ជីវិត គឺស្មុគស្មាញ និងតម្រូវឱ្យមានការតស៊ូជំនះឧបសគ្គគ្រប់បែបយ៉ាង ព្រមទាំងការប្រកួតប្រជែងដែលមានទំនាក់ទំនងគ្នាជានិច្ច។ ទំនាក់ទំនងរវាងមនុស្ស និងមនុស្សតែងតែមានការប៉ះទង្គិចគ្នាបន្តិចបន្តួចផ្នែកផ្លូវកាយ ផ្លូវចិត្ត និងសតិអារម្មណ៍ ដែលជារឿងធម្មតា។ ដើម្បីឱ្យទំនាក់ទំនងទាំងនេះស្ថិតស្ថេរ យើងត្រូវមានការយោគយល់ អធ្យាស្រ័យ ភាពស្មោះត្រង់ ធ្វើអំពើល្អ សុចរិត និងមិនបំពានសិទ្ធិអ្នកដទៃ ឬកេងប្រវ័ញ្ចដោយប្រើល្បិចបោកបញ្ឆោត។ ប្រសិនបើមានការក្បត់ក្នុងប្រការណាមួយ នោះនឹងគ្មានស្ថិរភាពមិត្តភាពឡើយ។
ពាក្យគន្លឹះ
- ស្ថិតស្ថេរ: ការរក្សាបាននូវភាពគង់វង្ស មិនប្រែប្រួល ឬរឹងមាំយូរអង្វែង ។
- ឧបសគ្គ: គ្រឿងរារាំង ឬការលំបាកនានាដែលត្រូវជំនះ ។
- អធ្យាស្រ័យ: ការអនុគ្រោះ ឬអត់ឱនឱ្យគ្នា ។
- ស្ថាបនា: ការកសាង ការបង្កើត ឬការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើង ។
- កេងប្រវ័ញ្ច: ការទាញយកផលចំណេញពីអ្នកដទៃដោយអយុត្តិធម៌ ឬដោយប្រើល្បិច ។
- អត្តនោម័តិ: គំនិតដែលផ្អែកលើទស្សនៈ ឬអារម្មណ៍ផ្ទាល់ខ្លួន មិនមែនផ្អែកលើហេតុផលពិតប្រាកដ ឬមតិរួម ។
- អត្តឃាត: ការធ្វើអត្តឃាត ឬសម្លាប់ខ្លួនឯង ។
១. ភាពស្ថិតស្ថេរនៃមិត្តភាព
ភាពស្ថិតស្ថេរនៃមិត្តភាព គឺការរក្សាភាពគង់វង្សនៃទំនាក់ទំនងរវាងគ្នា ដោយមានភាពស្មោះត្រង់ គោរពសិទ្ធិគ្នា មិនគាបសង្កត់ការបញ្ចេញមតិយោបល់ មិនឆ្លៀតឱកាសកេងចំណេញ មានតម្លាភាព និងចេះជួយគ្នាទៅវិញទៅមកដោយសប្បុរសធម៌។
២. មូលហេតុនៃទំនាស់
ទំនាស់កើតឡើងដោយសារការបាត់បង់ផលប្រយោជន៍បុគ្គល ឬក្រុម ហើយភាគីម្ខាងអាចទាញយកផលចំណេញពីភាគីម្ខាងទៀត។ មូលហេតុផ្សេងទៀតរួមមានការប្រកាន់គំនិតរៀងខ្លួន គំនិតអត្តនោម័ត ការឈ្លានពានលើអ្នកទន់ខ្សោយ ការវាយបកប្រឆាំងនឹងការរំលោភបំពាន។ ចំណែកឯទំនាស់គ្រួសារវិញ អាចបណ្ដាលមកពី វណ្ណៈ គ្រួសារមាន-ក្រ ប្រពៃណីជ្រុលនិយម ការរើសអើង និងបញ្ហាជំនឿសាសនា ឬវប្បធម៌។
៣. ផលវិបាកនៃទំនាស់
ទំនាស់បណ្ដាលឱ្យមានការប្រេះឆាទាំងផ្លូវកាយនិងផ្លូវចិត្ត បាត់បង់មិត្តភក្តិ សាមគ្គីភាព ឯកោ បាត់បង់ផលប្រយោជន៍ ក្រុមការងារមិនរីកចម្រើន បង្កជាគំនុំ និងគ្មានសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួន ឬការងារ។ វាក៏ប៉ះពាល់ដល់សេដ្ឋកិច្ច ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ និងបាត់បង់កម្លាំងស្នូលរបស់សង្គមជាតិ។
៤. ការកាត់បន្ថយទំនាស់
ដើម្បីជៀសវាងទំនាស់ យើងត្រូវព្យាយាមកាត់បន្ថយចំណុចខុសគ្នា ដកខ្លួនចេញ ឬចុះចាញ់ មិនត្រូវប្រឆាំងយកឈ្នះខានតែបានឡើយ ផ្ទុយទៅវិញ យើងត្រូវស្វែងរកដំណោះស្រាយដោយស្មោះស្ម័គ្រ និងព្យាយាមសម្រេចបាននូវស្ថានភាពដែលអ្នកឈ្នះទាំងសងខាង ហើយប្ដូរទៅជាការជំទាស់បែបស្ថាបនាវិញ។ ការដោះស្រាយបញ្ហាទាមទារឆន្ទៈ សាមគ្គីភាព និងការយោគយល់គ្នា។
៥. ទំនាក់ទំនងមិត្តភាព
ការរស់នៅក្នុងសង្គមជៀសមិនផុតពីការសេពគប់គ្នា ចែករំលែកបទពិសោធន៍ ហើយមិត្តភាពអាចកើតឡើងចំពោះមនុស្សគ្រប់វ័យ គ្រប់វណ្ណៈ។ មិត្តភាពជួយឱ្យយល់ចិត្តគ្នា ជួយគ្នាក្នុងគ្រាអាសន្ន និងណែនាំគ្នាឱ្យដើរផ្លូវល្អ ជៀសវាងអបាយមុខ។ មិត្តភាពត្រូវតែគោរពសិទ្ធិគ្នា មិនកេងប្រវ័ញ្ច និងមានភាពស្មោះត្រង់។ ត្រូវលះបង់ទ្រព្យសម្បត្តិខ្លះដល់មិត្តភក្តិ និយាយស្ដីដោយពាក្យពេចន៍ពីរោះ ប្រព្រឹត្តអំពើល្អ និងមិនបោកបញ្ឆោតមិត្តឡើយ។
៦. ទំនាក់ទំនង ក្មេងប្រុស និងក្មេងស្រី
ក្នុងសង្គមខ្មែរ ប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ក្នុងការរើសគូស្រករ គឺសំខាន់បំផុត ដោយមានការយល់ព្រមពីចាស់ទុំទាំងសងខាង និងសាមីខ្លួន។ ប៉ុន្តែ បច្ចុប្បន្នមានការឆ្គាំឆ្គងជាច្រើនដែលប្រាសចាកពីប្រពៃណី។
៧. ទំនាក់ទំនងស្នេហាបែបកេងប្រវ័ញ្ជ
ទំនាក់ទំនងនេះមានមូលដ្ឋានលើការគិតផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ប្រើប្រាស់ដៃគូសម្រាប់ការសប្បាយ និងបំពេញតណ្ហា ព្រមទាំងកេងប្រវ័ញ្ច និងរំលោភបំពានភាគីម្ខាងទៀត។
៨. ទំនាក់ទំនងបែបស្រើបស្រាល
ទំនាក់ទំនងបែបនេះ គឺជាទំនាក់ទំនងផ្តាច់មុខ ប្រចែប្រច័ណ្ឌ និងងប់ក្នុងស្នេហា អារម្មណ៍ជាប់ជំពាក់នឹងរឿងផ្លូវភេទ ដែលប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ អាចធ្វើឱ្យបាត់បង់ឱកាសរៀនសូត្រ អភិវឌ្ឍសមត្ថភាព និងពុំមានអនាគតភ្លឺស្វាងឡើយ។
៩. ទំនាក់ទំនងបែបល្អប្រពៃ
បញ្ហាស្នេហាជាពិសេសក្នុងសង្គមយុវវ័យ តែងកើតមាន។ សម្រាប់គ្រួសារខ្មែរ ការជ្រើសរើសគូស្រករត្រូវស្របតាមលំអានប្រពៃណីខ្មែរ ដោយមានការយល់ព្រមពីអាណាព្យាបាល និងភាគីទាំងសងខាង ទើបកូនប្រុសស្រីអាចទាក់ទងគ្នាដោយរក្សាភាពថ្លៃថ្នូរ និងគោរពប្រពៃណីជាតិដ៏ល្អ។
១០. ទំនួលខុសត្រូវ
សម្រាប់ទំនាក់ទំនងស្នេហាដែលឈានដល់អាពាហ៍ពិពាហ៍ និងការកសាងគ្រួសារ គប្បីអនុវត្តភាពស្មោះត្រង់មួយនឹងមួយ មានមុខរបរ និងប្រាក់ចំណូលច្បាស់លាស់ មានចំណេះដឹងខ្ពង់ខ្ពស់ បង្កើតទំនាក់ទំនងល្អជាមួយសាច់ញាតិ និងមជ្ឈដ្ឋានខាងក្រៅ ចេះជួយគ្នាក្នុងគ្រាលំបាក និងប្រកាន់យកសីលធម៌ក្នុងការរស់នៅដោយមិនឈ្លោះប្រកែក ឬប្រើអំពើហិង្សា។
១១. សារៈសំខាន់នៃចំណងមិត្តភាព
ទាំងមិត្តភាព និងស្នេហា មានសារៈសំខាន់ចំពោះសង្គម ឱ្យតែមានលក្ខណៈវិជ្ជមាន និងស្របច្បាប់ ព្រោះយុវជនជាកម្លាំងស្នូលរបស់សង្គម ជាអ្នកបន្តវេន និងជាកម្លាំងទ្រទ្រង់ប្រទេសជាតិ។ យុវវ័យ គប្បីប្រកាន់ខ្ជាប់មូលដ្ឋានជាពលរដ្ឋមានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះ ដើម្បីកសាងអនាគត ហើយកុំឆាប់ប្រឡូកក្នុងរឿងស្នេហាពេក ព្រោះវានាំឱ្យបាត់ឱកាសក្នុងការអភិវឌ្ឍខ្លួន។