(ជ១) ​មេរៀនទី២៖ (សង្ខេបមេរៀន) ផ្កាយពិសេសឬព្រះអាទិត្យ

ជំពូក១ ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ

មេរៀនទី២ ផ្កាយពិសេសឬព្រះអាទិត្យ

សេចក្ដីផ្ដើម

- ជាយូរណាស់មកហើយមនុស្សតែងគិតថា ព្រះអាទិត្យធ្វើចលនាជុំវិញផែនដីដោយរះនៅទិសខាងកើតពេលព្រឹក និងលិចទៅវិញទិសខាងលិចពេលល្ងាច។ តាមពិតព្រះអាទិត្យធ្វើចលនាជុំវិញចំណុចកណ្ដាលនៃកាឡាក់ស៊ីមីលគីវ៉េ ហើយភពសំខាន់ៗរួមទាំងផែនដី និងវត្ថុផ្សេងៗគឺធ្វើចលនាជុំវិញព្រះអាទិត្យ។

១. ស្រទាប់ព្រះអាទិត្យ

- ព្រះអាទិត្យគឺជាតារាពិសេសមួយដែលមានរាងមូលដូចបាល់ ផ្សំដោយឧស្ម័នក្ដៅបំផុត មានអង្កត់ផ្ចិត ១.៣៥ លានគ.ម ធំជាងអង្កត់ផ្ចិតផែនដី ១០៩ ដង។ សីតុណ្ហភាពលើផ្ទៃព្រះអាទិត្យមានប្រមាណជាង5 000  ហើយចំណុចកណ្ដាលព្រះអាទិត្យមានសីតុណ្ហភាព​15 លាន។ ព្រះអាទិត្យបែងចែកជា បួន ស្រទាប់សំខាន់ៗ គឺមានបីស្រទាប់ជាបរិយាកាសព្រះអាទិត្យ និងស្រទាប់មួយទៀតផ្នែកខាងក្នុងព្រះអាទិត្យហៅថា ស្នូលព្រះអាទិត្យ ។

១.១. កូរ៉ូណា

- កូរ៉ូណា គឺជាស្រទាប់ក្រៅបំផុតនៃបរិយាកាសព្រះអាទិត្យ​ ដែលមានសីតុណ្ហភាពប្រហែល១​ ៧០០ ០០០ ។ ស្រទាប់នេះអាចមើលឃើញពីផែនដីនៅពេលសូរ្យគ្រាស។

ឧទាហរណ៍៖  ប្រទេសកម្ពុជាធ្លាប់មានបាតុភូតសូរ្យគ្រាសកើតឡើងនៅថ្ងៃទី ២៤ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩៥ ប្រហែលម៉ោង ១១ និង ៣នាទីព្រឹក ដែលគេអាចមើលឃើញស្រទាប់កូរ៉ូណាបានយ៉ាងច្បាស់។

១.២. មណ្ឌលក្រូម៉ូ

- មណ្ឌលក្រូម៉ូ ជាស្រទាប់បរិកាសព្រះអាទិត្យ ស្ថិតនៅបន្ទាប់ពីស្រទាប់ កូរ៉ូណា។ មានកម្រាស់ប្រមាណ 1 000 គ.ម និងមានសីតុណ្ហភាពមធ្យមប្រមាណ 27 800  ។

១.៣. មណ្ឌលផូតូ

- មណ្ឌលផូតូ ជាក្នុងបង្អស់នៃស្រទាប់បរិកាសព្រះអាទិត្យ។ មានកម្រាស់ប្រមាណ 550 គ.ម និងមានសីតុណ្ហភាពមធ្យមប្រមាណ 6​ 000  ។

១.៤. ផ្នែកខាងក្នុងព្រះអាទិត្យ

- ផ្នែកខាងក្នុងព្រះអាទិត្យរួមមានព្រះអាទិត្យទាំងមូល លើកលែងស្រទាប់ទាំងបី ជាបរិយាកាសព្រះអាទិត្យ។ ក្បែរមណ្ឌលផូតូផ្នែកខាងក្នុងព្រះអាទិត្យមានសីតុណ្ហភាព 1 000 000   ។ ស្នូលព្រះអាទិត្យ គឺជាផ្នែកខាងក្នុងកណ្ដាលបង្អស់នៃស្រទាប់ព្រះអាទិត្យ​ មានសីតុណ្ហភាព 15 លាន  កើតឡើងពី​អាតូមឧស្ម័នអ៊ីដ្រូសែន រលាយក្នុងអាតូមឧស្ម័នអេល្យ៉ូម ហើយបញ្ចេញថាមពលកម្ដៅ និងពន្លឺ។

២. សកម្មភាពព្រះអាទិត្យ

២.១. ភាពពនៃព្រះអាទិត្យឬប្រ៉ូមីណិន (Prominence)

- ប្រ៉ូមីណិន គឺជា​ព្យុះដ៏ខ្លាំងនៃឧស្ម័ន និងថាមពលដែលបញ្ជូនទៅក្នុងលំហ ដែលផ្ទុះចេញពីមណ្ឌលក្រូម៉ូ មានកម្ពស់ដល់ទៅ​ ១​លាន គម​ ឬលើសពីនេះ​ ដោយមានទម្រង់ជាភាពពក។

២.២. អណ្ដាតភ្លើងព្រះអាទិត្យ

- អណ្ដាតភ្លើងព្រះអាទិត្យ គឺជាប្រភេទព្យុះនៅលើព្រះអាទិត្យ ដែលបង្កើតនូវពន្លឺដ៏សន្ធោសន្ធៅលើផ្ទៃព្រះអាទិត្យ ដោយវាបញ្ចេញបរិមាណថាមពលទៅក្នុងលំហ។

២.៣. ខ្យល់ព្រះអាទិត្យ

- ខ្យល់ព្រះអាទិត្យ គឺជាព្យុះថាមពលដ៏ខ្លាំងក្លាដែលបញ្ជូនពីស្រទាប់កូរ៉ូណា ទៅក្នុងលំហហើយ​ដោយអាំងតង់ស៊ីតេរបស់វាកើតឡើង នៅពេលដែលមានអណ្ដាតភ្លើងព្រះអាទិត្យ។ ខ្យល់ព្រះអាទិត្យធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ទំនាក់ទំនងគ្នា​តាមវិទ្យុ​ និង ទូរស័ព្ទទាក់ទងគ្នានៅលើផែនដី។

២.៤. ស្នាមអុចៗនៅលើព្រះអាទិត្យឬសាន់ស្ពត (Sunspot)

- សាន់ស្ពត​ គឺជាស្នាមអុចៗនៅលើព្រះអាទិត្យ មានអង្កត់ផ្ចិតតូចបំផុត ស្មើនឹង​១៦ គម។ វាកើតឡើង ដោយសារតំបន់នោះត្រជាក់ជាងតំបន់ ផ្សេងៗទៀត ចន្លោះពី​ ១០ ទៅ ១១​ ឆ្នាំម្តង។

៣. សារៈសំខាន់នៃព្រះអាទិត្យ

- ព្រះអាទិត្យមានសារប្រយោជន៍ចំពោះជីវិតទាំងអស់លើផែនដី ដែលសុទ្ធតែត្រូវការថាមពលព្រះអាទិត្យ។ បើគ្មានពន្លឺព្រះអាទិត្យទេ នោះមេឃត្រូវងងឹតទាំងថ្ងៃទាំងយប់​ ហើយជីវិតនានាក៏គ្មាននោះដែរ ដោយសារពន្លឺតារារាប់ពាន់លានដួងផ្សេងទៀតស្ថិតនៅឆ្ងាយ មិនអាចផ្ដល់កម្ដៅនិងពន្លឺដល់ផែនដីឡើយ។ ដូចនេះអ្វីៗទាំងអស់លើផែនដីនឹងត្រូវកក។ ប្រទេសជឿនលឿនទាញយកពន្លឺព្រះអាទិត្យ (Solar cells) បំលែងទៅជាប្រភពថាមពលក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ។ ថាមពលពន្លឺព្រះអាទិត្យ គឺជាថ្មពិសេសម្យ៉ាងដែលស្រូបយកពន្លឺព្រះអាទិត្យ បំប្លែងជាថាមពលអគ្គិសនីសម្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់ និងអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រក្នុងការសិក្សាស្រាវជ្រាវក្នុងលំហអាកាស។