(ជ១)មេរៀនទី៣៖ (សង្ខេបមេរៀន) ភាពស្មោះត្រង់នឹងមិត្តភក្តិ

ក្រៅពីឪពុកម្តាយ បងប្អូន និងញាតិសន្តាន គ្មាននរណាជាទីស្រឡាញ់ ទុកចិត្ត និងជួយផ្តល់ប្រយោជន៍ឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមកជាងមិត្តភក្តិនោះទេ។ មិត្តភក្តិអាចជួយគាំទ្រជីវិតឱ្យជោគជ័យ។ ចំណែកឯការបង្កើតទំនាក់ទំនងជួយកសាងក្តីសង្ឃឹម កិត្តិយស និងទំនុកចិត្ត។ ជាពិសេស ការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាទៅវិញទៅមកផ្តល់នូវការចេះគួរសម ការចែករំលែកបទពិសោធន៍ ភាពសប្បាយរីករាយ និងផលប្រយោជន៍ជាច្រើន។ ទំនាក់ទំនងយូរអង្វែងអាស្រ័យលើភាពស្មោះត្រង់។

ពាក្យគន្លឹះ

·       បាបមិត្ត ឬមិត្តអាក្រក់៖ មិត្តដែលនាំឱ្យខូចប្រយោជន៍ នាំឱ្យមានសេចក្តីវិនាស ជាមិត្តដែលគ្មានគុណធម៌ តែងតែកេងចំណេញលើមិត្តជានិច្ច ហើយមិនចេះគោរពសិទ្ធិអ្នកដទៃឡើយ។

·       កល្យាណមិត្ត ឬមិត្តល្អ៖ មិត្តដែលមានសន្តានចិត្តល្អ នាំអ្នកទៅរកផ្លូវល្អ ចេះជួយគ្នានៅពេលមានអាសន្នអន់ក្រ។

·       អបាយមុខ ឬផ្លូវនៃសេចក្តីវិនាស៖ អំពើអាក្រក់ ឬទង្វើ ដែលនាំឱ្យបាត់បង់ទ្រព្យសម្បត្តិ កិត្តិយស និងអនាគតល្អ។ ឧទាហរណ៍៖ ល្បែងស៊ីសង សេពគ្រឿងស្រវឹង គ្រឿងញៀនជាដើម។

១. និយមន័យ

ភាពស្មោះត្រង់ គឺជាការស្មោះអស់ពីចិត្ត គ្មានអ្វីលាក់លៀម ដែលសម្តែងឱ្យឃើញលក្ខណៈពិតប្រាកដតាមរយៈពាក្យសម្តី ការប្រព្រឹត្តិ ឬឥរិយាបថផ្សេងៗ។ ភាពស្មោះត្រង់មានតម្លៃណាស់ សម្រាប់បង្កើនចំណងសាមគ្គីភាពរវាងមិត្តភក្តិ ក្រុមគ្រួសារ សហគមន៍ ព្រមទាំងរក្សាបានទំនាក់ទំនងល្អ និងមានមោទនភាពសម្រាប់សង្គមទាំងមូល។

២. ផលប្រយោជន៍នៃភាពស្មោះត្រង់  

២.១. លក្ខណសម្បត្តិនៃមនុស្សស្មោះត្រង់ 

ភាពស្មោះត្រង់ត្រូវបានបង្ហាញថាមានសារៈប្រយោជន៍យ៉ាងខ្លាំងទាំងចំពោះបុគ្គល និងទំនាក់ទំនងសង្គម។

មនុស្សស្មោះត្រង់តែងមានលក្ខណសម្បត្តិល្អៗជាច្រើនដូចជា៖

·                             ·    ពួកគេស្រឡាញ់យុត្តិធម៌ មិនលម្អៀង

·                             ·    មានទំនួលខុសត្រូវខ្ពស់ ហ៊ាននិយាយ ហ៊ានធ្វើ និងហ៊ានទទួលខុសត្រូវ

·                             ·    ពួកគេមានចិត្តទូលាយ ចូលចិត្តរាប់អានមិត្ត

·                             ·    មិនលោភលន់ចង់បានរបស់អ្នកដទៃ ហើយតែងតែទទួលបានញាតិមិត្តរាប់អានយ៉ាងច្រើន

·                             ·    ពួកគេហ៊ានប្រឈមមុខនឹងឧបសគ្គផ្សេងៗ ដោយមិនចេះកុហក ឬបំភាន់អ្នកដទៃ

·                             ·    មានកេរ្តិ៍ឈ្មោះ និងកិត្តិយសក្នុងសង្គម។

២.២. ភាពស្មោះត្រង់តែងផ្ដល់នូវសារប្រយោជន៍

ក. ភាពស្មោះត្រង់ចំពោះមិត្តភក្ដិ៖ ជួយឱ្យពួកគេយល់ចិត្តគ្នា មានការជឿជាក់ រៀនកែលម្អគ្នាទៅវិញទៅមក ជួយពិភាក្សា ផ្តល់យោបល់ និងរកដំណោះស្រាយ។

ខ. ភាពស្មោះត្រង់ចំពោះគ្រួសារ៖ ចំណែកឯចំពោះគ្រួសារវិញ ភាពស្មោះត្រង់ជួយសម្រួលដល់ឪពុកម្តាយ និងសមាជិកដទៃទៀត ក្នុងការរៀបចំចាត់ចែងសកម្មភាពនានាក្នុងគ្រួសារ។ វាក៏ជាកត្តាដ៏សំខាន់ដែលជួយឱ្យឪពុកម្តាយជួយដោះស្រាយបញ្ហាផ្សេងៗ ផ្តល់ភាពកក់ក្តៅ បង្កើនការស្រឡាញ់ថ្នាក់ថ្នម នាំមកនូវភាពរីករាយ ទុកចិត្ត គ្មានការសង្ស័យ ដែលអាចជាប្រភពនៃជម្លោះ និងអំពើហិង្សា។ លើសពីនេះ ភាពស្មោះត្រង់ជួយរក្សាបាននូវទំនាក់ទំនងល្អក្នុងគ្រួសារ និងជៀសវាងការបែកបាក់។

៣.​ ភាពមិនស្មោះត្រង់

ផ្ទុយពីភាពស្មោះត្រង់ គឺភាពមិនស្មោះត្រង់ ដែលត្រូវបានពន្យល់ថាជាសកម្មភាពផ្លូវចិត្ត ដែលលាក់អាថ៌កំបាំងផ្សេងៗ។

v              ភាពមិនស្មោះត្រង់អាចបណ្តាលមកពីកត្តាជាច្រើនដូចជា៖

·                            ·​    ការភ័យខ្លាច មិនហ៊ានទទួលខុសត្រូវ

·                            ·    កេងផលចំណេញ អាត្មានិយម

·                            ·    បិទបាំងផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ខ្លាចខូចកិត្តិយសដោយសារអំពើអាក្រក់របស់ខ្លួន

·                            ·    អាចបណ្តាលមកពីអត្តចរិតមិនល្អពីកំណើត និងមិនបានទទួលការអប់រំត្រឹមត្រូវ។

ភាពមិនស្មោះត្រង់តែងនាំមកនូវផលអាក្រក់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទាំងចំពោះខ្លួនឯង និងសង្គម។ បុគ្គលដែលមិនស្មោះត្រង់នឹងបាត់បង់ភាពជឿជាក់ពីមិត្តភក្តិ (ដូចពាក្យពោលថា«ភូតច្រើនចាញ់អាត្មា»)។ ក្នុងបរិបទការងារ បើធ្វើការនៅក្រុមហ៊ុន ជនប្រភេទនេះនឹងត្រូវគេបណ្តេញចេញពីការងារ ហើយបើជាមន្ត្រីរាជការ រដ្ឋនឹងផ្តន្ទាទោសជាទម្ងន់ ព្រោះជននេះរារាំងដល់ការអភិវឌ្ឍសង្គមគ្រប់វិស័យ។

៤. ការសេពគប់មិត្តភក្តិ

ការសេពគប់មិត្តភក្តិ គឺជារឿងសំខាន់បំផុតសម្រាប់ជីវិត។ មិត្ត សំដៅលើមនុស្សគ្រប់ប្រភេទដែលមានសម្ព័ន្ធភាពជាមួយយើង។ ការជ្រើសរើសមិត្តភក្តិត្រូវតែប្រុងប្រយ័ត្នបំផុត ព្រោះបើជ្រើសរើសខុស ជីវិតយើងអាចនឹងប្រឈមមុខនឹងវិបត្តិផ្សេងៗដោយជៀសពុំរួច។ ការចងមិត្តភក្តិពេលរៀនសូត្រ គឺជាសញ្ញាវិជ្ជមានក្នុងការសេពគប់។ ប៉ុន្តែការចងមិត្តតាមវង់ល្បែង តៀមស្រា ឬកន្លែងប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន គឺជាសញ្ញាអវិជ្ជមានដែលនាំក្តីអន្តរាយដល់ខ្លួន។

v             ការសេពគប់មិត្តភក្តិខុសអាចនាំឱ្យមានក្តីអន្តរាយជាច្រើន ដូចជា៖

·       នាំគ្នាបង្កើតក្រុមបងធំបងតូច ឬក្មេងទំនើង

·       ក្លាយជាឧបករណ៍ពង្វក់ស្មារតីរបស់គេ

·       ក្លាយខ្លួនជាអ្នកប្រព្រឹត្តអំពើខុសច្បាប់ដោយមិនដឹងខ្លួន

·       លែងស្តាប់បង្គាប់ឪពុកម្តាយ ធ្វើអ្វីៗបម្រើតែក្រុមរបស់ខ្លួន

·       ភ្លើតភ្លើន បាត់បង់ភាពថ្លៃថ្នូរ

·       បាត់បង់អនាគត និងគ្មានមុខរបរចិញ្ចឹមជីវិតច្បាស់លាស់។

៤.​១. កល្យាណមិត្ត (មិត្តល្អ)

កល្យាណមិត្ត គឺជាមិត្តដែលមានសន្តានចិត្តល្អ នាំអ្នកទៅរកផ្លូវល្អ ចេះជួយគ្នានៅពេលមានអាសន្នអន់ក្រ។ ពេលមិត្តរុងរឿង ពួកគេជួយអបអរលើកតម្កើង ហើយពេលមិត្តជួបការលំបាក ពួកគេជួយជ្រោមជ្រែងឈឺឆ្អាល។ កល្យាណមិត្តតែងប្រាប់ពីបទពិសោធន៍ល្អៗដល់មិត្ត មិនប្រកាន់វណ្ណៈ រើសអើង មានក្រ ឬឋានៈក្នុងសង្គមឡើយ។ ពួកគេតែងធ្វើអ្វីៗ ដើម្បីប្រយោជន៍ទាំងអស់គ្នា ស្រឡាញ់រាប់អានគ្រួសារមិត្តភក្តិដូចគ្រួសារខ្លួន។

៤.២.​ បាបមិត្ត (មិត្តអាក្រក់)

បាបមិត្ត គឺជាមិត្តដែលនាំឱ្យខូចប្រយោជន៍ នាំឱ្យមានសេចក្តីវិនាស។

v              លក្ខណៈសម្គាល់របស់មិត្តភក្តិមិនល្អទាំងនេះរួមមាន៖

·       ពួកគេគិតតែប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន

·       មានសេចក្តីលោភលន់

·       និយាយល្អតែមាត់ខាងក្រៅ តែក្នុងចិត្តគិតផ្សេង ហើយប្រើគ្រប់កលល្បិចបោកបញ្ឆោតមិត្តភក្តិ

·       ចូលចិត្តនិយាយដើមមិត្តភក្តិ

·       លះបង់មិត្តភក្តិក្នុងគ្រាមានអាសន្ន

·       តែងច្រណែនឈ្នានីសចំពោះមិត្តភក្តិ គ្មានគំនិតកែលម្អដោយមិនចង់ឃើញមិត្តមានបានជាងខ្លួន

·       ជំរុញមិត្តឱ្យធ្វើអំពើខុសច្បាប់ និងប្រព្រឹត្តអំពើអបាយមុខ។

បុគ្គលដែលមានលក្ខណៈមិនល្អដូចបានរៀបរាប់ខាងលើ មិនត្រូវសេពគប់ឡើយ។ ប៉ុន្តែ មិនត្រូវចាត់ទុកបុគ្គលនេះជាសត្រូវដែរ ព្រោះនាំឱ្យមានឧបសគ្គក្នុងដំណើរជីវិត។ គ្រាន់តែស្គាល់គ្នាក្នុងឋានៈជាមនុស្សដូចគ្នាបានហើយ តែមិនត្រូវសេពគប់ស្និទ្ធស្នាលតទៅទៀតឡើយ។