(ជ១) មេរៀនទី៣៖ (មេរៀនសង្ខេប) ជំនឿពិធីបុណ្យផ្សេងៗក្នុងប្រពៃណីខ្មែរ

         តាំងពីដើមមក មនុស្សតែងតែជួបប្រទះបាតុភូតធម្មជាតិ ដែលពួកគេមិនអាចយល់បាន ឬយកឈ្នះបាន ។ ដោយសារតែការភ័យខ្លាចនូវហេតុការណ៍អាក្រក់មកលើខ្លួន មនុស្សក៏មានជំនឿថាមានកម្លាំងក្រៅខ្លួនដែលបង្កឱ្យមានបាតុភូតទាំងនោះ ។ សម្រាប់ជនជាតិខ្មែរ ក៏មានជំនឿបែបនេះដែរ ព្រោះពួកគេជឿថាធម្មជាតិទាំងអស់សុទ្ធតែមានព្រលឹង និងកម្លាំងស័ក្តិសិទ្ធិដែលមនុស្សមើលមិនឃើញ ។ ពួកគេបានយកដុំថ្មធ្វើជាតំណាងកម្លាំងអរូបី ហើយគោរពដោយសម្គាល់ថាជាអ្នកតា អ្នកតាទឹក អ្នកតាដី អ្នកតាព្រៃភ្នំជាដើម ។

ពាក្យគន្លឹះ

·         បាតុភូតធម្មជាតិ៖ ព្រឹត្តិការណ៍ ឬបាតុភូតដែលកើតឡើងដោយធម្មជាតិ។

·         អរូបី           ៖ អ្វីមួយដែលមនុស្សមិនអាចមើលឃើញ មិនមានរូបរាង។

·         សក្ការៈបូជា    ៖ កន្លែងគោរពបូជា ឬវត្ថុស័ក្តិសិទ្ធិសម្រាប់បូជា។

·         ស័ក្តិសិទ្ធិ       ៖ អំណាច ឬឫទ្ធិអព្ភូតហេតុដែលមនុស្សជឿថាមាន។

·         គ្រូបាធ្យាយ    ៖ គ្រូដែលចេះមន្តអាគម ឬក្បួនទាក់ទងនឹងវិញ្ញាណ។

·         បារមី          ៖ ឫទ្ធិអំណាច ឬឥទ្ធិពលដ៏ខ្លាំងក្លា ដែលកើតឡើងដោយអំណាចបុណ្យ ឬដោយការប្រតិបត្តិធម៌។

·         បណ្ដាសា      ៖ ពាក្យផ្ដាសា, ពាក្យដាក់ទោស ឬពាក្យប្រទេចផ្ដាសា។

·         បរិនិព្វាន       ៖ ការចូលទិវង្គតរបស់ព្រះពុទ្ធ។

·         កឋិនទាន      ៖ ពិធីបុណ្យរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាដែលធ្វើឡើងដើម្បីប្រគេនចីវរដល់ព្រះសង្ឃ។

១. ជំនឿរបស់ខ្មែរ

v  ជំនឿរបស់ខ្មែរមានច្រើនយ៉ាង ដូចជា៖

• ជំនឿលើព្រលឹងឪពុកម្តាយ៖ កូនៗគោរពឪពុកម្តាយដូចជាព្រះក្នុងផ្ទះ ហើយក្រោយពេលឪពុកម្តាយទទួលមរណភាព ពួកគេជឿថាព្រលឹងរបស់គាត់នៅតែជួយថែរក្សា ។

• ជំនឿលើព្រលឹងមេបា៖ កំហុសមេបាមានបីប្រភេទគឺ ខុសមេបាចាស់ទុំ (ដោយសារកូនចៅទាស់ទែងគ្នា) ខុសមេបាក្រមុំកំលោះ (ដោយសារកូនក្រមុំកំលោះបំពានសីលធម៌) និងខុសមេបាផ្កាប់មុខ (ដោយសារអំពើផិតក្បត់រវាងប្តីប្រពន្ធ) ។ ដើម្បីទទួលបានសេចក្តីសុខ ក្រុមញាតិទាំង៧សន្តានត្រូវរួបរួមគ្នា និងធ្វើបុណ្យបញ្ជូនកុសលជូនមេបាដែលចែកឋានទៅហើយ ។

• ជំនឿលើព្រលឹងវង្សត្រកូល៖ ជំនឿនេះមានពីរយ៉ាងគឺ ជំនឿលើល្បាក់សាខាងម្តាយ ឬគ្រូអារក្សខាងម្តាយ និងជំនឿលើល្បាក់សាខាងឪពុក ឬគ្រូអារក្សខាងឪពុក ។

• ជំនឿលើគ្រូបាធ្យាយ៖ បើគ្រូទាយថាអ្នកជំងឺត្រូវខ្មោចគ្រូបាធ្យាយប្រកាន់ គេត្រូវលៀងគ្រូ ឬអារក្សដោយឱ្យចំណីដើម្បីដកពិសពុលចេញពីអ្នកជំងឺ ។

• ជំនឿលើដូនតា៖ អ្នកតាគឺជាបុព្វជន ឬមេទ័ពខ្លាំងពូកែដែលបានស្លាប់ទៅក្នុងបុព្វហេតុជាតិមាតុភូមិ ។ គេច្រើនសង់រោង ឬខ្ទមសម្រាប់អ្នកតាដើម្បីគោរពបូជា ហើយនៅតំបន់ខ្លះ គេធ្វើពិធីឡើងអ្នកតាប្រចាំឆ្នាំដើម្បីសុំសេចក្តីសុខ ។

• ជំនឿលើបារមី៖ កាលណាមានទុក្ខលំបាក ខ្មែរតែងទៅកន្លែងដែលគេជឿថាមានបារមី ដើម្បីបន់ស្រន់ ហើយនៅពេលបំណងបានសម្រេច គេទៅលាបំណន់វិញជាមួយនឹងតង្វាយដែលបានសន្យានោះ ។

• ជំនឿលើសត្វ៖ ដូចជាជនជាតិដទៃទៀត ខ្មែរក៏ជឿថាមានតំណខ្សែស្រឡាយពីដូនតាជាសត្វ ហើយពួកគេត្រូវគោរពបូជាសត្វនោះដើម្បីទទួលបានសេចក្តីសុខ ។ ឧទាហរណ៍៖ ជំនឿលើសត្វនាគ ឬពស់ និង ជំនឿលើសត្វដំរី ។

២. ពិធីបុណ្យ

          ប្រជាជនខ្មែរភាគច្រើនជាអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា ហើយពួកគេជឿលើកម្មផល ដូចជា បុណ្យ បាប ឋាននរក ឋានសួគ៌ និងនិព្វាន ។ ពួកគេជឿថាមនុស្សស្លាប់ទៅមិនសូន្យទេ ហើយត្រូវកើតទៀត ដូច្នេះហើយពួកគេតែងតែធ្វើបុណ្យដើម្បីសេចក្តីសុខក្នុងអនាគតជាតិ ។

២.១. បុណ្យមាឃបូជា

          ពិធីបុណ្យនេះត្រូវបានប្រារព្ធឡើងនៅថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែមាឃជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដើម្បីរំលឹកដល់ថ្ងៃដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់ដាក់អាយុសង្ខារ ។ ពិធីនេះប្រារព្ធឡើងក្រោមដើមពោធិព្រឹក្ស នៅទីតាំងសារីរិកធាតុ ឬនៅតាមវត្តអារាម ។

២.២. ពិធីច្រត់ព្រះន័ង្គល

ពិធីនេះប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅខែពិសាខ ។ អត្ថន័យរបស់ពិធីនេះ គឺដើម្បីឱ្យព្រះមហាក្សត្រ ឬអ្នកតំណាងទ្រង់ភ្ជួរស្រែជាតម្រុយមុនគេ ដើម្បីឱ្យប្រជារាស្ត្រធ្វើតាម ។ ខ្មែរមានជំនឿថា បើគោស៊ីភោគផលអាហារណាមួយច្រើនជាងគេ នោះឆ្នាំក្រោយនឹងទទួលបានផលនោះល្អជាងគេ ។

២.៣. បុណ្យពិសាខបូជា

          ពិធីបុណ្យដ៏ធំនេះត្រូវបានប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅថ្ងៃ១៥កើត ពេញបូណ៌មី ខែពិសាខ ដើម្បីរំលឹកដល់ព្រះពុទ្ធទ្រង់ប្រសូត ត្រាស់ដឹង និងចូលបរិនិព្វាន ។ នៅពេលយប់ គេនាំគ្នាស្ដាប់ព្រះសង្ឃទេសនាអំពីពុទ្ធប្រវត្តិតាំងពីដើមរហូតដល់ចប់។

២.៤. បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ

          ពិធីបុណ្យនេះប្រារព្ធឡើងចាប់ពីថ្ងៃ១រោច ដល់១៥រោច ខែភទ្របទរៀងរាល់ឆ្នាំ ។ ខ្មែរជឿថា ប្រេតដែលមិនបានទទួលកុសលផលបុណ្យពីក្រុមគ្រួសារក្នុងរយៈពេល១៥ថ្ងៃនេះ នឹងដាក់បណ្ដាសាដល់ក្រុមគ្រួសារញាតិមិត្តដែលនៅរស់។

២.៥. បុណ្យចូលឆ្នាំ

          ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំប្រព្រឹត្តទៅចំនួនបីថ្ងៃ ។ ថ្ងៃទីមួយហៅថាមហាសង្ក្រាន្ត ថ្ងៃទីពីរហៅថាវារវ័នបត និងថ្ងៃទីបីហៅថាឡើងស័ក ។ ពិធីនេះកើតឡើងនៅថ្ងៃទី១៣ ឬ១៤ ខែមេសា ។

២.៦. បុណ្យអ៊ុំទូក អកអំបុក សំពះព្រះខែ

          ពិធីនេះប្រារព្ធនៅថ្ងៃទី១៤-១៥កើត ខែអស្សុជ និងថ្ងៃ១រោច ខែកត្ដិក ។ បុណ្យអុំទូកធ្វើឡើងដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជំនះរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ លើសត្រូវឈ្លានពាន និងជាការរៀបចំក្បួនសមយុទ្ធកងទ័ពជើងទឹករបស់ខ្មែរបុរាណ ។ បុណ្យសំពះព្រះខែបូជាចំពោះទន្សាយព្រះពោធិសត្វ ដែលរូបរបស់ព្រះអង្គជាប់នឹងលោកខែដើម្បីបំភ្លឺសត្វលោក ។ ចំណែកឯពិធីបណ្ដែតប្រទីប គឺទាក់ទងនឹងព្រះពុទ្ធសាសនា ហើយបង្ហាញពីការគោរពដល់ព្រះចង្កូមកែវ និងដឹងគុណព្រះគង្គាព្រះធរណី ។

២.៧. បុណ្យកឋិនទាន

          ពិធីបុណ្យនេះមានរយៈពេល២៩ថ្ងៃ ចាប់ពីថ្ងៃ១រោចខែអស្សុជ ដល់ថ្ងៃ១៥កើតខែកត្ដិក ដើម្បីប្រគេនចីវរដល់ព្រះសង្ឃដែលគង់ចាំព្រះវស្សា ។ ប្រភពដើមនៃបុណ្យនេះគឺនៅសម័យពុទ្ធកាល នៅពេលដែលព្រះពុទ្ធបានអនុញ្ញាតឱ្យព្រះសង្ឃទទួលសំពត់កឋិនដែលជាចីវរមានម្ចាស់ ។

៣. ភាពអវិជ្ជាមានក្នុងពិធីបុណ្យផ្សេងៗ

ទោះបីជាពិធីបុណ្យនីមួយៗបង្កើតបរិយាកាសសប្បាយរីករាយក៏ដោយ ជួនកាលក៏មានរឿងអវិជ្ជមានមួយចំនួនកើតឡើងផងដែរ ។ ឧទាហរណ៍ ដូចជា ក្មេងទំនើងបង្កភាពអុកឡុក និងការកើតមានអំពើហិង្សា ឬវាយតប់គ្នាទៅវិញទៅមក ភាគច្រើនដោយសារការស្រវឹង ។

៤. ទំនាក់ទំនងរវាងសិទ្ធិមនុស្ស និង ព្រះពុទ្ធសាសនា

          ពិធីបុណ្យផ្សេងៗរបស់ខ្មែរមានច្រើន ហើយព្រះពុទ្ធសាសនា និងសិទ្ធិមនុស្សមានទំនាក់ទំនងគ្នាទៅវិញទៅមកដូចជា៖​

·         សិទ្ធិមនុស្ស ណែនាំមនុស្សឱ្យរស់ក្នុងសេចក្តីស្រឡាញ់ រាប់អានគ្នាជាបងប្អូន ពុទ្ធសាសនាគឺសំដៅ លើធម៌មេត្តា ។

·         សិទ្ធិមនុស្ស ណែនាំឱ្យចេះអាណិតអាសូរគ្នា គោរពសិទ្ធិគ្នា ពុទ្ធសាសនាហៅថាមានករុណា ។

·         សិទ្ធិមនុស្ស ណែនាំមិនឱ្យមនុស្សប្រព្រឹត្តអំពើហិង្សា ឬអំពើព្រៃផ្សៃ ហើយចេះអត់ឱនឱ្យគ្នា ពុទ្ធសាសនាហៅថាអវិហិង្សា ។

៥. សារៈសំខាន់នៃពិធីបុណ្យជាតិ

          សារៈសំខាន់នៃពិធីបុណ្យជាតិ រាល់ពិធីបុណ្យប្រពៃណីជាតិនីមួយៗ សុទ្ធតែមានអត្ថន័យទាក់ទងទៅនឹងហេតុការណ៍ផ្សេងៗ ហើយគេប្រារព្ធពិធីបុណ្យឡើងមានគោលបំណងដូចតទៅ៖

·         ដើម្បីចូលរួមកសាងសមិទ្ធផលក្នុងផ្នែកសាសនា និងលើកកម្ពស់ផ្នែកសាសនា ។

·         ដើម្បីបង្ហាញការចេ សាមគ្គីគ្នា រួបរួមគ្នាជាធ្លុងមួយ ក្នុងការកសាងសហគមន៍ ។

·         ដើម្បីលរបង់អំពើអាក្រក់ទាំងឡាយ ហើយលែងប្រព្រឹត្តតទៅទៀត ដោយខ្លាចបាបទៅជាតិខាងមុខ ។

·         ដើម្បីសងគុណមាតាបិតា ឬបុព្វការីជន ។

ជួយបន្ធូរសតិអារម្មណ៍ឱ្យមានភាពធូរស្បើយមួយកម្រិត។