(ជ៥)មេរៀនទី១៖ (សង្ខេបមេរៀន) ជី

ជំពូកទី៥                  ជីវវិទ្យាក្នុងវិស័យកសិកម្ម
មេរៀនទី១                ជី 

សង្ខេបមេរៀន

១. និយមន័យ

ជីជាសារធាតុមួយចំនួនដែលបន្ថែមទៅឱ្យដី ដើម្បីបង្កើនលទ្ធផលដី ។ ជីអាចមានប្រភពចេញពីធម្មជាតិដូចជា ជីកំប៉ុស្ដ ឬជីដែលគេសំយោគចេញពីសារធាតុគីមីដូចជា នីត្រាត ផូស្វាត... ។

២. ប្រភេទផ្សេងៗនៃជី

ជីចែកជា ២ប្រភេទគឺ ជីគីមី និងជីធម្មជាតិ ។

២.១ ជីគីមី

២.២ ជីធម្មជាតិ

២.៣​ ការផលិតជីកំប៉ុស្ដ

ក. និយមន័យ ៖ ជីកំប៉ុស្ដ គឺជាជីធម្មជាតិដែលបានមកពីការរលួយនៃស្លឹករុក្ខជាតិ លាមកសត្វគ្រប់ប្រភេទ និងកាកសំណល់នៃផ្ទះបាយ ។ ជីកំប៉ុស្ដផ្សំឡើងពីសារធាតុសរីរាង្គច្រើនមុខ ។

ខ​. របៀបធ្វើជីកំប៉ុស្ដរយៈពេលខ្លី

ធាតុផ្សំ ៖ លាមកសត្វស្រស់ ស្លឹកឈើស្រស់ និងស្ងួត គ្មានជម្ងឺ និងជាតិថ្នាំពុល(បើមាន​ជាតិពុលអាចខូចគុណភាពដី និងជីមិនល្អ ព្រោះវារលួយយឺត)

·         កាប់ចិញ្រ្ចាំស្លឹកឈើ កូនរុក្ខជាតិឱ្យល្អិត

·         លាយស្លឹកឈើចិញ្រ្ចាំរួចជាមួយលាមកសត្វឱ្យស្មើគ្នា និងលាយឱ្យសព្វល្អ

·         យកល្បាយនេះមកចាក់គរជាគំនរឱ្យឆ្ងាយពីផ្ទះខ្លាចប៉ះពាល់សុខភាព

·         គ្របស្លឹកចេក ឬបាវចាស់ៗពីលើ(ឱ្យមានខ្យល់ចេញចូលល្អ)

·         ទុកបីបួនថ្ងៃមើលជីឡើងកម្ដៅល្អ ត្រូវជ្រោយឲ្យសព្វទើបជីរលួយបានល្អ

·         ត្រូវជ្រោយត្រឡប់ជីរៀងរាល់ ២ថ្ងៃម្ដង រហូតដល់១៤ទៅ១៦ថ្ងៃ ។

គ. វិធីប្រើប្រាស់

ជីកំប៉ុស្ដអាចយកទៅប្រើប្រាស់លើគ្រប់ដំណាំ ។ របៀបលាយជីជាមួយដីមុនដាំត្រូវ ៖

·         ចំពោះបន្លែ៖ លើករង ជ្រោយដី ហើយលាយជី ១បង្គី ដី​ ១ម៉ែត្រការ៉េ

·         ចំពោះដំណាំស្រូវ៖ ដាក់ជីទ្រាប់បាត ១០ទៅ ២០តោនក្នុង១ហិចតា

·         ចំពោះស្រែដែលមានខ្សាច់ច្រើនត្រូវដាក់៣ដង៖ ដាក់ធ្វើដីរួចស្ទូងម្ដង ក្រោយស្ទូងបាន២០ទៅ៣០ថ្ងៃម្ដង និងពេលស្រូវមូលដើមម្ដងទៀត​ ។

ជីកំប៉ុស្ដអាចយកទៅប្រើនៅពេលដំណាំលូតលាស់ហើយដូចជា ៖

·         យកជីទៅរោយជុំវិញគល់ដំណាំ ឬរងដំណាំពេលកំពុងលូតលាស់

·         លាយជាមួយទឹកស្រោចលើដំណាំដូចជីកំប៉ុស្ដទឹកដែរ ។ ស្រោចបំប៉នកូនដំណាំមុនចេញផ្កា គឺប្រើជី១គីឡូក្រាម លាយទឹកពី​ ៨ទៅ១០ លីត្រ ។

·         ប្រើដាក់ក្នុងទឹកស្រះចិញ្ចឹមត្រីបង្កើតរុក្ខជាតិទឹកជាចំណីត្រី ។

៣. គុណសម្បត្តិ និងគុណវិបត្តិ
៣.១ ជីគីមី

ក.គុណសម្បត្តិ

·         ងាយជ្រើសរើសទៅតាមដំណាំគ្រប់ប្រភេទ

·         ឆាប់លាយជាមួយដីធ្វើឲ្យដំណាំបានផលឆាប់រហ័ស និងចំណេញពេលវេលា ។

·         ស្រួលដឹកជញ្ជូន ស្រួលរកកន្លែងទុកដាក់ (ប្រើកន្លែងតូច)។

·         បរិមាណធាតុអាហារគ្រឹះខ្ពស់ ។

·         មិនមានសត្រូវដំណាំមកលាយឡំជាមួយ ។

·         ធ្វើឲ្យដីមានជាតិអាស៊ីត ឬបាសបានងាយ និងផ្ដល់ទិន្នផលខ្ពស់ក្នុងរយៈពេលខ្លី​ ។

ខ.គុណវិបត្តិ

·         ជីគីមីផ្ដល់ធាតុ ១-២ ឬ ៣-៤ មុខដូចជា អាសូត ផូស្វាត ប៉ូតាស្យូម ហើយជួនកាលស៊ុលផាត ឬកាល់ស្យូម ។

·         មានតម្លៃថ្លៃត្រូវទិញនៅផ្សារ ។

·         ត្រូវមានចំណេះដឹងក្នុងការប្រើប្រាស់ ទើបបានផលល្អ ។

·         ប្រើច្រើនពេកអាចខូចដំណាំ ។

·         ប្រើច្រើនយូរឆ្នាំដីហាប់ ហិរ​ ខូចដីត្រូវកែប្រែដីថ្មី ទើបអាចដាំបានវិញ ។

·         ងាយរងការបំផ្លាញពីសត្វល្អិតត្រូវប្រើថ្នាំសម្លាប់សត្វល្អិតថែមទៀត ។

៣.២​ ជីធម្មជាតិ

ក.គុណសម្បត្តិ

·         បង្កើនសារធាតុសរីរាង្គដល់ដីធ្វើឲ្យដីផុសល្អ ។

·         បរិមាណអាហារគ្រឹះតិច ប៉ុន្ដែមានធាតុអាហារដទៃគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការលូតលាស់របស់រុក្ខជាតិ ។

·         ជួយឲ្យការប្រើជីគីមីមានប្រសិទ្ធភាព ។

·         រលាយយឺតមានគុណភាពយូរឆ្នាំ គឺ ២ទៅ៣​​ ឆ្នាំទើបថយគុណភាព ។

·         រកបានតាមចំការ ច្បារដំណាំទូទៅមានតម្លៃថោក ។

·         មិនធ្វើឲ្យដីមានជាតិអាស៊ីត ឬបាស ។ វាជួយឲ្យគ្រាប់ដីខ្សាច់ស្អិតជាប់គ្នា ។ បៀមទឹកបានយូរ និងជួយឲ្យគ្រាប់ដីស្អិតផុសល្អ ។

·         ងាយស្រួលប្រើ ទោះប្រើច្រើនក៏មិនមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ដំណាំ ។

ខ.គុណវិបត្តិ

·         ពិបាកក្នុងការដឹកជញ្ជូន

·         មានក្លិនមិនល្អ(រុក្ខជាតិ លាមកសត្វ កាកសំណល់ពុករលួយ)

·         បញ្ចេញធាតុអាហារគ្រឹះសម្រាប់ដំណាំយឺតត្រូវប្រើពេលយូរ

·         ប្រើប្រាស់ដំបូងផ្ដល់ទិន្នផលទាបក្នុងរយៈពេលខ្លី

·         មានសត្រូវ និងជម្ងឺឆ្លងមកជាមួយដូចជា ពងរុយ គ្រាប់រុក្ខជាតិគ្មានប្រយោជន៍ និងជម្ងឺផ្សេងៗ ។

·         អាចបាត់បង់មួយចំណែកហូរទៅតាមទឹកភ្លៀង

·         ត្រូវការកន្លែងទុកដាក់ធំ ។