(ជ១)មេរៀនទី១៖ (សង្ខេបមេរៀន) ការជួយយកអាសាអ្នកដទៃ

សេចក្ដីផ្ដើម

ការរស់នៅដោយសុខដុមរមនារបស់ក្រុមជាតិពន្ធ និងសាសនាចម្រុះ គឺជាប្រភពកម្លាំង និងមោទនភាពសម្រាប់ជាតិ។ នេះបង្ហាញពីការអត់ឱន និងគំនិតទូលំទូលាយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ គឺការប្រព្រឹត្តិចំពោះអ្នកដទៃដោយគ្មានការរើសអើងពណ៌សម្បុរ ឬជនជាតិ។

ពាក្យគន្លឹះ

·       សុខដុមរមនា៖ គឺជា​ការ​រស់នៅ​ដោយ​ល្អូកល្អិន​របស់​ក្រុម​ជាតិពន្ធ និង​សាសនា​ចម្រុះ ដែល​ជា​ប្រភព​កម្លាំង និង​មោទនភាព​សម្រាប់​ជាតិ ។

·       រើសអើង៖ គឺជា​ការ​បែងចែក ឬ​រឹតត្បិត​លើ​មូលដ្ឋាន​ពូជសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ ឬ​ដើមកំណើត ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​ប៉ះពាល់​ដល់​សិទ្ធិ​សេរីភាព​ក្នុង​គ្រប់​វិស័យ ។

·       ទំនាស់៖ គឺជា​លទ្ធផល​អាក្រក់​មួយ​នៃ​ការ​រើសអើង ដែល​នាំ​ឱ្យសង្គម​មាន​បញ្ហា។

·       សន្តិភាព៖ គឺជា​លក្ខខណ្ឌ​មួយ​ដែល​ជំរុញ​ការ​រីកចម្រើន​ក្នុង​សង្គម​ចម្រុះ​ជាតិសាសន៍ និង​តម្រូវ​​ឱ្យ​គ្រប់​ជនជាតិ​រួម​ចំណែក​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​ដោយ​គ្មាន​អំពើ​ហិង្សា ឬ​រើសអើង ។

១. ការរើសអើងជូជសាសន៍

ការរើសអើងពូជសាសន៍ គឺជាការបែងចែក ឬរឹតត្បិតលើមូលដ្ឋានពូជសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ ដើមកំណើត ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងគ្រប់វិស័យ។

១.១ ការរើសអើងដោយផ្ទាល់

ការរើសអើងដោយផ្ទាល់គឺជាការប្រព្រឹត្តិចំពោះបុគ្គល ឬក្រុមដោយផ្អែកលើលក្ខណៈផ្ទាល់ខ្លួន ដោយផ្អែកលើ(អាយុ, ពណ៌សម្បុរ, ភេទ, សាសនា)។ ឧទាហរណ៍៖ វេជ្ជបណ្ឌិតនៅមន្ទីរពេទ្យបដិសេធមិនព្យាបាលជំងឺ ព្រោះអ្នកជំងឺនោះជាជនជាតិភាគតិច មិនស្គាល់អត្តសញ្ញាណច្បាស់លាស់។

១.២ ការរើសអើងដោយប្រយោល

ការរើសអើងប្រភេទនេះកើតឡើង នៅពេលតម្រូវការជាគោលការណ៍ ឬលក្ខខណ្ឌដាក់ចេញលើកដំបូងហាក់ដូចជាមានលក្ខណៈយុត្តិធម៌ ប៉ុន្តែនៅពេលតម្រូវការជាគោលការណ៍ ឬលក្ខខណ្ឌទាំងនោះត្រូវបានយកទៅអនុវត្ត វាបានធ្វើឱ្យមនុស្សមួយក្រុមមិនទទួលបានប្រយោជន៍ ។ ឧទាហរណ៍៖ មានតែអ្នកធ្វើការបានរយៈពេល ៥ឆ្នាំជាប់គ្នា ទើបអាចតម្លើងប្រាក់ខែបាន។

២. ផលប៉ះពាល់នៃការរើសអើង

ការរើសអើងជាអំពើមិនគប្បីដែលផ្ដល់ផលអាក្រក់ដល់សង្គម និងបុគ្គល។ វាបង្កផលអាក្រក់ដូចជា៖ ខ្វះការជឿទុកចិត្ត ជំងឺផ្លូវចិត្ត បង្កើតវណ្ណៈអ្នកមាន និងអ្នកក្រីក្រ បាត់បង់សេវាសុខភាព បាត់បង់សិទ្ធិអភិវឌ្ឍន៍ឱកាសការងារ និងនាំឱ្យសង្គមមានទំនាស់។

៣.​ ជនជាតិភាគតិចនៅកម្ពុជា

កម្ពុជា មានជនជាតិចម្រុះរស់នៅដោយគ្មានការរើសអើង។ ជនជាតិភាគតិចទាំងនោះមានពីរប្រភេទ៖

៣.១ ជនជាតិភាគតិចដែលចូលមករស់នៅប្រទេសកម្ពុជា

ក. ជនជាតិចិនជនជាតិចិន

បានភៀសខ្លួនចូលមកស្រុកខ្មែរតាំងពីសម័យអង្គរមកម្ល៉េះ ហើយជនជាតិនេះបានរួមគ្នាបង្កើតជាសមាគមលេចមុខមាត់ជាងជនជាតិឯទៀតៗ ។ សព្វថ្ងៃ ជនជាតិចិនបានអនុវត្តតាមប្រពៃណីរបស់ខ្លួនជាច្រើនដែរ ។

ខ. ជនជាតិចាម

នៅពេលវៀតណាមចូលមកលុកលុយប្រទេសចាម្ប៉ាធ្វើសង្គ្រាមដណ្តើមទឹកដីបានកើតឡើង បានធ្វើឱ្យប្រជាជនចាមភៀសខ្លួនមករស់នៅប្រទេសកម្ពុជា ហើយតាំងទីលំនៅតាមបណ្តោយដងទន្លេនានា និងតាមដងទន្លេសាប ។ ជនជាតិចាម ក៏បានបង្កើតវិហារសម្រាប់គោរពបូជាដូចសាសនាដទៃទៀតដែរ ។

គ. ជនជាតិវៀតណាម

បានមករស់នៅប្រទេសកម្ពុជាតាំងពីយូរមកហើយដែរ ។ នៅឆ្នាំ 1620 ប្រជាជនវៀតណាមមួយចំនួនធំបានមករស់នៅក្នុងតំបន់ដីសណ្ដទន្លេមេគង្គ ។ ឆ្នាំ 1863 កម្ពុជាបានក្លាយទៅជាអាណានិគមនិយមបារាំង ។ របបអាណានិគមនិយមបារាំងបានលើកទឹកចិត្តដល់ការផ្លាស់មកកម្ពុជារបស់ជនជាតិវៀតណាម ។

៣.២ ជនជាតិភាគតិចអំបូរខ្មែរ

រស់នៅតាមតំបន់ឦសាន រក្សាអរិយធម៌ដើម និងពឹងផ្អែកលើកសិកម្ម លើចង្កេះភ្នំ និងចម្ការដែលពួកគេទើបដុតថ្មី (ដាំស្រូវ ពោត សណ្ដែក)។

៤. ការចូលរួមអភិវឌ្ឍសហគមន៍របស់ជនជាតិភាគតិច

ជនជាតិភាគតិច មានកាតព្វកិច្ចចូលរួមអភិវឌ្ឍសហគមន៍ លើកកម្ពស់ជីវភាព និងថែរក្សាបរិស្ថាន។

រាជរដ្ឋាភិបាលមានយុទ្ធសាស្ត្រគាំទ្រការចូលរួមរបស់ពួកគេ។

៥.​ សិទ្ធិរបស់ជនជាតិភាគតិច

v អង្គការសហប្រជាជាតិការពារសិទ្ធិជនជាតិភាគតិច ដែលពួកគេមានសិទ្ធិដូចជា៖

·       មានវប្បធម៌ និងប្រតិបត្តិសាសនាពួកគេផ្ទាល់

·       ប្រើប្រាស់ភាសាជាឯកជន និង សាធារណៈ

·       ចូលរួមធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តថ្នាក់ជាតិ និងតំបន់ស្តីពីបញ្ហាទាក់ទងជនជាតិភាគតិច ឱ្យស្របទៅតាមថ្នាក់ជាតិ

·       មានឱកាសគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការរៀនសូត្រ

·       អាចប្រើប្រាស់សិទ្ធិរបស់ខ្លួនដោយស្មើភាពគ្នាចំពោះមុខច្បាប់

·       ទទួលចំណេះដឹងពីប្រវត្តិសាស្ត្រ ប្រពៃណី ភាសា វប្បធម៌ ដែលមាននៅក្នុងដែនដីរបស់គេ។

 ៦.​ ការការពារចំពោះបងប្អូនជនជាតិភាគតិច

រាជរដ្ឋាភិបាលមានយុទ្ធសាស្ត្រលុបបំបាត់ការរើសអើង និងការពារបងប្អូនជនជាតិភាគតិចដូចជា៖

·       បង្កើនការចូលរួមអភិវឌ្ឍន៍ ការពារវប្បធម៌ ភាសា

·       ជំរុញទេសចរណ៍ កសិកម្ម និងយកចិត្តទុកដាក់លើស្ត្រី កុមារ

·       ជំរុញអប់រំបងប្អូនជនជាតិភាគតិចឱ្យថែរក្សាសុខភាព អនាម័យ

·       ទទួលស្គាល់ការប្រើប្រាស់ដីជាលក្ខណៈសមូហភាព លើកទឹកចិត្តអាជ្ញាធរដែនដីឱ្យដោះស្រាយទំនាស់នានានៅនឹងកន្លែង

·       ជំរុញការបង្កើនការដាំដុះក្នុងសហគមន៍ និងស្វែងរកទីផ្សារផលិតផលទាំងនោះ ដើម្បីផ្តល់ការងារដល់បងប្អូន

·       ខិតខំរកដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ជាជនជាតិភាគតិច ។

៧. ការកសាងសន្តិភាពសង្គម

v ដើម្បីសន្តិភាពក្នុងសង្គមចម្រុះជាតិសាសន៍ ត្រូវ៖

·       ធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវការប្រាស្រ័យទាក់ទង និងស្វែងយល់ប្រពៃណីវប្បធម៌គ្នា

·       គោរពសិទ្ធិគ្នា ដោយទទួលយកភាពចម្រុះ

·       រៀនពីអតីតកាល និងលើកស្ទួយសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចគ្រប់វិស័យ

រដ្ឋធម្មនុញ្ញខ្មែរ ធានាសមភាពដោយឥតប្រកាន់ពូជសាសន៍។ សន្តិភាពជំរុញការរីកចម្រើន ហើយគ្រប់ជនជាតិត្រូវរួមចំណែកដោះស្រាយបញ្ហាដោយគ្មានអំពើហិង្សា ឬរើសអើង។