផុតពីភាព ទន់ខ្សោយអន់ថយ ឆ្ពោះទៅកាន់ភាពរីកចម្រើនថ្កុំថ្កើនរុងរឿងបាន។