(ជ៣)មេរៀនទី២៖ (សង្ខេបមេរៀន) ការបោះឆ្នោតឃុំ សង្កាត់

ជំពូកទី៣     ការរស់នៅក្នុងសហគមន៍

មេរៀនទី២   ​​​ការបោះឆ្នោតឃុំ សង្កាត់

មេរៀនសង្ខេប

សេចក្ដីផ្ដើម

ដើម្បីធានាការរីកចម្រើន និងការដឹកនាំប្រទេសតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាមានសិទ្ធិជ្រើសរើសតំណាងរបស់ខ្លួនតាមរយៈការបោះឆ្នោតជាតិ និងការបោះឆ្នោតមូលដ្ឋាន។ ប្រជាពលរដ្ឋមានសិទ្ធិ និងដំណើរការនៃការបោះឆ្នោតឃុំ សង្កាត់ ដែលជាយន្តការសំខាន់សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍមូលដ្ឋាន និងលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ។

ពាក្យគន្លឹះ

• វិមជ្ឈការ៖ គឺជាការផ្តល់ឱកាសដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ឲ្យចូលរួមកាន់តែទូលំទូលាយក្នុងការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត ដែលមានទំនាក់ទំនងលើជីវភាព និងអនាគតរស់នៅរបស់ខ្លួន និងលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិតេយ្យ អភិបាលកិច្ចល្អ និងគុណភាពនៃជីវភាពរស់នៅ ព្រមទាំងធានាដល់ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព រួមទាំងផ្តល់សេវាជាមូលដ្ឋានផងដែរ ។
• អត្រានុកូលដ្ឋាន៖ សំដៅដល់បញ្ជីដែលធ្វើឡើងដើម្បីកត់ត្រាព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗក្នុងជីវិតរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗ ដូចជា សំបុត្រកំណើត សំបុត្រអាពាហ៍ពិពាហ៍ និងសំបុត្រមរណភាព ។
• អតីតភាពការងារ៖ ក្នុងករណីមន្ត្រីរាជការឈរឈ្មោះបោះឆ្នោត ហើយជាប់ឆ្នោត ពួកគេត្រូវសុំឈប់ពីតួនាទីដើម្បីរក្សាអតីតភាពការងារសម្រាប់ទទួលសោធននិវត្តន៍នៅពេលចប់អាណត្តិ ។
• សមាមាត្រ៖ នៅក្នុងបរិបទនៃការបោះឆ្នោតឃុំ សង្កាត់ ការបោះឆ្នោតនេះ តាមប្រព័ន្ធសមាមាត្រ ។ សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់ ត្រូវរើសចេញពីបញ្ជីបេក្ខជនរបស់គណបក្សនយោបាយ ដែលបានជាប់ឆ្នោតក្នុងឃុំ សង្កាត់នោះ ។
• ជំទប់៖ មន្ត្រី​អ្នក​កាន់​ការ​ក្នុង​សង្កាត់ ជា​អ្នក​ជួយ​ទប់ទល់​ចៅ​សង្កាត់​នានា​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា។

១. និយមន័យ

ការបោះឆ្នោតឃុំ សង្កាត់ គឺជាការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសអ្នកដឹកនាំមូលដ្ឋាន ដើម្បីបម្រើផលប្រយោជន៍ និងអភិវឌ្ឍន៍ភូមិឃុំ ។

២. គោលបំណងនៃការបោះឆ្នោត ឃុំ សង្កាត់

ចាប់តាំងពីសង្គ្រាមស៊ីវិលបានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ ១៩៩៣ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានរៀបចំបោះឆ្នោតរៀងរាល់ ៥ឆ្នាំម្ដង។ រាជរដ្ឋាភិបាលបានផ្តល់អំណាចដល់អាជ្ញាធរដែនដីតាមប្រព័ន្ធវិមជ្ឈការ ដោយផ្តល់អំណាចដល់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានអនុវត្តគោលនយោបាយតាមតម្រូវការប្រជាជន និងលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ព្រមទាំងធានាការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព។

៣. អ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោត

ដើម្បីមានសិទ្ធិបោះឆ្នោត ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវចុះឈ្មោះក្នុងបញ្ជីចុងក្រោយដែលធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពប្រចាំឆ្នាំ និងមានប័ណ្ណបោះឆ្នោត ។

លក្ខខណ្ឌរួមមាន៖

·         មានសញ្ជាតិខ្មែរ មានអាយុ ១៨ឆ្នាំ ឡើងទៅគិតមកដល់ថ្ងៃបោះឆ្នោត

• មានទីលំនៅក្នុងឃុំ សង្កាត់ដែលត្រូវបោះឆ្នោត
• មិនស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពជាប់ពន្ធនាគារ ឬវិកលចរិត និងជនដែលស្ថិតនៅក្រោមអាណាព្យាបាល ព្រមទាំងពុំមានលិខិតរស់នៅច្បាស់លាស់
• ទីលំនៅរបស់ជនដែលមានសិទ្ធិបោះឆ្នោត គឺជាកន្លែងដែលជននោះធ្លាប់រស់នៅធម្មតា ហើយតែងតែវិលត្រឡប់មកវិញបន្ទាប់ពីអវត្តមានបណ្តោះអាសន្ន ។

៤. អ្នកឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោត   

ប្រជាពលរដ្ឋទាំងពីរភេទដែលមានបំណងឈរឈ្មោះជាបេក្ខភាពសម្រាប់ការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់ ត្រូវបំពេញលក្ខខណ្ឌដូចខាងក្រោម៖ ត្រូវមានសញ្ជាតិខ្មែរពីកំណើត ចេះអាន សរសេរខ្មែរ មានឈ្មោះក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោត និងមានអាយុយ៉ាងតិច ២៥ ឆ្នាំ ។

៥. ការហាមឃាត់បេក្ខជន ឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោត

មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋសភា ព្រឹទ្ធសភា តុលាការ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ និងមន្ត្រីរាជការមួយចំនួនមិនអាចឈរឈ្មោះបានទេ លុះត្រាតែសុំច្បាប់ឈប់មុន ៧ ថ្ងៃនៃថ្ងៃឃោសនាបោះឆ្នោត ។ ប្រសិនបើជាប់ឆ្នោត សាមីខ្លួនត្រូវសុំច្បាប់តាមឋានានុក្រម  ដើម្បីរក្សាអតីតភាពការងារ និងទទួលសោធនិវត្តន៍ក្រោមចប់អាណត្តិ ទៅបម្រើការនៅអង្គភាពដើមវិញ ។

៦. ដំណើរការបោះឆ្នោត

ដំណើរការបោះឆ្នោតឃុំ សង្កាត់ ធ្វើឡើងរៀងរាល់ ៥ ឆ្នាំម្តង ហើយត្រូវផុតកំណត់នៅពេលក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់ថ្មីចូលកាន់តំណែង ។ ការបោះឆ្នោតនេះត្រូវបានធ្វើឡើងតាមប្រព័ន្ធសមាមាត្រ ។ សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់ ត្រូវរើសចេញពីបញ្ជីបេក្ខជនរបស់គណបក្សនយោបាយដែលបានជាប់ឆ្នោតក្នុងឃុំ សង្កាត់នោះ ។ អ្នកជាប់ឆ្នោតត្រូវស្រង់តាមលំដាប់លេខរៀងពីលើចុះក្រោម តាមបញ្ជីបេក្ខជននៃគណបក្សនយោបាយជាប់ឆ្នោតនីមួយៗ ។ គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ត្រូវបង្កើតការិយាល័យបោះឆ្នោតមួយ ឬច្រើនសម្រាប់ឃុំ សង្កាត់នីមួយៗ ដោយការិយាល័យនីមួយៗ មានប្រជាពលរដ្ឋមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតយ៉ាងច្រើន ៧០០នាក់ ។

៧.​ តួនាទី និងមុខងាររបស់រដ្ឋាបាល ឃុំ សង្កាត់

រដ្ឋបាលឃុំ សង្កាត់មានតួនាទី និងភារកិច្ចដូចជា តួនាទីបម្រើកិច្ចការមូលដ្ឋាន និងផលប្រយោជន៍ប្រជាពលរដ្ឋ តួនាទីជាភ្នាក់ងារតំណាងរដ្ឋក្រោមការចាត់តាំង ឬប្រគល់អំណាច ធានារក្សាសន្តិសុខ សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ រៀបចំ និងមើលការខុសត្រូវសេវាសាធារណៈចាំបាច់ លើកទឹកចិត្តឱ្យមានការបង្កើនសុខភាព និងសុខុមាលភាព ជំរុញការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងលើកកម្ពស់ជីវភាព ការពារថែរក្សាបរិស្ថាន ធនធានធម្មជាតិ វប្បធម៌ បេតិកភណ្ឌជាតិ សម្របសម្រួលទស្សនៈប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីការយោគយល់គ្នា និងបំពេញកិច្ចការទូទៅ ដើម្បីឆ្លើយតបសេចក្តីត្រូវការប្រជាពលរដ្ឋ ។

៨. តួនាទីមេឃុំ ចៅសង្កាត់

ធានាថា សេចក្តីសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់ត្រូវបានអនុវត្ត រាយការណ៍អំពីការបំពេញការងារប្រចាំខែជូនក្រុមប្រឹក្សា ផ្តល់យោបល់ និងជួយក្រុមប្រឹក្សាក្នុងការកសាងផែនការ រៀបចំហិរញ្ញវត្ថុ និងអនុវត្តអំណាច បំពេញភារកិច្ចផ្សេងទៀតដែលក្រុមប្រឹក្សាប្រគល់ឱ្យ។ ផ្ទេរសិទ្ធិដល់ជំទប់ ឬចៅសង្កាត់រងតាមឋានានុក្រម នៅពេលខ្លួនអវត្តមាន និងធ្វើបញ្ជីអត្រានុកូលដ្ឋានដូចជា សំបុត្រកំណើត សំបុត្រអាពាហ៍ពិពាហ៍ សំបុត្រមរណភាព និងលិខិតបទដ្ឋានផ្សេងៗទៀត ។

៩. តួនាទី និងភារកិច្ចរបស់មេភូមិ

មេភូមិទទួលខុសត្រូវក្នុងភូមិរបស់ខ្លួន ជាតំណាងប្រជាជន និងជាអ្នកសម្របសម្រួលទំនាក់ទំនងរវាងភូមិ និងក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់ ។ ពួកគេអនុវត្តភារកិច្ចដែលបានប្រគល់ឱ្យ ដើម្បីធានាសន្តិសុខ សណ្តាប់ធ្នាប់ និងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចក្នុងភូមិ ។ ពួកគេក៏ចូលរួមប្រជុំ និងផ្តល់យោបល់អំពីតម្រូវការភូមិ ធ្វើរបាយការណ៍ប្រចាំខែ និងធានាផ្តល់ព័ត៌មានសាធារណៈដល់ប្រជាជន ។

១០. តួនាទីនិងភារកិច្ចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់

ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់មានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការរៀបចំ និងអនុម័តផែនការអភិវឌ្ឍឃុំ សង្កាត់ ។ ក្រុមប្រឹក្សាក៏ជាអ្នកតាមដាន និងវាយតម្លៃអំពីកម្រិតអត្ថិភាពនៃការអភិវឌ្ឍ និងសកម្មភាពអភិវឌ្ឍន៍ ប្រមូលផ្តុំសេចក្តីត្រូវការក្នុងឃុំ សង្កាត់ និងកំណត់អាទិភាព ផ្តល់សេវា និងការអភិវឌ្ឍន៍អនុលោមតាមថវិការបស់ខ្លួន។ ម៉្យាងវិញទៀត ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ​ សង្កាត់ត្រូវតាមដាន និងវាយតម្លៃចំពោះលទ្ធផលនៃការអនុវត្តផែនការអភិវឌ្ឍ និងធ្វើសេចក្តីរាយការណ៍អំពីលទ្ធផលនៃការអនុវត្តផែនការអភិវឌ្ឍឃុំជូនប្រជាពលរដ្ឋ ។

១១. សារៈសំខាន់នៃការចូលរួមអភិវឌ្ឍនៅមូលដ្ឋាន

ការបោះឆ្នោតឃុំ សង្កាត់ផ្តល់ឱកាសឱ្យប្រជាពលរដ្ឋជ្រើសរើសតំណាងដែលបម្រើផលប្រយោជន៍ និងកែលម្អជីវភាពរស់នៅ ដោយធានាការប្រើប្រាស់ធនធានប្រកបដោយតម្លាភាព ។