(ជ១) ​មេរៀនទី៣៖ (សង្ខេបមេរៀន) ចលនារបស់ភព

ជំពូក១      ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ

មេរៀនទី៣ ចលនារបស់ភព

សេចក្ដីផ្ដើម

- ភពទាំងអស់ក្នុងប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យធ្វើចលនាជុំវិញព្រះអាទិត្យ និងអ័ក្សរបស់ខ្លួន។ ផ្លូវដែលភពធ្វើចលនាជុំវិញព្រះអាទិត្យគេហៅថា”គន្លង”។ គន្លង គឺជាផ្លូវចរនៃវត្ថុមួយនៅក្នុងលំហ ជុំវិញវត្ថុមួយផ្សេងទៀត។

១. គន្លងអេលីប

- កាលដើមឡើយតារាវិទូតែងកំណត់ថា គន្លងចររបស់ភពសុទ្ធតែមានរាងមូល ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្នតារាវិទូយល់ថាភពទាំងអស់សុទ្ធតែធ្វើដំណើរតាមគន្លងរាងអេលីប (មានរាងពងក្រពើ) ក្នុងទិសដៅផ្ទុយនឹងទ្រនិចនាឡិកា។ តាមការពិតគន្លងរបស់ភពនីមួយៗមិនដូចគ្នា ហើយប្រែប្រួល​ ដោយកាលណាភពទាំងឡាយណាដែលនៅជិតព្រះអាទិត្យ ត្រូវធ្វើដំណើរលើគន្លងមួយជុំព្រះអាទិត្យក្នុងចម្ងាយផ្លូវជិតមានរយៈពេលខ្លី​​ ឯភពទាំងឡាយណាដែលនៅឆ្ងាយព្រះអាទិត្យ ត្រូវធ្វើដំណើរលើគន្លងមួយជុំព្រះអាទិត្យក្នុងចម្ងាយផ្លូវឆ្ងាយ មានរយៈពេលវែង។

២. រង្វិលជុំ

- រង្វិលជុំ ជាចលនារង្វិលរបស់ភព ជុំវិញព្រះអាទិត្យដោយមួយថេរវេលារង្វិលជុំរបស់ភពមួយ ស្មើនឹងមួយឆ្នាំ របស់ភពនោះ។ រយៈពេលមួយរង្វិលជុំរបស់ភពនីមួយៗ អាស្រ័យលើ ចម្ងាយគន្លងភពនោះជុំវិញព្រះអាទិត្យ។

ឧទាហរណ៍៖  ភពផែនដីវិលជុំវិញព្រះអាទិត្យបានមួយជុំស្មើនឹងមួយឆ្នាំលើភពផែនដីមានរយៈពេល ៣៦៥ថ្ងៃ៦ម៉ោង ចំពោះភពពុធនៅជិតព្រះអាទិត្យជាងគេ មានគន្លងជុំវិញព្រះអាទិត្យខ្លីជាងគេ វិលជុំវិញព្រះអាទិត្យលឿនជាងគេ មួយឆ្នាំលើភពពុធមានរយៈពេល ៨៨ ថ្ងៃនៃផែនដី ចំណែកឯភពណិបទូននៅឆ្ងាយពីព្រះអាទិត្យជាងគេ មួយឆ្នាំលើភពណិបទូនមានរយៈពេល ១៦៤ ឆ្នាំ ៩ ខែ ១២ ថ្ងៃនៃភពផែនដី។

៣. និចលភាព និងទំនាញសាកល

- នៅសតវត្សទី១៧ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រអង់គ្លេសម្នាក់ឈ្មោះ អ៊ីសាក់ ញូតុន (Isaac Newton) បានបង្កើតច្បាប់និចលភាព។ ច្បាប់និចលភាពបញ្ជាក់ថាចលនានៃវត្ថុមិនប្រែប្រួលឡើយ កាលណាវាមិនទទួល រងនូវកម្លាំងពីខាងក្រៅធ្វើអំពើទៅលើវា។

- ទ្រឹស្ដីលោកញូតុនបញ្ជាក់ថា ភពទាំងឡាយនិងវត្ថុទាំងអស់ត្រូវធ្វើចលនាត្រង់ បើវាមិនទទួលរងកម្លាំងខាងក្រៅនោះទេ។ ប៉ុន្តែបើភពនិងវត្ថុទាំងអស់ធ្វើចលនាត្រង់វិញនោះ វានឹងចេញបាត់ទៅក្នុងលំហគ្មានពេលណានឺងបានឃើញទៀតឡើយ។ លោកញូតុនក៏យល់ថា កម្លាំងមួយចំនួនដែលធ្វើអំពើទៅលើភព និងវត្ថុទាំងនោះហើយ គឺបានទាញវាឱ្យចូលគន្លងអេលីប។ កម្លាំងនោះគឺជាទំនាញនៃព្រះអាទិត្យ។ ដូចនេះចលនាភពវិលជុំវិញព្រះអាទិត្យ គឺជាទំនាញនៃព្រះអាទិត្យដែលជាលទ្ធផលនៃកត្តាពីរគឺ៖

- កត្តាទីមួយ ជានិចលភាពដែលភពធ្វើចលនាត្រង់។

- កត្តាទីពីរ គឺទំនាញសាកល ទាញភពឱ្យមករកព្រះអាទិត្យ។ ពេលដែលកម្លាំងទាំងពីរនេះផ្គុំគ្នា ភពត្រូវធ្វើចលនាជុំវិញព្រះអាទិត្យក្នុងគន្លងរាងអេលីប។

៤. រង្វិលខ្ញាល់

- កេព្លែ គឺជាច្បាប់ដែលបញ្ជាក់ថា ចលនានៃភពទាំងឡាយស្ថិតក្នុងប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យមានពីរគឺ រង្វិលជុំ និងរង្វិលខ្ញាល់ គឺបណ្ដាលមកពីឥទ្ធិពលនៃទំនាញរបស់ព្រះអាទិត្យមកលើភពទាំងអស់ក្នុងប្រព័ន្ធរបស់វា។ រង្វិលខ្ញាល់ ជាចលនារង្វិលរបស់ភពជុំវិញអ័ក្សខ្លួនឯង ដោយមួយថេរវេលារង្វិលខ្ញាល់របស់ភពមួយ ស្មើនឹងមួយថ្ងៃរបស់ភពនោះ។

ឧទាហរណ៍៖  ភពផែនដីវិលជុំវិញខ្លួនឯងបានមួយជុំស្មើនឹងមួយថ្ងៃលើភពផែនដីមានរយៈពេល ២៤ម៉ោង ចំពោះភពពុធវិលជុំវិញខ្លួនឯងយឺតជាងគេ មួយថ្ងៃលើភពពុធមានរយៈពេល ៥៩ ថ្ងៃនៃផែនដី ចំណែកឯភពណិបទូនវិលខ្ញាល់ជុំវិញខ្លួនឯង បានមួយថ្ងៃលើភពណិបទូនមានរយៈពេល ១៦ ថ្ងៃ ៩ ម៉ោង ៧ នាទីនៃភពផែនដី។