ពាក្យគន្លឹះ
• សង្រ្គាមស៊ីវិល : សង្រ្គាមរវាងជាតិសាសន៍ឯង។
• សាសនិកជន : ជនដែលមានការគោរពជំនឿសាសនាខ្លាំង។
• រដ្ឋប្រហារ : ការផ្តួលរំលំដើម្បីគ្រប់គ្រងអំណាច។
• ទំនើបកម្មសេដ្ឋកិច្ច : ការធ្វើឱ្យទំនើបខាងសេដ្ឋកិច្ច។
• យុទ្ធសាស្រ្ត : វិធីសាស្រ្តដែលមានលក្ខណៈយូរអង្វែង។
• អតិផរណា : ការធ្លាក់ចុះនៃសេដ្ឋកិច្ច។
• អតនោម័ត : ការសម្រេចចិត្តដោយខ្លួនឯង។
• ជាតូបនីយកម្ម : ការរឹបអូសមកដាក់ជាសម្បត្តិរដ្ឋ។
១.
បញ្ហាចម្រុះពូជសាសន៍
១.១. ប្រទេសតួកគី
• តួក គី ធ្លាប់ជាអាណាចក្រមួយដ៏ធំមានជាតិសាសន៍តែមួយគត់នៅមជ្ឈិមបូព៌ា ហើយត្រូវបាត់បង់នៅឆ្នាំ១៩១៩។
• ១៩៩០ អំបូរពូជសាសន៍របស់តួកគី ត្រូវថយចុះ(៥៦.៦លាននាក់) ដោយសារល្បាយពួកឃីដ រាប់លាននាក់ ភៀសខ្លួនចេញពីតំបន់អ៊ីរ៉ាក់ខាងជើងចូលមករស់នៅ។
• ការប្រឈមមុខរវាងជនជាតិឃីដ និងតួកគី គឺជាបញ្ហាស្រួចស្រាវរហូតដល់សព្វថ្ងៃ។
១.២. ប្រទេសស៊ីរី
• ១៩៨៧ ប្រជាជនស៊ីរីមានចំនួន១១.២លាននាក់ ដែលភាគច្រើនកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម-ស៊ូនីត។
• ប្រជាជនជាង១លាននាក់ កាន់សាសនាគ្រិស្ត។
• អ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម-អាឡាវីត មានតួនាទីក្នុងវិស័យយោធា និងអ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម-ឌ្រូស៊ី មានតួនាទី
សំខាន់ក្នុងកិច្ចការនយោបាយស៊ីរី។
១.៣. ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់
• ១៩៩០ អ៊ីរ៉ង់(ពែក្ស) មានប្រជាជនចំនួន ៥៩លាននាក់ ភាគច្រើនកាន់សាសនាងអ៊ីស្លាមស៊ីអ៊ីត។
• ឆ្នាំ៦៣២ បន្តាប់ពីមរណភាពរបស់ ម៉ូហាម៉ាត់ ការបែងចែកពួកអ៊ីស្លាមជានិកាយ ស៊ីអ៊ីតនិងស៊ូនីត ដោយសារទំនាស់ទទួលសិទ្ធិបន្តកេរមរតកគ្រងរាជ្យលើអាណាចក្រអារ៉ាប់ហាលីហ្វាត។
• ភាពបរាជ័យក្នុងការប្រកែកគ្នានំាឱ្យបងប្អូនជីដូនមួយរបស់ម៉ូហាម៉ាត់ គឺម៉ូហាម៉ាត់អាលីបានបង្កើតលទ្ធិ ស៊ីអ៊ីតនិយម។
១.៤. ប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់
• ១៩៩០ អ៊ីរ៉ាក់ មានប្រជាជនចំនួន ១៩លាននាក់(មូស្លីមនិកាយស៊ីអ៊ីតនិងស៊ូនីត ១/៤)។
• ភាគខាងជើងពួកឃីដ រស់នៅច្រើន ហើយតំបន់ម៉ូស៊ូល មានពួកអាស៊ីរី គោរពសាសនាគ្រិស្ត។
• ១៩៥០-១៩៥១ មានពួកជ្វីបរស់នៅទីក្រុងបាកដាដ។
១.៥. ប្រទេសលីបង់
• ប្រជាជនមានចំនួន ៣លាននាក់ ដោយបែងចែកជា ស៊ីអ៊ីត ស៊ូនីត និងឌ្រូស៊ី។
• ពួកម៉ារ៉ូនីត(សហគមន៍ធំជាងគេ) គឺគ្រិស្តសាសនិកជន ដែលមានសម្តេចប៉ាបថា មានតួនាទីជាមេដឹកនាំវិហារកាតូលិករួម។
• កាលពីមុនគ្រិស្តសាសនិកជនពាក់កណ្តាលនៃប្រជាជន ហើយបច្ចុប្បន្នបានថយចុះ ចំណែកអ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាមមានចំនួនកើនឡើង។
• ១៩៧៥ មានការផ្ទុះឡើងនូវការលុបបំបាត់កិច្ចព្រមព្រៀងស្តីអំពីការបែងចែកអំណាចរវាងមូស្លីម និងគ្រិស្តសាសនិកជន(ជំនួយពីកម្លាំងទ័ពរបស់អង្គការរំដោះជាតិប៉ាឡេស្ទីនផង ដែលធ្វើឱ្យ លីបង់ធ្លាក់ក្នុងភ្នក់ភ្លើងសង្រ្គាមស៊ីវិលយ៉ាងកាចសាហាវ)។
១.៦. ប្រទេសហ្ស៊កដានី
• ប្រជាជនមានចំនួន ៣.៧លាននាក់(១៩៨៧)។
• ទឹកដីរួមតូចបន្ទាប់ពីសង្រ្គាមជាមួយអ៊ីស្រាអែលឆ្នាំ១៩៦៧។
• ១៩៤៩ សង្រ្គាមអារ៉ាប់-អ៊ីស្រាអែល ដោយបានបណ្តេញពួកអ៊ីស្រាអែលចេញពីតំបន់ខាងលិចទន្លេហ្ស៊កដង់។
• ទំនាក់ទំនងរវាងអារ៉ាប់-ប៉ាឡេស្ទីន និងអារ៉ាប់-ហ្ស៊កដានី ដែលមានបំណងចង់បង្កើតរដ្ឋឯករាជ្យរបស់ខ្លួន។
១.៧. ប្រទេសអ៊ីស្រាអែល
• ប្រជាជនមានចំនួន ៥លាននាក់(១៩៩១) ក្នុងនោះប្រជាជនអារ៉ាប់ប្រហែល ៩០០ពាន់នាក់។
• ក្រោយឆ្នាំ១៩៦៧ អ៊ីស្រាអែល ចូលកាន់កាប់តំបន់ខាងលិចទន្លេហ្ស៊កដង់និងតំបន់កាសាដែលមានប្រជាជនអារ៉ាប់ជាង១.៥លាននាក់ ហើយបន្តគ្រប់គ្រងដល់សព្វថ្ងៃ។
១.៨. ប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត
• ប្រជាជនមានចំនួន ១៤លាននាក់(១៩៩០) ។
• ប្រទេសមានទឹកដីធំជាងគេក្នុងឧបទ្វីបអារ៉ាប់ ដែលបានបង្រួបបង្រួមដោយការប្រឹងប្រែងពីសំណាក់ក្រុម
សាអ៊ូឌីត និងក្រុមវ៉ាហាប៊ី នៅទ.ស.ទី២០ នៃស.វ.ទី២០។
• ដំបូងអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត ជាប្រទេសក្រីក្រ ហើយកម្លាំងនយោបាយអាស្រ័យលើកុលសម្ព័ន្ធ និងស្ថិតក្រោម
ការគ្រប់គ្រងមេដឹកនាំសាសនាមកពីមេគីនិងមេឌីន(ដឹកនាំរបៀបបិតានិយមរហូតសព្វថ្ងៃ)។
• ពីប្រទេសក្រីក្រ មកជាប្រទេសអ្នកមានដោយសារអាជីវកម្មអណ្តូងរ៉ែប្រេងដ៏ធំនៅ ទសទី៣០។
១.៩. ប្រទេសយេមែន
• ប្រជាជនមានចំនួន ១១លាននាក់(១៩៩០)។
• ពីប្រទេសក្រីក្រ មកជាប្រទេសអ្នកមានដោយសារមានក្រុមហ៊ុនអាជីវកម្មប្រេងកាត និងឧស្ម័នធម្មជាតិ
(អណ្តូងប្រេងមិនធំដូចប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតទេ)។
• ពីមុនតំបន់នេះគា្រន់តែជាតំបន់យុទ្ធសាស្រ្តរបស់អង់គ្លេសក្នុងការបង្ការផ្លូវពាណិជ្ជកម្មតាមរយៈការបង្ហូរប្រេងកាតពីអ៊ីរ៉ង់និងអ៊ីរ៉ាក់ប៉ុណ្ណោះ។
• ក្រោយមកអង់គ្លេសពង្រីកការគ្រប់គ្រងតំបន់ជុំវិញទីក្រុងអាដេន និងផ្តល់ការគាំទ្រដល់កុលសម្ព័ន្ធដើម្បីបញ្ជៀសការបះបោរប្រឆាំងនំាឱ្យខូចប្រយោជន៍ពាណិជ្ជកម្មខ្លួន។
១.១០. ប្រទេសអេហ្ស៊ីប
• រយៈពេល៤៥ឆ្នាំ ប្រជាជនមានចំនួនកើនពី១៨លាននាក់ ដល់ ៥២លាននាក់(១៩៤៧) ហើយពួកអារ៉ាប់ប្រហែល៤លាននាក់ កាន់សាសនាគ្រិស្ត និងពួកជ្វីប មានតិចតួច(បណ្តេញក្រោយឆ្នាំ១៩៥៦)។
• ផ្ទៃដីមួយភាគធំស្ថិតក្នុងទ្វីបអាស៊ី។
• ការធ្វើទំនើបកម្មសេដ្ឋកិច្ច ពុំបានធ្វើឱ្យជីវភាពកសិករបានកើនឡើងទេ។
១.១១. ប្រទេសស៊ូដង់
• ១៨៩៨ ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ អង់គ្លេស-អេហ្ស៊ីប(អង់គ្លេសគ្រប់គ្រងទាំងស្រុង)។
• ១៩៥៣ អង់គ្លេសនិងអេហ្ស៊ីប ឯកភាពប្រគល់អំណាចឱ្យរដ្ឋាភិបាលស៊ូដង់។
• ១៩៥៥ ស៊ូដង់ ធ្វើការបោះឆ្នោតបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីជាផ្លូវការ និងប្រកាសឯករាជ្យថ្ងៃទី០១ មករា ១៩៥៦។
• ប្រជាជន ៣/៤ នៃប្រជាជនស៊ូដង់គឺជា ស៊ូនីត-មូស្លីម ដែលរស់នៅភាគកណ្តាល និងខាងជើងប្រទេស។
• ប្រជាជនភាគខាងត្បូងរក្សាប្រពៃណីខ្ជាប់ខ្ជួន ហើយ៥%ប្រកាន់សាសនាគ្រិស្ត។
• ១៩៨៩ប្រជាជនមានចំនួន ២៤.៥លាននាក់(៣/៤ ជនជាតិស្បែកខ្មៅអាព្រិច)។
១.១២. ប្រទេសលីប៊ី
• ១៩៨០ ប្រជាជនមានចំនួន ៤.៦លាននាក់(ភាគច្រើនស៊ូនីត)។
• អារ៉ាប់ ជាភាសាផ្លូវការ។
• ទសវត្សរ៍ទី៦០ លីប៊ី ចាកផុតពីភាពក្រីក្រ និងប្រែមុខមាត់ថ្មី(អាជីវកម្មប្រេងកាត)។
២. នយោបាយកំពូលមហាអំណាចដើម្បីគ្រប់គ្រងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា
• ប្រទេសលំនំាចេញប្រេងធំជាងគេគឹ៖ សហរដ្ឋអាមេរិក វ៉េណេស៊ុយអេឡា ម៉ិចស៊ិច។
• ១៩៣៩ ប្រទេសវ៉េណេស៊ុយអេឡា ជាប្រទេសនំាចេញបរិមាណប្រេងច្រើនជាងប្រទេសអារ៉ាប់។
• ដំណាក់កាលសង្រ្គាមលោកលើកទី២ សហភាពសូវៀត និងអង់គ្លេស ចូលប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់(ប្រភពថាមពលប្រេង)។
• ក្រោយសង្រ្គាមលោកលើកទី២ ប្រទេសលោកខាងលិចប្រើប្រាស់ថាមពលធ្យូងជំនួសប្រេងកាតវិញ។
• ១៩១៩-១៩៣៩ សហរដ្ឋអាមេរិក អង់គ្លេស និងហូឡង់ ទទួលសិទ្ធិធ្វើអាជីវកម្មប្រេងកាតនៅមជ្ឈិមបូព៌ា និងផ្គត់ផ្គង់ប្រេងផ្តាច់មុខ លើទីផ្សារពិភពលោក(អ៊ីរ៉ង់)។
• ១៩៥១ អង់គ្លេសទទួលសិទ្ធិផ្តាច់មុខក្នុងការបូមយកប្រេងនៅអ៊ីរ៉ង់។
• មហាអំណាចប្រេងកាតសហរដ្ឋអាមេរិកមានការព្រួយបារម្មណ៍ខ្លាំងអំពីរ៉ែប្រេងកាតរបស់ខ្លួនស្របពេលជាមួយអ្នកកាន់អំណាចអ៊ីរ៉ង់ធ្វើជាតូបនីយកម្មអណ្តូងប្រេងកាតរបស់ខ្លួន។
• រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកផ្តល់ការគាំទ្រដល់ក្រុមហ៊ុនអាជីវកម្មយកប្រេង ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាទទួលបានសិទ្ធិធ្វើ
អាជីវកម្មប្រេងក្នុងបណ្តាប្រទេសមជ្ឈិមបូព៌ាទំាងនោះ ទោះមានបញ្ហាសាសនា និងពូជសាសន៍ដ៏ស្មុគស្មាញយ៉ាងណាក៏ដោយ។
• អាមេរិក អង់គ្លេស សុខចិត្តបែងចែកប្រេងកាតរបស់អ៊ីរ៉ាក់ ជាមួយបារំាង ព្រោះប្រទេសក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់
បារំាងពុំសម្បូរប្រេងកាតទេ។
• ក្រោយឆ្នាំ ១៩៤៥ បារាំងបានគ្រប់គ្រងប្រទេសស៊ីរី លីបង់ បានភ្ជាប់បំពង់បង្ហូរប្រេងពីអណ្តូងរ៉ែប្រេងកាតប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់(តំបន់គីរគុក) ទៅទ្រីប៉ូលី ឆ្លងតាមបំពង់បង្ហូរប្រេងអង់គ្លេសកាត់តាមតំបន់ហ្ស៊កដានី និង
ប៉ាឡេស្ទីន ដោយបញ្ចប់ទីក្រុងហៃហ្វា។
• ចាប់ពីទ.ស.ទី៥០ អង់គ្លេសមិនត្រឹមតែគ្រប់គ្រងលើនយោបាយនៅតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងជាកំពូលប្រទេសមហាអំណាចប្រេងកាតថែមទៀត។
៣. សន្និដ្ឋាន
• ប្រទេសមហាអំណាចប្រកួតប្រជែងគ្នា ដើម្បីគ្រប់គ្រងតំបន់មជ្ឈឹមបូព៌ា ព្រោះតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយធនធានប្រេងកាត។
• បណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់ដែលសម្បូរទៅដោយធនធានស្តុកស្តម្ភ និងមានប្រជាជនច្រើន ប៉ុន្តែមិនអាចយកជ័យ
ជំនះលើប្រទេសអ៊ីស្រាអែលបាន ព្រោះប្រទេសទាំងនោះមានជម្លោះផ្ទៃក្នុង។
• មេដឹកនាំអ៊ីរ៉ាក់អួតអាងអំណាចហួសហេតុពេក ច្រើនតែអតនោម័តរៀងៗខ្លួន។
• ប្រទេសអ៊ីស្រាអែលមានកម្លំាងយោធារឹងមំា។Last modified: Monday, 5 February 2024, 4:49 PM
