(ជ១) ​មេរៀនទី៤៖ (សង្ខេបមេរៀន) ភពសំខាន់ៗ

ជំពូក១ ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ

មេរៀនទី៤ ភពសំខាន់ៗ

សេចក្ដីផ្ដើម

- ភពនីមួយៗខុសគ្នាពីមួយទៅមួយដោយសារ​ ទំហំ ផ្ទៃ និងបរិយាកាសនៃភពទាំងនោះមានលក្ខណៈផ្សេងៗ ពីគ្នាយ៉ាងខ្លាំង។

ភពសំខាន់ៗនៅក្នុងប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ

១. ភពពុធ

- ជាភពទីមួយស្ថិតនៅជិតព្រះអាទិត្យ និងមានទំហំតូចជាងគេ​វិលជុំវិញខ្លួនឯងយឺតជាងភពនានា​បន្ទាប់ពីភពសុក្រ។ មានរង្វះរណ្ដៅធំៗ តាំងពីរាប់ពាន់លានឆ្នាំមុន​កើតឡើងពីការប៉ះទង្គិចយ៉ាងខ្លាំងនៃដុំវត្ថុមកលើផ្ទៃភព។ធ្វើដំណើរជុំវិញព្រះអាទិត្យមួយជុំត្រូវប្រើថេរវេលា 88 ថ្ងៃនៃផែនដី។ សីតុណ្ហភាពពេលថ្ងៃមាន 427\( ^\circ\mathrm{C} \)និងពេលយប់ -170\( ^\circ\mathrm{C} \)។

២. ភពសុក្រ

- ជាភពទីពីរដែលគេចាត់ទុកភពនេះជា«ភពបងប្អូនស្រី»ជាមួយនឹងភពផែនដីដោយសារតែភពទាំងពីរមានទំហំ ម៉ាស និងដង់ស៊ីតេប្រហាក់ប្រហែលគ្នា។ បរិយាកាសភពសុក្រសម្បូរទៅដោយឧស្ម័នកាបូនិចនាំឱ្យភពនេះមានសីតុណ្ហភាព​​​ 480 \( ^\circ\mathrm{C} \)និង ពេលត្រជាក់សីតុណ្ហភាព -38 \( ^\circ\mathrm{C} \)ដោយធ្វើដំណើរជុំវិញព្រះអាទិត្យមួយជុំត្រូវប្រើថេរវេលា 225 ថ្ងៃនៃផែនដី។

៣. ភពផែនដី

- ជាភពទីបីបន្ទាប់ពីភពសុក្រស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ 150លាន គីឡូម៉ែត្រពីព្រះអាទិត្យ។ បរិយាកាសសម្បូរទៅដោយ ឧស្ម័ន​​​ អាសូត អុកស៊ីសែន និងឧស្ម័នផ្សេងៗទៀត ដែលអំណោយផលដល់ជីវិតមនុស្ស​ សត្វ និងរុក្ខជាតិ អាចរស់នៅបាន។ ធ្វើដំណើរជុំវិញព្រះអាទិត្យមួយជុំ ត្រូវប្រើថេរវេលា 365 ថ្ងៃ និង 6 ម៉ោង។

៤. ភពអង្គារ

- ជាភពមានពណ៌ក្រហមដោយសារជាតិដែកលើភពមានច្រែះកើតឡើងមកពីអុកស៊ីតកម្ម។ មានកាតឹបទឹកកកនៅចុងសងខាងភព កើតពីឧស្ម័នកាបូនិច ពីព្រោះលើភពអង្គារមានទឹកតិចតួចបំផុត។ ប្រមាណជាងពីរឆ្នាំម្ដង មានបាតុភូតព្យុះធូលីដ៏ធំអស្ចារ្យ ដែលមិនអាចឱ្យគេមើលឃើញផ្ទៃភពអង្គារបាន។ ធ្វើដំណើរជុំវិញព្រះអាទិត្យមួយជុំ ត្រូវប្រើថេរវេលា ១ ឆ្នាំ ១០ ខែ ១៧ ថ្ងៃនៃផែនដី និង មានភពរណបចំនួន ២ សីតុណ្ហភាពត្រជាក់បំផុត -130\( ^\circ\mathrm{C} \)។

៥. ភពព្រហស្បតិ៍

- ជាភពដែលមានទំហំធំជាងគេបង្អស់មានភពរណបច្រើនជាង65​ បរិយាកាសសម្បូរដោយ អ៊ីដ្រូសែនវិលជុំវិញខ្លួនឯង លឿនជាងភពនានា ដោយមួយថ្ងៃនៅភពព្រហស្បតិ៍មានប្រមាណជា​ 10 ម៉ោងនៃភពផែនដី។ ភពនេះធ្វើដំណើរជុំវិញព្រះអាទិត្យមួយជុំ ត្រូវប្រើថេរវេលា ១១ឆ្នាំ ១០ខែ ១០ថ្ងៃនៃផែនដី​។

៦. ភពសៅរ៍

- ជាភពមានទំហំធំលំដាប់ទីពីរ បន្ទាប់ពីភពព្រហស្បតិ៍ ចម្ងាយពីព្រះអាទិត្យប្រមាណ​ 1427 លានគ.ម។ មានរង្វង់ព័ទ្ធជុំវិញធំៗ ចំនួន​ 7 រង្វង់ ដែលជាទឹកកក និងមានភពរណបចំនួន​ 18​ (បច្ចុប្បន្នអាចច្រើនជាង​ 65)។ ធ្វើដំណើរជុំវិញព្រះអាទិត្យមួយជុំ ត្រូវប្រើថេរវេលា 29 ឆ្នាំ 5 ខែ 17 ថ្ងៃនៃផែនដី បរិយាកាសសម្បូរដោយ អ៊ីដ្រូសែន។

៧. ភពអ៊ុយរ៉ានុស

- ជាភពទីប្រាំពីរ បរិយាកាសគ្របដណ្ដប់ដោយ​អ៊ីដ្រូសែន អេល៉្យូម​ និងមេតាន។ វិលជុំវិញអ័ក្សខ្លួនឯង ក្នុងមុំទម្រេត 98^o  និងមានរង្វង់ព័ទ្ធជុំវិញចំនួន 11​ មានពណ៌ខ្មៅ កើតពីទឹកកកមេតាន។ មានភពរណបច្រើនជាង 27 មានអង្កត់ផ្ចិតតាមលំដាប់លំដោយពី​ 32 គ.ម ទៅ​ 1625 គ.ម។ ធ្វើដំណើរជុំវិញព្រះអាទិត្យមួយជុំ ត្រូវប្រើថេរវេលា 84 ឆ្នាំនៃផែនដីនិងមានសីតុណ្ហភាពទាបបំផុតគឺ -195\( ^\circ\mathrm{C} \)។

៨. ភពណិបទូន

- ជាភពទីប្រាំបី ស្ថិតនៅចម្ងាយពីព្រះអាទិត្យប្រមាណ​ 4497​​ លានគ.ម​  ធ្វើដំណើរជុំវិញព្រះអាទិត្យមួយជុំ ត្រូវប្រើថេរវេលា 164ឆ្នាំ 9ខែ 12ថ្ងៃនៃផែនដី និង មានភពរណបច្រើនជាង13។

- កាលពីមុនព្លុយតុងជាភពតូចបំផុតក្នុងប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ តែនៅឆ្នាំ 1992 គេរកឃើញថាអង្គស្ថិតនៅក្នុងខ្សែក្រវ៉ាត់ Kuiper មានផ្ទុកអង្គផ្សេងៗដូចព្លុយតុងដែរ។ នៅថ្ងៃទី 27 ខែសីហា ឆ្នាំ2006 សហព័ន្ធតារាសាស្រ្តអន្តរជាតិបានយល់ព្រមកាត់បន្ថយចំនួនភពមកប្រាំបីវិញ។ មូលហេតុដែលគេលែងចាត់ទុកភពព្លុយតុង ជាភពក្នុងប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យពីព្រោះ ភពត្រូវតែធ្វើចលនាតាមគន្លងព្រះអាទិត្យ (ពុំមែនជាភពរណប) ត្រូវមានម៉ាសធំល្មម ដើម្បីរក្សាទំនាញរាងឱ្យមូល និងមានទំហំធំល្មមក្នុងការរក្សា គន្លងរបស់វា។