(ជ៣)មេរៀនទី៣៖ (សង្ខេបមេរៀន) ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្រ្ត

ជំពូកទី៣               ការរស់នៅក្នុងសហគមន៍

មេរៀនទី៣             ​​​ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្រ្ត

មេរៀនសង្ខេប

សេចក្ដីផ្ដើម

ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រ គឺជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងរបបប្រជាធិបតេយ្យ ដែលអនុញ្ញាតឱ្យប្រជាពលរដ្ឋចូលរួមកំណត់វាសនាប្រទេសជាតិដោយផ្ទាល់ ។ ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវជ្រើសរើសអ្នកតំណាងរបស់ពួកគេតាមរយៈការបោះឆ្នោត ។ ដំណើរការនេះជួយឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរអ្នកដឹកនាំដោយសន្តិវិធី និងស្របច្បាប់ ។

ពាក្យគន្លឹះ

• លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ៖ ជាលទ្ធិមួយដែលលើកតម្កើងប្រជាពលរដ្ឋជាធំ ក្នុងការកំណត់វាសនាប្រទេសជាតិ ។
• តំណាងរាស្ត្រ៖ ជាបេក្ខជនតំណាងឱ្យគណបក្សនយោបាយដែលឈរឈ្មោះនៅតាមមណ្ឌលបោះឆ្នោត ជាអ្នករិះរកវិធីសាស្ត្រធ្វើយ៉ាងណាឱ្យប្រជាពលរដ្ឋបោះឆ្នោតជូនគណបក្សនយោបាយរបស់ខ្លួន ។
• ប្រព័ន្ធសមាមាត្រ៖ ជាប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតដែលប្រើប្រាស់នៅកម្ពុជាសម្រាប់ជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រ (ផ្ទុយពីប្រព័ន្ធឯកត្តនាម) ។
• អំណាចនីតិប្បញ្ញត្តិ៖ ជាអំណាចរបស់រដ្ឋសភា ដែលមានតួនាទីបង្កើតច្បាប់ដើម្បីបម្រើប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ ។
• វិសោធនកម្មច្បាប់៖ សំដៅលើការកែប្រែ ឬការកែសម្រួលច្បាប់ ។
• យុទ្ធវិធីអហិង្សា៖ ជាវិធីសាស្រ្តដែលគ្មានការប្រើប្រាស់កម្លាំង ឬការបង្ហូរឈាម ដូចជាការបោះឆ្នោតដើម្បីផ្លាស់ប្ដូរអ្នកដឹកនាំ ។

១. និយមន័យ

ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រ គឺជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់ក្នុងរបបប្រជាធិបតេយ្យ ដែលអនុញ្ញាតឱ្យប្រជាពលរដ្ឋចាប់ពី ១៨ឆ្នាំឡើងទៅមានសិទ្ធិជ្រើសរើសបេក្ខជនពេញចិត្ត ដើម្បីធ្វើជាតំណាងដឹកនាំប្រទេស ។ តំណាងរាស្ត្រគឺជាបេក្ខជនតំណាងគណបក្សនយោបាយនៅតាមមណ្ឌលបោះឆ្នោត ហើយក្រោយការបោះឆ្នោត រដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់នឹងកើតឡើងតំណាងឆន្ទៈប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើន។

២. គោលបំណងនៃការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្រ្ត

ការបោះឆ្នោតមានគោលបំណងសំខាន់ៗជាច្រើនដូចជា៖

• ផ្ដល់សិទ្ធិសេរីភាពពេញលេញដល់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងការជ្រើសរើសមេដឹកនាំ
• ផ្ដល់សិទ្ធិនយោបាយស្មើភាព
• ពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងជៀសវាងការរំលោភច្បាប់
• ជំរុញការចូលរួមអភិវឌ្ឍន៍ជាតិ ជាវិធីផ្លាស់ប្ដូរអំណាចដោយសន្តិវិធី
• ធ្វើឱ្យអ្នកដឹកនាំខិតខំបម្រើប្រជាពលរដ្ឋ និងអនុញ្ញាតឱ្យប្រជាពលរដ្ឋជ្រើសរើសមេដឹកនាំដែលខ្លួនទុកចិត្ត ។

៣. លក្ខណៈមួយចំនួនទាក់ទងនឹងការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រ

ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្ររៀបចំដោយគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត    (គ.ជ.ប) ដែលជាអង្គការឯករាជ្យ ។ ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា គឺតាមប្រព័ន្ធសមាមាត្រ ។ គណបក្សនយោបាយត្រូវចុះបញ្ជីដើម្បីចូលរួមបោះឆ្នោត ។ គ.ជ.ប បង្កើតការិយាល័យបោះឆ្នោតក្នុងឃុំ សង្កាត់ ។ ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតនៅសាលាឃុំ សង្កាត់ ដោយបង្ហាញអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណ ។

៤. ការឃោសនាបោះឆ្នោត  

ការឃោសនាបោះឆ្នោតជាវិធីសាស្រ្តឱ្យគណបក្សនយោបាយផ្សព្វផ្សាយកម្មវិធីនយោបាយដើម្បីស្វែងរកការគាំទ្រ ។ យុទ្ធនាការឃោសនាមានរយៈពេល ៣០ ថ្ងៃ ហើយត្រូវបញ្ចប់មុនថ្ងៃបោះឆ្នោត ។ ការរាប់សន្លឹកឆ្នោតធ្វើឡើងនៅស្នាក់ការឃុំសង្កាត់ រួចបញ្ជូនទៅ គ.ជ.ប ដើម្បីបូកសរុបលទ្ធផល និងប្រកាសជាផ្លូវការក្រោយដោះស្រាយបណ្ដឹង ។ បេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រត្រូវមានសញ្ជាតិខ្មែរពីកំណើត មានអាយុ ២៥ ឆ្នាំឡើង មានសិទ្ធិបោះឆ្នោត មានទីលំនៅ និងមានការតែងតាំងពីគណបក្ស  ។

៥. តួនាទីសមាជិករដ្ឋសភា

សមាជិករដ្ឋសភាជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋ មានតួនាទីពង្រឹងអំណាចនីតិប្បញ្ញត្តិ និងបង្កើតច្បាប់ដើម្បីបម្រើប្រជាពលរដ្ឋ ។ ពួកគេត្រូវយកប្រយោជន៍ប្រជារាស្ត្រជាធំ ឯករាជ្យ និងបញ្ចេញមតិយោបល់ស្របតាមបំណងប្រាថ្នារបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ។ ពួកគេក៏ត្រូវរក្សាទំនាក់ទំនងល្អជាមួយប្រជាពលរដ្ឋ មិនយកប្រយោជន៍បក្សពួក ឬបុគ្គលមករារាំងការបញ្ចេញមតិ និងមិនបញ្ចេញមតិប្រឆាំងដែលនាំឱ្យខូចប្រយោជន៍ជាតិ ។

៦. តួនាទីរដ្ឋសភា

រដ្ឋសភាជាស្ថាប័ននីតិប្បញ្ញត្តិដែលបង្កើតឡើងដោយការបោះឆ្នោត ។ វាមានតួនាទីអនុម័តច្បាប់ប្រទេស បង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញ តាមដានសកម្មភាពរដ្ឋាភិបាល អនុម័តថវិកាជាតិ បង្កើតច្បាប់ការពារប្រជាពលរដ្ឋ និងមានសិទ្ធិធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ ។ 

៧.​ សារៈសំខាន់នៃការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រ

ការបោះឆ្នោត គឺជាវិធីអហិង្សាក្នុងការផ្លាស់ប្ដូរអ្នកដឹកនាំ ។ វាមានសារៈសំខាន់ក្នុងការផ្លាស់ប្ដូរអ្នកដឹកនាំគ្មានសមត្ថភាពដោយសន្តិវិធី ជ្រើសរើសអ្នកមានសមត្ថភាព បង្កើនការទទួលខុសត្រូវរបស់បេក្ខជនជាប់ឆ្នោត ផ្ដល់សិទ្ធិប្រជាពលរដ្ឋបង្ហាញឆន្ទៈនយោបាយ ចូលរួមអភិវឌ្ឍន៍ជាតិ និងទទួលខុសត្រូវចំពោះជាតិ ព្រមទាំងមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតជ្រើសរើសអ្នកតំណាងរាស្ត្រ ។