ជំពូក២ ចលនានៃផែនដី
មេរៀនទី៣ រដូវនិងអាកាសធាតុនៅប្រទេសកម្ពុជា
សេចក្ដីផ្ដើម
- ប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីភាគអាគ្នេយ៍ត្រង់ចន្លោះខ្សែស្របទី ១០° និងទី ១៥° នៃរយៈទទឹងខាងជើងនិងស្ថិតនៅត្រង់ចន្លោះខ្សែបណ្ដោយទី ១០២° និងទី១០៨° នៃរយៈបណ្ដោយខាងកើត និងមានផ្ទៃក្រឡា ១៨១ ០៣៥ គម២ ។ បើប្រៀបធៀបផ្ទៃក្រឡាក្នុងចំណោមប្រទេសទាំង ១១ នៃតំបន់អាស៊ីភាគអាគ្នេយ៍ កម្ពុជាឋិតក្នុងលំដាប់ទី៨ គឺធំជាងប្រទេសសិង្ហបុរី ប្រ៊ុយណេ និងប្រទេសទីម័រ។
១. លក្ខណៈទូទៅនៃសណ្ឋានដីប្រទេសកម្ពុជា
- ប្រទេសកម្ពុជាមានសណ្ឋានដីផតកណ្ដាល ជុំវិញព័ទ្ធដោយភ្នំ កូនភ្នំ ខ្ពង់រាប។ ដែលគេចែកសណ្ឋានដីប្រទេសកម្ពុជា ជាបួនតំបន់ធម្មជាតិធំៗគឺ៖
ទីតាំងភូមិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា
- សណ្ឋានដីឆ្នេរសមុទ្រ ស្ថិតនៅប៉ែកនិរតីនៃប្រទេសមាន ខេត្តកោះកុង ខេត្តព្រះសីហនុ ខេត្តកំពត និងខេត្តកែប ហើយចែកជាបីផ្នែក មានទំនាបឆ្នេរ ឆ្នេរ និងឈូង។
- ទំនាបឆ្នេរ តូចចង្អៀត សម្បូរផ្លូវទឹកខ្លីៗ និងព្រៃកោងកាង។
- ឆ្នេរ ប្រវែង ៤៤០ គ.ម ពីចាំយាម (ព្រំដែនថៃ) ដល់ហាទៀង (ព្រំដែនវៀតណាម)។
- ឈូងសមុទ្រកម្ពុជា សម្បូរកោះដូចជា កោះកុង កោះរង់ កោះរង់សន្លឹម កោះថ្មី កោះទន្សាយ កោះតាង កោះពូលូវៃ(កោះអាចម៍សេះ)... ជាដើម។ កោះត្រល់ គឺជាកោះភ្នំមួយដែលបាំងពីមុខខេត្តកំពត ដោយពីមុនជាផ្នែកមួយនៃទឹកដីរបស់ខ្មែរ ប៉ុន្តែសព្វថ្ងៃកាន់កាប់ដោយប្រទេសវៀតណាម មានឈ្មោះថា កោះភូគុក។
សណ្ឋានដីឆ្នេរសមុទ្រ
- សណ្ឋានដីទំនាបកណ្ដាល ជាសណ្ឋានដីល្បាប់លាតសន្ធឹងពីព្រំប្រទល់ប្រទេសថៃ ទៅដល់ព្រំប្រទល់ប្រទេសវៀតណាម ហើយមានទទឹងប្រវែង ១១០ គ.ម និងបណ្ដោយ ៥០០ គ.ម។ ដែលព័ទ្ធជុំវិញបឹង ទន្លេសាប និងសងខាងដងទន្លេធំៗឬផ្នែកខាងក្រោម ដងទន្លេមេគង្គ។ តំបន់នេះមានបណ្ដុំប្រជាជន និងសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចធំៗនៃប្រទេសកម្ពុជា។ បែងចែកចេញជាបីផ្នែក៖
- ផ្នែកទីមួយ ជាផ្ទៃនៅជាប់មាត់ទន្លេ មាត់បឹង និងទីវាលខ្ពស់ ដែលមានកម្ពស់ចាប់ពី ១០ម ឡើងទៅ។ នៅទីនោះដីមានជីវជាតិណាស់ ព្រោះវាជាដីល្បាប់ម៉ដ្ឋ។
- ផ្នែកទីពីរ ជាផ្នែកបន្តពីផ្នែកទីមួយដែលមានសណ្ឋានដីលិចទឹកនៅរដូវវស្សា និងវាលភក់ ព្រោះសម្បូរទៅដោយកូនបឹង និងស្ទឹង។
- ផ្នែកទីបី ជាវាលស្រែធំល្ហល្ហេវ លាយឡំដោយដើមត្នោត និងកូនភ្នំមួយៗ។ ចាប់បន្តពីវាលស្រែនេះទៅ គឺជាតំបន់ភ្នំនិងខ្ពង់រាប ដែលសម្បូរដោយព្រៃរបោះ និងព្រៃក្រាស់។
សណ្ឋានដីទំនាបកណ្ដាល
- សណ្ឋានដីខ្ពស់ៗ (តំបន់ខ្ពង់រាប) ច្រើនស្ថិតនៅប៉ែកខាងជើង និងឦសាន ជាខ្ពង់រាបមានសណ្ឋានងើបឡើងខ្ពស់បន្តិចម្ដងៗពីទំនាបកណ្ដាល ឆ្ពោះទៅកាន់ព្រំប្រទល់ប្រទេសថៃ ឡាវ និងវៀតណាម។ តំបន់នេះសម្បូរដោយព្រៃឈើប្រកបដោយដីល្បាប់ចាស់ លាយឡំជាមួយថ្មបាយក្រៀម(ថ្មបាសាល់)។ ដីតំបន់នេះសម្បូរដោយដីក្រហមដែលបានមកពីការបំបែកធាតុនៃថ្មបាសាល់ ដែលមានសក្ដានុពលដល់ដំណាំឧស្សាហកម្ម ជាពិសេសដំណាំកៅស៊ូ ដំឡូងមីជាដើម។
សណ្ឋានដីតំបន់ខ្ពង់រាប
- សណ្ឋានដីនៅតំបន់ជុំវិញប្រជុំភ្នំក្រវាញ ជាតំបន់សម្បូរដោយកូនភ្នំ ដែលមានកម្ពស់មិនលើសពី ៨០០ ម៉ែត្រឡើយ ដែលស្ថិតនៅ៖
- ចំហៀងខាងជាប់ឆ្នេរមាត់សមុទ្រ មានកូនភ្នំ ទំនាប និងកូនភ្នំវាលរេញដែលលេចចេញជាស្ទើរកោះកោរខណ្ឌដោយឆកកំពង់សោម គឺស្ទើរកោះស្មាច់ និងស្ទើរកោះវាលរេញ។
- នៅចំហៀងខាងទំនាបកណ្ដាលមានកូនភ្នំច្រើន ដែលស្ថិតនៅក្នុងខេត្តកំពង់ស្ពឺ បាត់ដំបង ពោធិ៍សាត់ កោះកុង តាកែវ និងខេត្តកំពត។
- សណ្ឋានដីនៅប្រជុំភ្នំក្រវាញ ស្ថិតនៅបរិវេណខាងលិច សណ្ដូកពីអាគ្នេយ៍ទៅពាយ័ព្យ ជាព្រំខណ្ឌរវាងតំបន់ឆ្នេរសមុទ្រ និងទំនាបកណ្ដាល។ ប្រជុំភ្នំនេះមានទិសស្របនឹងឆ្នេរសមុទ្រ ចាប់ពីក្រុងប៉ៃលិន(ខាងជើងចាន់តាប៊ុន) មកទល់នឹងខេត្តកំពត។ មានភ្នំខ្ពស់បំផុតនៃប្រទេសកម្ពុជា គឺភ្នំឱរ៉ាល់ មានកម្ពស់ ១៨១៣ ម៉ែត្រ។ សម្បូរទៅដោយព្រៃក្រាស់ៗណាស់។
ភ្នំឱរ៉ាល់
២. លក្ខណៈទូទៅនៃអាកាសធាតុប្រទេសកម្ពុជា
- ប្រទេសកម្ពុជាទទួលឥទ្ធិពលខ្យល់មូសុងគឺក្ដៅហើយសើម បែងចែកជាពីររដូវធំៗគឺ រដូវប្រាំង និងរដូវវស្សា។
មានសីតុណ្ហភាពអតិបរមាពីរគឺខែមេសា និងខែសីហា និងមានសីតុណ្ហភាពអប្បបរមាពីរគឺខែធ្នូ និងខែកក្កដា។
- របបទឹកភ្លៀងកម្ពុជាទាក់ទងទៅនឹងរបបខ្យល់មូសុង និងសណ្ឋានដី។ កម្ពស់ទឹកភ្លៀងមធ្យមប្រចាំឆ្នាំមានលើសពី ១ ម៉ែត្រ ដែលភ្លៀងធ្លាក់ចាប់ពីពាក់កណ្ដាលឬចុងខែឧសភាទៅដល់ពាក់កណ្ដាលឬចុងខែតុលា។
- ខ្យល់មូសុងប្រាំង ជាខ្យល់មូសុងបក់ក្នុងរដូវប្រាំងមានរយៈពេល ៦ ខែពីខែវិច្ឆិការហូតដល់ខែមេសា។ បក់ពីទិសឦសាននៃខ្ពង់រាបស៊ីបេរី ឆ្ពោះទៅកាន់ទិសនិរតីនៃមហាសមុទ្រឥណ្ឌា។ ដោយនាំទឹកភ្លៀងមកតិចតួចបំផុតហើយបង្កើតជាកូនរដូវពីរគឺរដូវរំហើយ (ពីខែវិច្ឆិកាដល់ខែមករា) និងរដូវក្ដៅហួតហែង (ពីខែកុម្ភៈដល់ខែមេសា)។
- ខ្យល់មូសុងវស្សា ជាខ្យល់មូសុងបក់ក្នុងរដូវវស្សាមានរយៈពេល ៦ ខែពីខែឧសភារហូតដល់ខែតុលា។ បក់ពីទិសនិរតីនៃមហាសមុទ្រឥណ្ឌាឆ្ពោះទៅកាន់ទិសឦសាននៃខ្ពង់រាបស៊ីបេរីវិញ។ ដោយនាំទឹកភ្លៀងមកយ៉ាងច្រើនបំផុត ដែលបង្កើតជារដូវវស្សាឬរដូវភ្លៀង។