ជំពូក២ ចលនានៃភពផែនដី
មេរៀនទី២ លក្ខណៈរដូវនៅលើភពផែនដី
សេចក្ដីផ្ដើម
- ចលនារង្វិលជុំផែនដី គឺជាដំណើររបស់ភពផែនដីវិលជុំវិញព្រះអាទិត្យក្នុងរយៈពេល 365 ថ្ងៃនិង 6 ម៉ោង។
១. រដូវនៅលើភពផែនដី
- រដូវនៅលើភពផែនដីកើតឡើងដោយសារ ចលនារង្វិលទាំងពីរ(រង្វិលជុំ និង រង្វិលខ្ញាល់) របស់ផែនដីជុំវិញព្រះអាទិត្យ ការទ្រេតរបស់អ័ក្សប៉ូលផែនដីគួបផ្សំនឹងកាំរស្មីព្រះអាទិត្យកាត់កែងមកលើផែនដី។ រដូវនៅលើភពផែនដីខុសគ្នាពីតំបន់នីមួយៗពីព្រោះដោយសារកម្ដៅព្រះអាទិត្យជះមកលើផែនដីមិនស្មើគ្នានៅតាមតំបន់ទាំងនេះ។
រដូវនៅលើភពផែនដី
២. លក្ខណៈរដូវនៅតាមតំបន់
- គេចែករដូវនៅតំបន់អាកាសធាតុលើភពផែនដីជា ៤ តំបន់ធំៗ គឺ៖
តំបន់អាកាសធាតុលើផែនដី
២.១. រដូវនៅតំបន់អាកាសធាតុអេក្វាទ័រ
- តំបន់អេក្វាទ័រជាតំបន់ដែលមានលក្ខណៈអាកាសធាតុទាប កម្រិតកម្ពស់ទឹកភ្លៀងប្រចាំឆ្នាំប្រហែល 1.40 ម៉ែត្រ ទៅ 4ម៉ែត្រ។ សីតុណ្ហភាពចាប់ពី 22°C ទៅ 25°C និងចន្លោះកម្ដៅប្រចាំឆ្នាំតិចជាង 5°C។
- តំបន់នេះមានតែរដូវមួយប៉ុណ្ណោះគឺ រដូវវស្សា ពីព្រោះតំបន់នេះកាំរស្មីព្រះអាទិត្យកាត់កែងនឹងផ្ទៃរបស់វាជានិច្ចជាហេតុធ្វើឱ្យតំបន់នេះទទួលពន្លឺនិងកម្ដៅច្រើនជាងគេ បណ្ដាលឱ្យខ្យល់នៅតំបន់នោះឡើងក្ដៅ ស្រាលក៏រសាត់ឡើងទៅលើ ចំណែកខ្យល់ត្រជាក់ក៏រត់មកជំនួសបង្កើតជាចរន្តខ្យល់បក់ ម្យ៉ាងទៀតតំបន់នេះទទួលឥទ្ធិពលខ្យល់បក់អាលីស៊េ និងមួយផ្នែកទៀតទទួលឥទ្ធិពលអាកាសធាតុចន្លោះព្រំត្រូពិច ហើយធ្វើឱ្យវាមានភ្លៀងធ្លាក់ច្រើនគ្រប់ទីកន្លែងស្ទើរតែពេញមួយឆ្នាំ។
២.២. រដូវនៅតំបន់អាកាសធាតុត្រូពិច
- ស្ថិតនៅចន្លោះរយៈទទឹង ០° និង ២៣° ៥’ ខាងជើងនិងខាងត្បូងអេក្វាទ័រ។ ចន្លោះកម្ដៅប្រចាំឆ្នាំពី 5°C ទៅ 10°C ។ ចន្លោះកម្ដៅកាន់តែកើនឡើងកាលនាវាកាន់តែឃ្លាតពីអេក្វាទ័រ។ ចាប់ពីដើមឆ្នាំដល់ចុងឆ្នាំ ភ្លៀងមិនសូវធ្លាក់កាលណាវាកាន់តែឃ្លាតឆ្ងាយទៅៗពីអេក្វាទ័រ ព្រោះព្រះអាទិត្យស្ថិតនៅខ្ពស់បំផុតនាពេលថ្ងៃត្រង់មានរយៈពេលខ្លី នាំឱ្យរដូវភ្លៀងកាន់តែខ្លីទៅៗ។ នៅតំបន់នេះជាតំបន់អាកាសធាតុចម្លងរវាងអាកាសធាតុអេក្វាទ័រ និងអាកាសធាតុវាលលំហក្ដៅ ហើយទទួលរបបខ្យល់មូសុងដែលចែកជាពីររដូវគឺ៖
២.៣. រដូវនៅតំបន់អាកាសធាតុត្រជាក់បង្គួរ
- បែងចែកអាកាសធាតុជាពីរផ្នែកគឺ៖
- អាកាសធាតុត្រជាក់បង្គួរសមុទ្រកើតមាននៅលើកោះ និងតាមឆ្នេរខាងលិចទ្វីបចន្លោះខ្សែស្របទី ២៣° ៥’ ទៅ ៦៦° ៥’ នៃអឌ្ឍគោលទាំងពីរ។ មានសីតុណ្ហភាពមធ្យមប្រចាំឆ្នាំខ្ពស់ជាងតំបន់ត្រជាក់បង្គួរកណ្ដាលទ្វីប។ រដូវត្រជាក់ពុំសូវត្រជាក់ខ្លាំងទេ ព្រោះចន្លោះកម្ដៅរវាង រដូវត្រជាក់ និងរដូវក្ដៅមានកម្រិតទាប ហើយរដូវទាំងពីរត្រជាក់ស្រួលដូចគ្នា។
- អាកាសធាតុត្រជាក់បង្គួរកណ្ដាលទ្វីបកើតមាននៅតបន់កណ្ដាលទ្វីបឆ្ងាយពីសមុទ្រ ដែលមានលក្ខណៈអាកាសធាតុមានសីតុណ្ហភាព និងកំណកអាកាសខុសពីអាកាសធាតុត្រជាក់បង្គួរសមុទ្រ ចន្លោះកម្ដៅប្រចាំឆ្នាំមានកម្រិតខ្ពស់ ព្រោះរដូវក្ដៅ ក្ដៅខ្លាំង រដូវត្រជាក់ ត្រជាក់ខ្លាំង។ រដូវភ្លៀង ភ្លៀងនោះច្រើនជាភ្លៀងរង្វល់លាយឡំនឹងព្យុះ។ ប៉ុន្តែ រដូវទឹកកក អាកាសធាតុត្រជាក់ពិបាកទ្រាំនិងជាមណ្ឌលសម្ពាធខ្ពស់។ ដោយសាររងឥទ្ធិពលទាំងនោះ ទើបគេចែក រដូវនៅតំបន់អាកាសធាតុត្រជាក់បង្គួរជា ៤ រដូវ គឺ៖
- ក្នុងឆ្នាំនីមួយៗរដូវទាំងឡាយនៅលើអឌ្ឍគោលទាំងពីរផ្ទុយគ្នាជានិច្ច ដោយសារចលនារង្វិលជុំផែនដីជុំវិញព្រះអាទិត្យ និងការទ្រេតនៃអ័ក្សប៉ូលផែនដី ធ្វើឱ្យអឌ្ឍគោលណាដែលបែររកព្រះអាទិត្យទទួលកម្កៅនិងពន្លឺច្រើនជាងអឌ្ឍគោលបែរចេញពីព្រះអាទិត្យ។
ភាពផ្ទុយគ្នារវាងរដូវនៅអឌ្ឍគោលទាំងពីរ
- ឧទាហរណ៍៖ បើនៅអឌ្ឍគោលខាងជើងជាវស្សានរដូវ នោះអឌ្ឍគោលខាងត្បូងជាសិសិររដូវ ហើយដំណើរនេះនឹងផ្លាស់ប្ដូរវនគ្នាបន្តបន្ទាប់ទៅវិញទៅមកទៅតាមចលនានៃដំណើរផែនដី។
២.៤. រដូវនៅតំបន់អាកាសធាតុត្រជាក់ប៉ូល
- អាកាសធាតុមានសីតុណ្ហភាពទាប និងមានទឹកកកសំឡីកកជាអចិន្ត្រៃយ៍ ហើយពោរពេញដោយផែនទឹកកកធំៗ នៅរដូវទឹកកក ជារដូវត្រជាក់ពិបាកទ្រាំហើយមានរយៈពេលអូសបន្លាយប្រហែលជាងពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ។ កាលណារយៈទទឹងកាន់តែខ្ពស់ឡើងៗ យប់មានរយៈពេលកាន់តែវែងឡើងៗ ហើយពេលថ្ងៃកាន់តែទ្រេតទៅៗ និងមានរយៈពេលខ្លី។